Ρεπορτάζ: Λούλη Σταυρογιάννη
Mικρές... μικρούτσικες βελτιώσεις, ικανές όμως να βάλουν τέλος στην απορρύθμιση του χωρικού σχεδιασμού αλλά και να επαναφέρουν την πυραμίδα του (εθνικός, περιφερειακός, τοπικός) πολύ κοντά στην προτέρα κατάσταση (1999), πριν από την κατεδάφιση όλου του θεσμικού πλαισίου το 2014, φέρνει νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Οι διατάξεις του αποτελούν καρπό σκληρών και επίπονων διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, οι οποίες κράτησαν κοντά ένα χρόνο, αλλά και διαρκούς μάχης με την τρόικα εσωτερικού. Με τις βελτιώσεις περιορίζεται η παντοδυναμία και η κυριαρχία των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων, τα οποία καθορίζουν χρήσεις γης και όρους δόμησης στο κατώτερο επίπεδο σχεδιασμού, τα οποία υποχρεούνται εφεξής να υπακούν σε κανόνες και να κουμπώνουν με τον υπερκείμενο σχεδιασμό.
Προς τούτο εισάγεται νέα διαδικασία, εν είδει προέγκρισης, η οποία διασφαλίζει ότι αυτά δεν μπορούν να ανατρέψουν... αυτομάτως τον θεσμοθετημένο πολεοδομικό σχεδιασμό (Ζώνες Οικιστικού Ελεγχου, άλλες προστατευτικές ρυθμίσεις), αφού θα απαιτείται απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων έπειτα από τεκμηριωμένη εισήγηση των υπηρεσιών σχεδιασμού του ΥΠΕΝ.
Όπως είναι γνωστό, ο Νόμος 4269/2014 εφηύρε τα ειδικά χωρικά σχέδια για τη χύδην και σημειακή χωροθέτηση παραγωγικών ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων προκειμένου να νομιμοποιήσει τις παρεκκλίσεις του Μεσοπρόθεσμου και της fast track νομοθεσίας.
Στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία λειτουργούν ως υποδοχείς σχεδίων έργων και προγραμμάτων, περιλαμβάνονται και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) του άρθρου 12 του Ν. 3986/2011 για την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) του άρθρου 24 του Ν. 3894/2010 για τους ιδιώτες.
Επίσης οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), οι περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), τα Επιχειρηματικά Πάρκα και τα Εμπορευματικά Κέντρα.
Αποκατάσταση του ολοκληρωμένου σχεδιασμού
Με το σχέδιο νόμου επανέρχεται στην κορυφή της πυραμίδας το γενικό χωροταξικό, υπό τη μορφή όμως Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, η οποία εμπλουτίζεται μεν, αλλά χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα, τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια (π.χ. τουρισμού, ΑΠΕ) τοποθετούνται στη θέση που τους ανήκει, καθότι τομεακά και όχι εθνικά, όπως είχαν βαφτιστεί, ενώ τα περιφερειακά χωροταξικά πλαίσια ισχυροποιούνται.
Ειδικότερα το σύστημα χωρικού σχεδιασμού με το νέο σχέδιο νόμου διαρθρώνεται ως εξής: Η Εθνική Χωρική Στρατηγική αποτελεί κείμενο αρχών και μπορεί να περιλαμβάνει τους βασικούς άξονες για όλο το φάσμα των θεμάτων που καλύπτουν όλα τα επίπεδα σχεδίων και ιδίως για:
α) Τη βιώσιμη ανάπτυξη και δικτύωση του εθνικού χώρου.
β) Τη διάρθρωση και δομή του αστικού και οικιστικού δικτύου της χώρας.
γ) Τη διάρθρωση των παραγωγικών τομέων.
δ) Την πολιτική γης και την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας.
ε) Τη χωρική διάρθρωση των δικτύων και των υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής εθνικού ενδιαφέροντος, καθώς και τη χωρική κατανομή των υποδομών γνώσης και καινοτομίας.
στ) Τη βιώσιμη ανάπτυξη υποενοτήτων του εθνικού χώρου, με ιδιαίτερη έμφαση στον θαλάσσιο, νησιωτικό και παράκτιο χώρο. Συντάσσεται σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία.
Στα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια, με τα οποία προσδιορίζονται, μεταξύ άλλων, στρατηγικές κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση τομέων ή κλάδων παραγωγικών δραστηριοτήτων, τώρα προστίθεται ότι αυτό θα γίνεται σε εξειδίκευση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, αλλά και σε συνδυασμό με την "άρθρωση πολιτικής γης" και "την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου".
Τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια, τα οποία δίδουν κατευθύνσεις χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης σε περιφερειακό επίπεδο, ενδυναμώνονται καθώς θα περιέχουν και τη διάρθρωση του περιφερειακού χώρου όπως και τη χωρική οργάνωση και δομή του οικιστικού δικτύου και την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου.
Τα παραρτήματα που τα συνοδεύουν, με κατευθύνσεις ανά δήμο, υποχρεωτικά περιλαμβάνουν γενικές διατάξεις χρήσεων γης και δόμησης (όρους και περιορισμούς), με ισχύ μέχρι τη θεσμοθέτηση υποκείμενου ρυθμιστικού σχεδιασμού για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και της υπαίθρου, με ιδιαίτερη αναφορά στην προστασία της γεωργικής γης. Κατά την εκπόνησή τους η επίβλεψη θα γίνεται από κοινού με επιτροπές της περιφέρειας.
Τοπικά Χωρικά Σχέδια, τα πρώην Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, θα καλύπτουν την έκταση όλου του δήμου, ενώ η έγκριση των ΤΧΣ θα γίνεται εφόσον ελεγχθεί η συμβατότητα του περιεχομένου τους με τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια και τα αντίστοιχα σχέδια όμορων δήμων.
Ειδικά Χωρικά Σχέδια. Κατά την κατάρτισή τους υποχρεωτικά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις κατευθύνσεις των Τοπικών Σχεδίων ή των ΖΟΕ και, όταν αυτές εκλείπουν, των Ειδικών και Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων. Τα εν λόγω σχέδια μπορούν να αλλάξουν προϋφιστάμενα και άλλες ισχύουσες γενικές και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις, κυρίως ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις, όρους και περιορισμούς δόμησης κατόπιν προέγκρισης με απόφαση του ΚΕΣΥΠΟΘΑ.
Η απόφαση χορηγείται ύστερα από εισήγηση των υπηρεσιών που τεκμηριώνουν "την αναγκαιότητα της τροποποίησης εν όψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, της κάλυψης αναγκών παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της περιοχής του σχεδίου και πάντως τη μη ανατροπή της πολεοδομικής και χωροταξικής λειτουργίας της ευρύτερης περιοχής όπως αυτή προσδιορίζεται στα Ειδικά και Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια".
Επιπλέον με την έγκριση των ΕΧΣ δεν καταργούνται οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου στο σύνολό τους, αλλά το τμήμα τους που ενσωματώνεται σε αυτά.
Τα Ρυμοτομικά Σχέδια του προηγούμενου νόμου τώρα ονομάζονται Πολεοδομικά Σχέδια Εφαρμογής. Οι παραπάνω αλλαγές, συν την κατάργηση 19 άρθρων (τον Μάιο), με τα οποία χωροθετούνταν οριζόντια και... πελατειακά εντατικές δραστηριότητες και ασύμβατες επιβαρυντικές χρήσεις στον οικιστικό ιστό ο Νόμος 4269/2014 με τον ψευδεπίγραφο τίτλο "Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση - Βιώσιμη Ανάπτυξη" οδηγείται στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Επαναλειτουργία του Eθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας
Αποκαθίστανται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας ως οργάνου κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για θέματα ιδιαίτερης σημασίας που αφορούν την άσκηση της εθνικής χωροταξικής πολιτικής και πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο είχε εξουδετερωθεί στην ουσία με τη δημιουργία άλλου... παραοργάνου, της Εκτελεστικής Επιτροπής (Νόμος 4269/2014) με πέντε μέλη και πρόεδρο πολιτικό πρόσωπο, τον γενικό γραμματέα Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος. Το ίδιο πρόσωπο προήδρευε και στο συμβούλιο έναντι του αρχικά προβλεπόμενου έμπειρου επιστήμονα (Νόμος 2742/1999).
Με το σχέδιο νόμου τα μέλη του συμβουλίου θα είναι 19 και συγκροτείται από:
* Έναν επιστήμονα αναγνωρισμένου κύρους, ευρείας αποδοχής και εμπειρίας σε θέματα χωροταξίας, που ορίζεται από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ως πρόεδρο.
* Έναν εκπρόσωπο από: την Ένωση Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝΠΕ), την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ), το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ), το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΟΕΕ), το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ), τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ), τη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ), την Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΠΑΣΕΓΕΣ), την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ), τον Σύλλογο Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΕΜΠΧΠΑ) και τον Σύλλογο Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ).
* Από έναν εκπρόσωπο δύο Μη Κυβερνητικών Περιβαλλοντικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), οι οποίες επιλέγονται από τον υπουργό ΠΕΝ με βάση το κριτήριο της αντιπροσωπευτικότητας.
* Ένα μέλος Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΑΕΙ) που έχει εκλεγεί στο γνωστικό αντικείμενο της χωροταξίας - πολεοδομίας και ορίζεται από τον υπουργό.
Ακόμη διασαφηνίζεται περαιτέρω ο ρόλος του συμβουλίου, καθώς προβλέπεται ότι είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης επί της εθνικής στρατηγικής και των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων, ενώ μπορεί να εκφέρει γνώμη κατά τη διαδικασία κατάρτισης των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων μετά από ερώτημα του υπουργού ΠΕΝ. Ταυτόχρονα είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης σε σημαντικά ζητήματα ευρύτερης χωρικής πολιτικής, με πρωτοβουλία του προέδρου η έπειτα από αίτημα του 50% των μελών του.
