Εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης νέων επιχειρήσεων

Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς

Εκτύπωση

Εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης νέων επιχειρήσεων

ΕΝΘΕΤΑ

15’

27.02.17 12:00

Αυγή Newsroom

Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα φωτός

Οι επενδύσεις μέσω φίλων, οικογένειας και συναδέλφων έχουν ήδη αρχίσει σε ένα βαθμό να μεταλλάσσονται σε νέες μορφές χρηματοδότησης, κυρίως στη μορφή του online crowdfunding. Έτσι, λοιπόν, στην εποχή της μαζικής άνθησης των κοινωνικών δικτύων, χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το crowdfunding, που μπορούν εύκολα και άμεσα να αξιοποιηθούν από τους επιχειρηματίες, είναι πιθανό να γίνονται όλο πιο δημοφιλή

Η μεγάλη προβολή της χρηματοδότησης μέσω Venture Capitals αρκετές φορές δρα παραπλανητικά στους επιχειρηματίες σχετικά με τον ρόλο και το μέγεθος αυτών. Πράγματι τα VCs κάνουν συχνά σημαντικές επενδύσεις, που κυμαίνονται από 250.000 δολ. μέχρι και 100 εκατ. δολ., επιδιώκοντας όμως απόδοση έως και 10 φορές την επένδυσή τους, μέσω της εισόδου σε χρηματιστηριακή αγορά ή μέσω κάποιας εξαγοράς. Αυτό όμως πρακτικά καθιστά δύσκολη τη χρηματοδότηση μιας μικρής επιχείρησης. Επιπλέον, σε αντάλλαγμα για τις επενδύσεις τους, τα Venture Capital συνήθως αναμένουν ένα 20% έως 30% (ή ακόμα μεγαλύτερο) μερίδιο των ιδίων κεφαλαίων ιδιοκτησίας από οποιαδήποτε χρηματοδοτούμενη εταιρεία

Οι «επενδυτές άγγελοι» είναι άτομα με οικονομική ευρωστία, που επενδύουν σε υψηλής ποιότητας επιχειρηματικές δραστηριότητες με αντάλλαγμα ένα μερίδιο ιδίων κεφαλαίων. Οι επενδυτές αυτοί είναι συνήθως άτομα που μπορούν να αξιολογούν επενδύσεις και να επενδύσουν τελικά, είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες, χωρίς απαραίτητα να ανήκουν σε ένα κοινό ταμείο. Συχνά πρόκειται για εξαιρετικά εύπορους ιδιώτες, οι οποίοι έχουν ήδη δικές τους κερδοφόρες επιχειρήσεις και επιθυμούν να μοιραστούν δεξιότητες και γνώσεις με νέους επιχειρηματίες

Το Crowdfunding αποτελεί ένα νέο μοντέλο επιχειρηματικής χρηματοδότησης, παρόμοιο με τη μικροχρηματοδότηση και με τον P2P δανεισμό. Σημαντικό πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής αποτελεί η ευελιξία αναφορικά με το πώς οι επιχειρηματίες μπορούν να διαθέσουν τα κεφάλαια που λαμβάνουν για να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους, αλλά και για τον τρόπο αποζημίωσης των πιστωτών μέσα από τις αποδόσεις των επενδύσεών τους

Η επιχειρηματική χρηματοδότηση μπορεί να έχει εξελιχθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, ωστόσο πολλά από τα προηγούμενα μοντέλα και μηχανισμοί παραμένουν ενεργά ακόμα και σήμερα. Οι παραδοσιακοί τρόποι χρηματοδότησης μιας επιχείρησης κυρίως αφορούν άτυπους επενδυτές, δηλαδή άντληση κεφαλαίων από φίλους, οικογενειακά μέλη και συναδέλφους, ή από κεφάλαια που διαθέτουν οι ίδιοι οι εν δυνάμει επιχειρηματίες.

Από την άλλη τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (Venture Capital) συνεχίζουν να συνδράμουν σε μεγάλες επενδύσεις και κυρίως σε επιχειρήσεις με σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης, με το μεγαλύτερο ποσοστό όμως αυτών να εξακολουθεί να επενδύει σε μεγάλο βαθμό στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Από την άλλη νεότερα μοντέλα χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των αγγέλων επενδυτών (business angels), της μικροχρηματοδότησης (microfinance) και των επιχειρηματικών επιταχυντών (accelerators), έχουν ωριμάσει σημαντικά την τελευταία δεκαετία και αρχίζουν να λειτουργούν πιο αποδοτικά. Επίσης ένα από τα πιο δημοφιλή εσχάτως εναλλακτικά εργαλεία χρηματοδότησης είναι και το crowdfunding (πληθοπορισμός).

Βέβαια, με τη χρήση είτε ενός νέου είτε ενός παραδοσιακού χρηματοδοτικού εργαλείου, το πρωταρχικό στοιχείο που ενδιαφέρει στο ζήτημα της χρηματοδότησης νέων εγχειρημάτων σε μια χώρα δεν μπορεί παρά να είναι το «πόσο αυτά κοστίζουν», δηλαδή ποιο είναι το αρχικό κεφάλαιο που είναι απαραίτητο για να ξεκινήσουν τα νέα εγχειρήματα, όπως επισημαίνεται σε σχετική έρευνα του ΙΟΒΕ.

Άτυποι επενδυτές

Τα τελευταία χρόνια η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω της άτυπης επένδυσης -δηλαδή μέσω φίλων, μελών της οικογένειας αλλά και συναδέλφων- είναι τεράστια. Οι επιχειρηματίες χρησιμοποιούν πολύ συχνά δανειακά κεφάλαια από φίλους, οικογενειακά μέλη και συναδέλφους, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εύκολο να εξασφαλίσουν επίσημη χρηματοδότηση μέσω κάποιου Venture Capital ή άλλης εξωτερικής πηγής χρηματοδότησης. Στην περίπτωση της άτυπης χρηματοδότησης οι επιχειρηματίες μπορούν να παρέχουν σε φίλους ή σε μέλη της οικογένειάς τους μερίδιο ιδίων κεφαλαίων ή να τους παρέχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν σε ένα βαθμό τη συμμετοχή τους στην επιχείρηση, ως μια μορφή αποπληρωμής των δανειακών κεφαλαίων.

Ωστόσο αυτό το είδος της χρηματοδότησης μπορεί να θέσει τον επιχειρηματία σε δύσκολη θέση απέναντι στα μέλη της οικογένειάς του ή τους φίλους του, καθώς αυτοί είναι πιθανόν να αναμένουν να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στην εταιρεία σε σύγκριση με αυτό που αποδίδει ο επιχειρηματίας ως αντάλλαγμα για τις επενδύσεις τους. Επιπροσθέτως αυτού του τύπου οι επενδύσεις ενέχουν και μία μορφή οικονομικού ανορθολογισμού, καθώς η απόφαση επένδυσης δεν βασίζεται -κατά κανόνα- σε κάποια δομημένη μορφή ελέγχου, αξιοπιστίας ή αποδοτικότητας (τυπικό κίνητρο επένδυσης), αλλά περισσότερο σε συναισθηματικά κίνητρα.

Έτσι οι επενδύσεις μέσω φίλων, οικογένειας και συναδέλφων έχουν ήδη αρχίσει σε ένα βαθμό να μεταλλάσσονται σε νέες μορφές χρηματοδότησης, κυρίως στη μορφή του online crowdfunding. Έτσι, λοιπόν, στην εποχή της μαζικής άνθησης των κοινωνικών δικτύων, χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το crowdfunding, που μπορούν εύκολα και άμεσα να αξιοποιηθούν από τους επιχειρηματίες, είναι πιθανό να γίνονται όλο πιο δημοφιλή (βλ. και παρακάτω).

Δημόσια Χρηματοδότηση

Με την έννοια της δημόσιας χρηματοδότησης εννοούμε την «περιστασιακή» χρηματοδότηση μιας επιχειρηματικής πρωτοβουλίας, κατά την οποία δυνητικοί επιχειρηματίες μπορούν να λάβουν ποσά κεφαλαίου μέσω επιχορήγησης ή δανείου από έναν κυβερνητικό φορέα ή από μη κερδοσκοπικούς φορείς όπως ΜΚΟ, ερευνητικά ιδρύματα ή πανεπιστήμια. Οι φορείς που παρέχουν το κεφάλαιο μέσω της επιδότησης ή του δανείου έχουν σκοπό την τόνωση της επιχειρηματικότητας και πιθανώς κάποιο συμφέρον στην προώθηση προϊόντων / υπηρεσιών, κυρίως σε νέους τομείς με σημαντικές προοπτικές εξέλιξης και ανάπτυξης.

Ορισμένοι νέοι επιχειρηματικοί τομείς με σημαντικές προοπτικές εξέλιξης, όπως π.χ. η τηλεϊατρική, η τεχνολογία, τα πληροφορικά συστήματα ή η παραγωγή ενέργειας, έχουν αρκετά υψηλό κόστος έναρξης επιχειρήσεων και απαιτούν κεφαλαιακές επενδύσεις υψηλού ρίσκου. Αυτό τις καθιστά μη ελκυστικές σε αμιγώς ιδιώτες επενδυτές. Συνεπώς επιχειρήσεις σε αυτούς τους τομείς αντλούν (ή πρέπει να στραφούν για να αντλήσουν) κεφάλαια μέσω της δημόσιας χρηματοδότησης. Σε αντάλλαγμα,για αυτά τα κεφάλαια κίνησης, οι επιχειρηματίες καλούνται συνήθως να αποδώσουν ένα μερίδιο δικαιωμάτων χρήσης ή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στον φορέα ή το ίδρυμα χρηματοδότησης. Την τελευταία δεκαετία μάλιστα είναι ολοένα και πιο έντονη η παρουσία κυβερνητικών φορέων σε αντίστοιχα επενδυτικά σχήματα, ενισχύοντας την επιχειρηματικότητα και δίνοντας τελικά ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους να υλοποιήσουν τις καινοτόμες ιδέες τους σε νέους τομείς, ακόμα και σε δραστηριότητες υψηλού ρίσκου.

Επιχειρηματικοί Επιταχυντές (Business Accelerators)

Το μοντέλο της «επιτάχυνσης» της επιχειρηματικής χρηματοδότησης έχει καταστεί πολύ δημοφιλές στις ΗΠΑ και έχει αρχίσει να εξαπλώνεται σταδιακά και στον υπόλοιπο κόσμο. Αν και είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, το μοντέλο δανείζεται στοιχεία από το πιο εδραιωμένο μοντέλο της «θερμοκοιτίδας» ή του εκκολαπτηρίου, σύμφωνα με το οποίο ένας οργανισμός (ιδιωτικός ή δημόσιος) παρέχει στους επιχειρηματίες κάποια χρηματοδότηση, αλλά περισσότερο παρέχει επιχειρηματική καθοδήγηση και υποδομές για μια χρονική διάρκεια συνήθως από ένα έως πέντε έτη.

Τέτοιου είδους προγράμματα «επιταχύνουν» αυτή τη διαδικασία σε τρεις με έξι μήνες δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στη δικτύωση των επιχειρηματιών με δυνητικούς επενδυτές ή/και άλλες επιτυχημένες εταιρείες. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος γίνεται προσπάθεια εντατικής προσέλκυσης επενδυτικού ενδιαφέροντος και εξασφάλισης περισσότερων κεφαλαίων χρηματοδότησης για την επιχείρηση που συμμετέχει στο πρόγραμμα. Σε αντάλλαγμα οι επιχειρηματίες συνήθως δίνουν στους χορηγούς ένα μικρό ποσό μετοχικής συμμετοχής (6% - 10%).

Κεφάλαια Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Venture Capital)

Τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (Venture Capital) αποτελούν ίσως την πιο διαδεδομένη -ειδικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες- μορφή χρηματοδότησης επιχειρηματικών σχεδίων με δυνητικά υψηλές αποδόσεις, αλλά και ρίσκο. Ωστόσο ο όρος Venture Capital πολύ συχνά χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα ταμείο επιχειρηματικού κεφαλαίου, που διοικείται από ένα άτομο ή ένα σύνολο φορέων λήψης επενδυτικών αποφάσεων, το οποίο χρησιμοποιεί τα χρήματα επενδυτών για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων με υψηλές αποδόσεις. Οι υψηλές αποδόσεις αποτελούν τον βασικό λόγο που προκαλεί το ενδιαφέρον των επενδυτών.

Οι επιχειρήσεις που αντλούν κεφάλαια από Venture Capital τείνουν να δραστηριοποιούνται σε τομείς στους οποίους οι εταίροι έχουν κάποια εμπειρία είτε σχετική με τον τομέα δραστηριοποίησης της επιχείρησης είτε σχετική με την τοποθεσία όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Αν και οι επενδυτές των Venture Capital παρακολουθούν την επιχείρηση από την έναρξή της, οι περισσότερες επενδύσεις μέσω Venture Capital γίνονται σε μεταγενέστερο στάδιο, όταν οι επιχειρήσεις βρίσκονται πλέον σε φάση ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι τα Venture Capitals τελικά αποτελούν συνήθως χρηματοδότες δεύτερης φάσης και αντιδιαστέλλονται από το κεφάλαιο σποράς (seed capital), που μπορεί να δοθεί από διάφορους φορείς σε προγενέστερο στάδιο.

Η μεγάλη προβολή της χρηματοδότησης μέσω VCs στον επιχειρηματικό κόσμο, ωστόσο, αρκετές φορές δρα παραπλανητικά στους επιχειρηματίες σχετικά με τον ρόλο και το μέγεθος αυτών. Πράγματι τα VCs κάνουν συχνά σημαντικές επενδύσεις, που κυμαίνονται από 250.000 δολ. μέχρι και 100 εκατ. δολ., επιδιώκοντας όμως απόδοση έως και 10 φορές την επένδυσή τους, μέσω της εισόδου σε χρηματιστηριακή αγορά ή μέσω κάποιας εξαγοράς. Αυτό όμως πρακτικά καθιστά δύσκολη τη χρηματοδότηση μιας μικρής επιχείρησης. Επιπλέον, σε αντάλλαγμα για τις επενδύσεις τους, τα Venture Capital συνήθως αναμένουν ένα 20% έως 30% (ή ακόμα μεγαλύτερο) μερίδιο των ιδίων κεφαλαίων ιδιοκτησίας από οποιαδήποτε χρηματοδοτούμενη εταιρεία.

Επενδυτές Άγγελοι (Business Angels)

Ουσιαστικά αυτή η μορφή χρηματοδότησης αποτελεί μια εναλλακτική στρατηγική επένδυσης για τους νέους επιχειρηματίες και κυρίως αφορά επιχειρηματίες που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από επίσημη πηγή π.χ. τράπεζες. Μπορεί οι επενδυτές αυτού του τύπου να προσομοιάζουν με τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (Venture Capital), ωστόσο η ουσιώδης διαφορά έγκειται στο ότι μεμονωμένα άτομα μπορούν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις χωρίς να ανήκουν αλλά ούτε και να ενεργούν εξ ονόματος μιας ομάδας επενδυτών ή ενός επιχειρηματικού ταμείου. Έτσι οι «άγγελοι» επενδυτές μπορούν να επενδύσουν σε ένα ευρύτερο φάσμα επιχειρήσεων που μπορεί να βρίσκεται στην αρχική φάση ανάπτυξης ή ακόμα και να μην αποδίδει υψηλά κέρδη, όπως κατά κανόνα αναμένεται από τα Venture Capital.

Το χαρακτηριστικό αυτό καθιστά το συγκεκριμένο είδος επενδυτών πιο δημοφιλές, καθώς μπορεί να χρηματοδοτήσει ένα επιχειρηματικό σχέδιο σε όλο το στάδιο ανάπτυξής του, αλλά μόνο στα αρχικά στάδια ανάπτυξης ως γέφυρα για επίσημη χρηματοδότηση μέσω επιχειρηματικών κεφαλαίων (Venture Capital) σε μεταγενέστερο στάδιο. Τέλος, οι επενδυτές αυτοί μπορούν να συνθέτουν και ένα δίκτυο angels επενδυτών (BAN) και να μοιράζονται τους πόρους με άλλους επενδυτές.

Μικροχρηματοδότηση (Microfinancing)

Η μικροχρηματοδότηση ως πηγή άντλησης κεφαλαίων μπορεί να θεωρείται σχετικά παραδοσιακή, ωστόσο αποτελεί ακόμh σημαντική πηγή χρηματοδότησης επιχειρήσεων αρχικών σταδίων, κυρίως σε αναπτυσσόμενες οικονομίες. Σύμφωνα με το υφιστάμενο μοντέλο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα οργανισμοί αλλά και κρατικοί φορείς προσφέρουν δάνεια χωρίς εξασφάλιση (collateral) σε δυνητικούς επιχειρηματίες που διαφορετικά δεν θα είχαν καμία πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Αυτή η μορφή χρηματοδότησης αποτελεί λύση για την παροχή ευκαιριών χρηματοδότησης για τους επιχειρηματίες κυρίως σε χώρες όπου οι πιστωτές είναι απρόθυμοι να παράσχουν κεφάλαια σε επιχειρηματίες χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις, με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν κάποια ιδέα τους.

Πλατφόρμες δανεισμού (Peer-to-peer Lending)

Ο Peer-to-peer (P2P) δανεισμός είναι ένα πιο σύγχρονο μοντέλο χρηματοδότησης με χαρακτηριστικά παρόμοια με τη μικροχρηματοδότηση. Το μοντέλο προσφέρει σε επιχειρηματίες με περιορισμένη πρόσβαση στις παραδοσιακές μορφές χρηματοδότησης την ευκαιρία να τους χορηγηθούν μη εξασφαλισμένα δάνεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η διαφορά τους σε σχέση με την μικροχρηματοδότηση έγκειται στο γεγονός ότι τα P2P δάνεια επικεντρώνονται αποκλειστικά στην κερδοφορία και περιλαμβάνουν μια πιο αυστηρή διαδικασία ελέγχου με βάση την πιστωτική ικανότητα του επιχειρηματία - παραλήπτη. Τα δάνεια αναμένεται να αποπληρωθούν με τόκο σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η παραχώρηση μετοχών ή άλλων δικαιωμάτων επί της επιχείρησης δεν προβλέπεται. Επειδή αυτό το μοντέλο ευνοεί τα άτομα με μια ισχυρή πιστοληπτική ικανότητα, είναι περισσότερο διαδεδομένο σε ανεπτυγμένες χώρες, αν και σταδιακά εξαπλώνεται και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Πληθοπορισμός (Crowdfunding)

Το Crowdfunding (ή πληθοπορισμός, σε μία πρώτη απόδοση στα ελληνικά) αποτελεί ένα νέο μοντέλο επιχειρηματικής χρηματοδότησης, παρόμοιο -σε γενικές γραμμές- με τη μικροχρηματοδότηση και με τον P2P δανεισμό. Σε αυτό το μοντέλο οι επιχειρηματίες παρουσιάζουν τα έργα τους σε μελλοντικούς πιστωτές μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας, με στόχο την άντληση χρηματοδότησης για την υλοποίηση του έργου τους. Σημαντικό πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής αποτελεί η ευελιξία αναφορικά με το πώς οι επιχειρηματίες μπορούν να διαθέσουν τα κεφάλαια που λαμβάνουν για να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους, αλλά και για τον τρόπο αποζημίωσης των πιστωτών μέσα από τις αποδόσεις των επενδύσεών τους.

Συγκεκριμένα οι επιχειρηματίες μπορούν να επιλέξουν να αποπληρώσουν τα κεφάλαια που άντλησαν με δύο τρόπους. Στην πρώτη περίπτωση αποζημίωσης (μοντέλο «όλα ή τίποτα») ο επιχειρηματίας επιστρέφει τα χρήματα των επενδυτών στο ακέραιο, εκτός αν οι πιστωτές λάβουν τις αποδόσεις που προβλέπονταν αρχικά βάσει της επένδυσής τους. Στηδεύτερη περίπτωση (μοντέλο «κρατάς ό, τι παίρνεις») οι επιχειρηματίες δεσμεύουν όλα τα χρήματα που έχουν πάρει, ανεξάρτητα από το αν υλοποιείται ή όχι ο στόχος τους. Ωστόσο το μοντέλο «όλα ή τίποτα» κυρίως αποβλέπει στο να προσελκύσει περισσότερους επενδυτές και περισσότερα κεφάλαια. Οι επιχειρηματίες πρέπει να αποφασίσουν πώς θα αποζημιώσουν τους επενδυτές τους: μέσω των χρηματικών ανταμοιβών ή της καταβολής μεριδίου από τα ίδια κεφάλαια.