Με το σύνθημα "Μη σπαταλάς το νερό σήμερα, για να μην το στερηθείς αύριο", ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 22η Μαρτίου, από τη συνδιάσκεψη σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας το 1992, ως παγκόσμια ημέρα υπενθύμισης της σημασίας του νερού στην ανθρωπότητα αλλά και ευαισθητοποίησης για το πολυτιμότερο αγαθό της φύσης.
Συχνά για το νερό χρησιμοποιείται ο χαρακτηρισμός «λευκός χρυσός» χάρη στη ζωτική του σημασία στην υγεία και στο περιβάλλον. Αν και για εμάς θεωρείται αυτονόητη η πρόσβαση σε καθαρό νερό και έχουμε την αίσθηση της αφθονίας του, για εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε παγκόσμιο επίπεδο το πόσιμο νερό είναι δυσεύρετο και μάλιστα με την πάροδο του χρόνου τείνει να μετατραπεί σε αγαθό εν ανεπαρκεία. Το απαραίτητο για τη ζωή μας αυτό αγαθό, το οποίο προσφέρει η φύση, έχει δυστυχώς καταστεί πολυτέλεια για τεράστιο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού, το οποίο ζει σε συνθήκες εξαθλίωσης ή πεθαίνει καθημερινά λόγω της λειψυδρίας. Η κλιματική αλλαγή, το τεράστιο ποσοστό αστικών λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων που καταλήγουν στη φύση, ο υπερπληθυσμός και η -σε όλα τα επίπεδα- βίαιη επέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον είναι μόνο κάποιοι από τους παράγοντες που δημιούργησαν και εντείνουν το πρόβλημα.
Η κρίση του πόσιμου νερού συνδέεται τόσο με τη συνεχιζόμενη μείωση της ποσότητάς του, όσο και με την υποβάθμιση της ποιότητάς του. Μια βασική αιτία της διαρκούς μείωσης των αποθεμάτων νερού είναι οι κλιματικές αλλαγές, οι οποίες οφείλονται κυρίως στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η αύξηση των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα οδηγεί σε συνεχή άνοδο της θερμοκρασίας της Γης, η οποία με τη σειρά της αφενός αυξάνει δραματικά την ταχύτητα κατά την οποία λιώνουν οι πάγοι του πλανήτη και αφετέρου διαταράσσει τις διαδικασίες της υδατόπτωσης και εξάτμισης και κατά συνέπεια τα συστήματα των υδάτινων πόρων. Εκτός από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τα αποθέματα ύδατος στον πλανήτη μειώνονται εντυπωσιακά εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων που παρατηρούνται όλο και πιο συχνά. Και όλα αυτά, τη στιγμή που το νερό κατασπαταλάται και υποβαθμίζεται έντονα από τον άνθρωπο, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα που ο πληθυσμός της Γης έχει τετραπλασιαστεί.
Σύμφωνα με έρευνες του ΟΗΕ, της UNESCO και άλλων ερευνητικών κέντρων, προκύπτουν τα εξής αποθαρρυντικά αποτελέσματα:
* Περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο (περίπου το 1/7 του συνολικού πληθυσμού) δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, μην μπορώντας να καλύψουν πρωταρχικές τους ανάγκες. Τα 232 εκατομμύρια από αυτούς προέρχονται από 26 χώρες του Τρίτου Κόσμου.
* Το 80% του πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών υποφέρει από ασθένειες που συνδέονται με το νερό, ενώ 3 εκατομμύρια άνθρωποι, οι περισσότεροι παιδιά, πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες σχετιζόμενες με το νερό.
* 18 χώρες της Αφρικής και της Ασίας βρίσκονται σε οριακή κατάσταση αποθεμάτων σε νερό.
* 400 εκατομμύρια παιδιά (σχεδόν το 1/5 των παιδιών του κόσμου) στερούνται ακόμη και την ελάχιστη ποσότητα καθαρού νερού που χρειάζονται για να ζήσουν.
* 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στερούνται των πλέον βασικών συνθηκών υγιεινής.
* Το 20% των επιφανειακών νερών στην Ευρωπαϊκή Ένωση απειλείται από ρύπανση.
* Καθημερινά, γυναίκες σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να εξασφαλίσουν νερό στις οικογένειές τους, αφιερώνουν συνολικά 200.000.000 ώρες κουβαλώντας βαριά φορτία νερού. Μάλιστα, η δυσκολία εύρεσης μη μολυσμένου νερού αναγκάζει τα κορίτσια να εγκαταλείψουν πολύ νωρίς το σχολείο για να ασχοληθούν με αυτό.
* Το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει ξεπεράσει τα 9 δισεκατομμύρια και η ζήτηση για νερό θα αυξάνεται κατά 64m3/έτος.
Μέχρι και πόλεμος
Επιπλέον, προβλέπεται ότι το νερό θα αποτελέσει αιτία διαμάχης και συγκρούσεων μεταξύ γειτονικών χωρών, δεδομένου ότι περίπου το 40% των κατοίκων της Γης ζει σε περισσότερες από 200 διακρατικές υδρολογικές λεκάνες, το νερό των οποίων μοιράζονται περισσότερες από δύο σε κάθε περίπτωση χώρες. “Περί τις 300 ζώνες πιθανών συγκρούσεων γύρω από το πόσιμο νερό έχουν επισημανθεί σε διάφορα μέρη της Γης", αναφέρει ο δρ Jean Α. Vergnes, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Ύδατος και σύμβουλος της UNESCO και καταλήγει: “Πρόκειται για ένα κοινωνικό πρόβλημα για το οποίο θα πρέπει να βρεθούν επειγόντως λύσεις για την εξασφάλιση ενός κατωτάτου ορίου πόσιμου νερού για όλους’’.
Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον, στο οποίο όλα αλλάζουν με επιταχυνόμενους ρυθμούς, το νερό, η βασική πηγή ζωής, φαίνεται ότι θα αποτελέσει στοιχείο ανταγωνισμού και περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη στις επόμενες δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά επανέρχεται στην επικαιρότητα το πρόβλημα της έλλειψης του νερού. Η ψευδαίσθηση της αφθονίας δεν επιτρέπει εύκολα να αποκαλυφθεί η αλήθεια, ότι δηλαδή με την πάροδο του χρόνου το πόσιμο νερό τείνει να μετατραπεί σε αγαθό εν ανεπαρκεία. Οι προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια είναι εξαιρετικά δυσοίωνες, με ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού να απειλείται από έλλειψη νερού.
Σοβαρό πρόβλημα έλλειψης νερού στην Ελλάδα έως το 2040
Η Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν στερείται υδάτινων πόρων, ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθούν σοβαρά μελλοντικά προβλήματα, είναι απαραίτητη η ορθολογική διαχείριση του νερού τόσο από το κράτος όσο και από κάθε πολίτη ξεχωριστά. Στη χώρα μας γίνεται σπατάλη νερού σε πολύ έντονο βαθμό, κυρίως μέσα από τη γεωργία και τη βιομηχανία, κι αυτό συμβαίνει παράλληλα με τη μόλυνση των υδάτων που προκαλούν οι γεωργικές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κλάδος της γεωργίας δεσμεύει το 86% των αποθεμάτων νερού, τη στιγμή που ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 24%. Το υπόλοιπο 14% προορίζεται για χρήση βιομηχανική, ενεργειακή και αστική. Όσον αφορά την αστική χρήση του νερού, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι μια μεγάλη ποσότητα νερού (κυρίως στην πρωτεύουσα) χάνεται εξαιτίας της κακής συντήρησης των δικτύων νερού και των διαρροών που αυτό συνεπάγεται.
Τέλος, στο πρόβλημα της κατασπατάλησης νερού στην Ελλάδα έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι σε αρκετές περιοχές της χώρας η βροχόπτωση και η ζήτηση νερού είναι αντιστρόφως ανάλογες, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο λειψυδρίας. Η Ελλάδα δεν φαίνεται να μένει ανεπηρέαστη από το φαινόμενο έλλειψης νερού, καθώς, σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Έρευνας, η χώρα μας βρίσκεται μέσα στις 32 χώρες που έως το 2040 φέρονται να αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα έλλειψης νερού.
