Το σχέδιο εκποίησης, ιδιωτικοποίησης και καταστροφής της χερσονήσου του Λαιμού δεν είναι μόνο ένα οικονομικό, οικολογικό και πολιτισμικό έγκλημα τεραστίων διαστάσεων, αλλά και μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου αναδιάρθρωσης της πόλης, σύμφωνα με τις επιταγές της νεοφιλελεύθερης και νεοαποικιακής τάξης που διευθύνει τη χώρα. Η δημιουργία περιφραγμένων κοινοτήτων στον Λαιμό και το Ελληνικό (γιατί περί αυτού πρόκειται) έρχεται μαζί με τα σχέδια ανάπλασης του κέντρου της πόλης και στοχεύει στη δημιουργία μιας "πόλης - οχυρό": μιας κατατμημένης, ιδιωτικοποιημένης και στρατιωτικοποιημένης μεγαλούπολης, στην οποία τα ανώτερα στρώματα ζουν σε περιχαρακωμένες νησίδες, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι της πόλης και του πληθυσμού αφήνεται στη φτώχεια, την εγκατάλειψη και την εξαθλίωση.
Το σχέδιο πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου (για να ξεκινήσω με ένα ζήτημα που δεν έχει προσεχθεί αρκετά) αποτελεί μια εφαρμογή του σύγχρονου παραδείγματος αστικής ανάπλασης, το οποίο προκρίνει τον αισθητικό σχεδιασμό "ασφαλών", εξομοιωμένων και κοινωνικά διαχωρισμένων περιβαλλόντων, αντί για την εκπόνηση ολοκληρωμένων σχεδίων για την αντιμετώπιση της ανεργίας, της φτώχειας, της εγκληματικότητας και των άλλων αστικών προβλημάτων. Επιδιώκεται η δημιουργία μιας ελεγχόμενης, αποστειρωμένης και σε μεγάλο βαθμό ιδιωτικοποιημένης ζώνης στο κέντρο της πόλης (καθώς, όπως έχουν δείξει πολλά παραδείγματα, η περιχαράκωση, ο ανασχεδιασμός και η επιτήρηση του δημόσιου χώρου οδηγούν στην ιδιωτική του διαχείριση), που θα απωθήσει και θα εκδιώξει πολλούς χρήστες και δραστηριότητες, και πάνω απ' όλα τις διαδηλώσεις και τις διαμαρτυρίες, και θα λειτουργήσει ως ιδεολογική εικόνα της Ελλάδας του "success story".
Η σχεδιαζόμενη μετάλλαξη του κέντρου συνοδεύεται από την προσπάθεια δημιουργίας των πρώτων περιφραγμένων κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο. Οι περιφραγμένες κοινότητες αποτελούν μια σύγχρονη εκδοχή του αποικιακού χωρικού διαχωρισμού και είναι πολύ διαδεδομένες στις νεοαποικιακές μητροπόλεις και τις ΗΠΑ. Οι σχεδιαζόμενες κοινότητες στη χερσόνησο του Λαιμού και στο Ελληνικό πληρούν τα κύρια χαρακτηριστικά των περιφραγμένων κοινοτήτων, που είναι: 1) ομοιογενή περιβάλλοντα για τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, 2) ιδιωτικοί χώροι για συλλογική χρήση, που περιλαμβάνουν εκτός από κατοικίες, εμπορικά κέντρα, διάφορες υπηρεσίες και στην περίπτωσή μας έναν σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, ένα λιμάνι, δάση και παραλίες, και 3) γεωγραφικά απομονωμένες κοινότητες που είναι στραμμένες στο εσωτερικό τους, διαχωρίζονται από την υπόλοιπη πόλη με τείχη, φράχτες, ανοιχτούς χώρους και άλλα μέσα και επιτηρούνται από οπλισμένους φρουρούς και ηλεκτρονικά συστήματα ασφάλειας.
Οι περιφραγμένες κοινότητες αποτελούν κεντρική έκφραση της δυστοπικής πόλης του σύγχρονου νεοφιλελευθερισμού και έρχονται σε καταφανή και βίαιη αντίθεση με τη δημοκρατική παράδοση της χώρας. Ο σχεδιασμός αυτός έρχεται σε σύγκρουση με τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν την εμπειρία της δημόσιας ζωής στις δυτικές πόλεις και την Αθήνα από την αρχή της νεότερης ιστορίας της (για να μην αναφερθούμε στην παλιότερη). Οι ιδέες του κοινωνικού συμβολαίου, των δικαιωμάτων του πολίτη και της ισότητας, που βρίσκονται πίσω από το νεωτερικό ιδανικό του ελεύθερου και ανοιχτού σε όλους δημόσιου χώρου, καταρρέουν.
* Ο Λεωνίδας Οικονόμου είναι επίκουρος καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
