Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Αγροτικές φυλακές: / Αγροτικές φυλακές: Mε το βλέμμα στην επανένταξη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αγροτικές φυλακές: / Αγροτικές φυλακές: Mε το βλέμμα στην επανένταξη

Της Ματίνας Πούλου

Στον κόλπο του Oslofjord της Νορβηγίας, στο νησί που απέχει μόλις ένα μίλι από τις ακτές, βρίσκεται η φυλακή Bastøy η πιο φιλελεύθερη φυλακή του κόσμου, στην οποία εκτίουν μέρος της ποινής τους 115 «σκληροί» εγκληματίες, μεταξύ αυτών δολοφόνοι, βιαστές και έμποροι ναρκωτικών. Οι φυλακισμένοι και οι φρουροί εργάζονται μαζί και ασχολούνται με το κόψιμο των ξύλων και την εκτροφή των ζώων. Το εγχείρημα κλείνει τα 32 του χρόνια και σκοπός του είναι ο σωφρονισμός μέσα από την ανάπτυξη της υπευθυνότητας και της συνεργασίας1. Η προσγείωση στην ελληνική πραγματικότητα είναι μάλλον ανώμαλη, καθώς η σωφρονιστική μας πολιτική εξαντλείται στην κυριαρχία της «κλειστής φυλακής». Οι μόνες φυλακές, που θα μπορούσαν να αποτελούν την ελληνική εκδοχή της «ανοικτής» φυλακής, δηλαδή της ανοικτής έκτισης των στερητικών της ελευθερίας ποινών, είναι οι αγροτικές. Ο θεσμός αν και εισήχθη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το 1911 (με την έναρξη λειτουργίας της πρώτης φυλακής το 1925) δυστυχώς δεν κατάφερε να αναπτυχθεί επαρκώς με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν μόνο 4. Στην Αγιά της Κρήτης, στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής, στην Τίρυνθα του Ναυπλίου και στην Κασσαβέτεια του Βόλου για τους νεαρούς κρατουμένους. Για χρόνια ολόκληρα οι γυναίκες κρατούμενες στερούνταν αυτής της δυνατότητας καθώς η χώρα δεν διέθετε αντίστοιχες φυλακές για αυτές. Μόλις στις 18 Οκτωβρίου 2017 το υπουργείο Δικαιοσύνης εγκαινίασε το πρώτο αυτοτελές αγροτικό κατάστημα για γυναίκες στον Ελεώνα της Θήβας τερματίζοντας μία σωφρονιστική αδικία δεκαετιών. Το εγχείρημα έτυχε ευμενούς υποδοχής όχι μόνο από τις άμεσα ενδιαφερόμενες αλλά και από το σύνολο του επιστημονικού κόσμου.

Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η σημαντικότερη από τις εγγενείς δυσλειτουργίες του εγκλεισμού, αφορά τη διαχείριση του χρόνου των κρατουμένων. Στην καθημερινότητα της φυλακής η απραξία εναλλάσσεται με την ανία, δημιουργώντας ένα βίωμα απίστευτης ματαιότητας. «Έχω ένα βασικό πρόβλημα στη ζωή μου... η φυλακή με έκανε τεμπέλη»2 ομολογεί ένας κρατούμενος, εγκλωβισμένος σε μία ακόμα φυλακή, αυτήν του χρόνου3. Η δημιουργική απασχόληση, η καλλιέργεια επαγγελματικών δεξιοτήτων στις αγροτικές φυλακές είναι το αντίδοτο κυρίως στην πλήξη και την αδράνεια της κράτησης. Οι κρατούμενοι, και οι κρατούμενες πλέον, εκτός από την προσωπική ικανοποίηση να παράγουν προϊόντα που προωθούνται σε άλλα καταστήματα κράτησης ή αγοράζονται από εμπόρους, προσδοκούν και στην πρόωρη απόλυση, καθώς η μία ημέρα έκτισης ισοδυναμεί πλασματικά με τρεις. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε σε ημερήσια εφημερίδα η πρόθεση της κυβέρνησης να τροποποιήσει τη σχετική νομοθεσία έτσι ώστε να μην είναι δυνατή η μεταγωγή βαρυποινιτών και κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί για βαριά εγκλήματα στις αγροτικές φυλακές. Όμως η ελαστικοποίηση της ποινής που επιβλήθηκε μέσω της έκτισής της στην αγροτική φυλακή, δεν είναι «προνομία» του σωφρονιστικού συστήματος μόνο για τους καταδικασμένους σε βραχύχρονες ποινές, αλλά μία άλλη πρόταση στην «κλειστή» φυλακή. Υπό αυτή την οπτική, μάλλον οι καταδικασμένοι σε μακρόχρονες ποινές την έχουν περισσότερο ανάγκη, καθώς όσο μεγαλύτερος ο χρόνος του εγκλεισμού τόσο δυσκολότερη η επιστροφή στην ελευθερία.

Οι κρατούμενοι κάποτε θα γυρίσουν να ζήσουν μέσα στην κοινωνία από την οποία αποκόπηκαν βίαια και τούτη είναι μία πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί από το σωφρονιστικό σύστημα, εφόσον βέβαια ζητούμενο είναι η κοινωνική επανένταξη και όχι η εξόντωση. Η ζωή επομένως στη φυλακή πρέπει να είναι οργανωμένη κατά τρόπο ώστε να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός αυτό. Η προσδοκία της ελευθερίας όμως για να συντηρηθεί χρειάζεται οι έγκλειστοι να διατηρούνται σε καλή φυσική και ψυχική υγεία. Κα τούτο είναι εφικτό όταν έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται και να μορφώνονται, όπως διακηρύττουν πανηγυρικά και οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες (αριθμός 6). Σε αυτή τη σωφρονιστική προοπτική, της ενίσχυσης δηλαδή της απασχόλησης των εγκλείστων, η αύξηση του αριθμού των αγροτικών φυλακών αλλά και η μεταγωγή κρατουμένων με μακροχρόνιες ποινές σε αυτές, αποτελούν ρεαλιστικές θετικές προτάσεις. Η αντίθετη άποψη, όπως αποτυπώνεται στην παραπάνω κυβερνητική εξαγγελία, εγκλωβίζεται στη διαχειριστική λογική της φυλάκισης χωρίς δυστυχώς ουσιαστικά οφέλη ούτε για τον κρατούμενο αλλά ούτε και για την κοινωνία. Εξάλλου όπως λέει ο Ζ. Περέκ «Υπάρχουν πολλοί χώροι, κάθε είδους και μεγέθους για κάθε λειτουργία και χρήση. Ζωή είναι το να περνάς από έναν χώρο στον άλλον, προσπαθώντας (όσο μπορείς) να μην σκοντάφτεις»4.

* Η Ματίνα Πούλου είναι διδάκτορας Νομικής, πρώην μέλος του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών

1Πηγή: https://www.businessinsider.com/bastoy-prison-tour-2014-10

2 Τεύχ. 2, 2006, theartofcrime.

3 Ως φυλακή του χρόνου την αναφέρει ο Μ. Μαυρής στο βιβλίο του «Το πανοπτικό του χρόνου», εκδόσεις Τυπωθήτω 2003.

4 Από την εισαγωγή του βιβλίου της Γ. Μπαρκούτα, Η κατοίκηση σε κρίση, Εκκρεμές, 2019, σελ. 13.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL