Τον τελευταίο καιρό οι φωνές ενάντια στη γερμανική εμμονή στην ασφυκτική δημοσιονομική πολιτική και στη σκληρή γραμμή της λιτότητας πληθαίνουν. Η τρόικα αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι κάποιες διαφοροποιήσεις στα αρχικά σκληρά μέτρα, που θα διευκολύνουν τους πολίτες, πρέπει να γίνουν γιατί διαφορετικά η κατρακύλα της ύφεσης δεν θα έχει τελειωμό. Ακόμη και η ανεκδιήγητη καγκελάριος Μέρκελ αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι το «φάρμακο» που δώσαμε -εννοεί την αυστηρή λιτότητα- έχει τον κίνδυνο τελικά να σκοτώσει τον ασθενή (!).
Ωστόσο, η κατάσταση συνεχίζεται και η οικονομική ανάκαμψη δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Οι νότιες ευρωπαϊκές χώρες οφείλουν να συσπειρωθούν και να συγκροτήσουν ένα κοινό μέτωπο ενάντια στον γερμανικό οικονομικό επεκτατισμό. Ό,τι αποφασίζεται απ' τη Μέρκελ και το επιτελείο της ουσιαστικά είναι επιταγή της γερμανικής και ευρωπαϊκής οικονομικής ολιγαρχίας κι αυτές οι επιλογές, ανεξάρτητα αν η γερμανική οικονομία είναι η ισχυρότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνδέονται βαθύτερα με τις δομές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, που προσπαθεί με χίλιους τρόπους ν' ανασχέσει την πτώση κέρδους που αποτελεί μόνιμη τάση του συστήματος.
Οι πολιτικές σύγκλισης της Ε.Ε. έχουν αποτύχει και το όραμα μιας ενωμένης πολιτικά Ευρώπης ολοένα και χλωμαίνει, αφού οι λαοί της αισθάνονται και στην καθημερινή τους ζωή πια ότι οι ισχυρότερες βόρειες καπιταλιστικές οικονομίες (κυρίως η Γερμανία) επιμένουν να επιβάλλουν τους όρους τους και να διατηρούν τα πλεονεκτήματά τους σε βάρος των νότιων οικονομιών (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία κ.ά.). Οι τελευταίες εξ αρχής απ' τη στιγμή της εισόδου τους στην Ε.Ε. μειονεκτούσαν ανταγωνιστικά (κυρίως σε επίπεδο βιομηχανικών προϊόντων) με τις προηγούμενες. Και οι δομικές οικονομικές διαφορές (με ιστορικό βάθος, ας θυμηθούμε τη θεωρία «κέντρου-περιφέρειας») δεν ξεπερνιούνται με ευχολόγια, κοινές διακηρύξεις και πολιτικά κείμενα, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι υπάρχουν και θεσμικές διαφορές σε ποικίλα επίπεδα και διαφορές πολιτικής και ευρύτερης κουλτούρας. Οι γερμανικές μεγάλες εταιρείες ήξεραν καλά τι σήμαινε, κυρίως γι' αυτές, η διεύρυνση της Ε.Ε. με χώρες που δεν μπορούσαν να τις ανταγωνιστούν: διεύρυνση αγορών!
Κι εδώ ακριβώς είναι η αντίφαση (αντίφαση βαθύτερα του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος) και η μεγάλη υποκρισία των πολιτικών ηγεσιών των βορείων εταίρων. Απ' τη μια επιβάλλουν τα βιομηχανικά τους προϊόντα (και μάλιστα ορισμένα απ' αυτά πανάκριβα, π.χ. οπλικά συστήματα) κι απ' την άλλη συστήνουν κι επιμένουν σε μια ασφυκτική δημοσιονομική και εισοδηματική πολιτική, αγνοώντας δήθεν πού αναλίσκεται μέρος του δημόσιου προϋπολογισμού και των συνολικών εισοδημάτων των πολιτών των νοτίων χωρών της Ε.Ε. Μ' άλλα λόγια, αφού σε παγιδεύουν μέσα σε μια ενιαία αγορά -χωρίς προστασία, φυσικά της εγχώριας οικονομίας και βιομηχανίας-, σε εξαρτούν απόλυτα, όσον αφορά τα προϊόντα βαριάς βιομηχανίας, σε ωθούν σ' έναν υπερκαταναλωτισμό (εδώ πρωταγωνιστούν τα media και οι περίτεχνοι μηχανισμοί χειραγώγησης και διαφήμισης) και τελικά σε υποχρεώνουν να δανείζεσαι με επαχθέστατους όρους για να εξοφλείς τις οφειλές σου!
Βεβαίως, οι παραπάνω πολιτικές -αντίστοιχες με συγκεκριμένες δομές του μονοπωλιακού η τουλάχιστον ολιγοπωλιακού καπιταλισμού- δεν χαρακτηρίζουν μόνο την Ε.Ε. αλλά και το συνολικό πεδίο αλληλεξαρτήσεων του βιομηχανικού Βορρά με τον λιγότερο ανεπτυγμένο Νότο στο πλαίσιο του παγκόσμιου καπιταλισμού. Γι' αυτό και θα ήταν λάθος να εστιάσουμε αποκλειστικά στον γερμανικό επεκτατισμό, απομονώνοντάς τον απ' τη συνολική δυναμική της παγκοσμιοποίησης, στην οποία, ως γνωστό, παίζει τεράστιο ρόλο πια το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ανεξάρτητα απ' το αν είναι σκόπιμο οι νότιες χώρες της Ε.Ε. να αξιοποιήσουν, όσο μπορούν περισσότερο, τις διαφωνίες του ΔΝΤ με τη σκληρή πολιτική λιτότητας της Μέρκελ και ευρύτερα τις αντιθέσεις των αμερικανικών πολιτικών και οικονομικών παραγόντων με το γερμανικό κεφάλαιο, δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι τα επί μέρους τμήματα του παγκόσμιου χρηματιστικού και πιστωτικού κατεστημένου ξανασυναντιούνται πάλι σε κοινές πολιτικές και σε κοινά μεθοδευμένα χτυπήματα ενάντια στους λαούς. Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά και κοινά συμφέροντα, που δεν ανατρέπονται απ' τις επί μέρους διαφωνίες και αντιθέσεις.
Γι' αυτό και η ευρύτερη σκόπευση πρέπει πάντα να είναι η αντιμετώπιση της παγκόσμιας χρηματιστικής και οικονομικής ολιγαρχίας και η εξουδετέρωση των μειονεκτημάτων, που επιφέρει η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης στα ασθενέστερα οικονομικά κράτη, με τη λιγότερη βιομηχανική ανάπτυξη.
Και ναι μεν βραχυπρόθεσμα οι πολιτικές τύπου Μέρκελ μπορούν να διατηρούνται προς όφελος των κερδών της διεθνούς τοκογλυφίας, αλλά μακροπρόθεσμα η κρίση υποκατανάλωσης, γενικά του καπιταλισμού, δεν ξεπερνιέται και η παρατεταμένη ύφεση συνεχίζεται.
Για να μειωθούν και πολύ περισσότερο, να εξαλειφθούν οι τελευταίες πρέπει να ενισχυθεί η αγοραστική δύναμη του κόσμου -ιδιαίτερα των μεσαίων τάξεων που συρρικνώνονται- να ανορθωθεί εκ νέου το κοινωνικό κράτος, ενώ το πνεύμα της μονεταριστικής πολιτικής πρέπει να υποχωρήσει. Τα διδάγματα από άλλες ιστορικές κρίσεις του καπιταλισμού και τα πλεονεκτήματα της κεϋνσιανής πολιτικής για τους εργαζόμενους και την ανάκαμψη της οικονομίας είναι γνωστά. Και αυτό πολύ απλά σημαίνει λιγότερα κέρδη στην παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία και επικράτηση της αρχής οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη.
* Ο Φιλίππος Νικολόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Παν/μίο Ινδιανάπολης και Uindy Athens, Δικηγόρος
