Μετά την ψήφιση του Νόμου 4224/13, για την παράταση μιας υποτιθέμενης προστασίας από τους πλειστηριασμούς μέχρι το τέλος του 2014, περίμεναν όλοι οι δανειολήπτες τη θεσμοθέτηση του πλαισίου ρύθμισης για τα "κόκκινα δάνεια", με την ελπίδα ότι θα τους προσφερθεί μια ευκαιρία για ικανοποιητική ρύθμιση των οφειλών τους. Από 1.1.2015 δεν θα υπάρχει αυτή η υποτυπώδης προστασία από τους πλειστηριασμούς και οι δανειολήπτες θα πρέπει να ενταχθούν στα προγράμματα ρύθμισης που θεσμοθετούνται ήδη με αποφάσεις της κυβέρνησης και της Τράπεζας της Ελλάδος, ή να αντιμετωπίσουν τα προγράμματα κατάσχεσης, που θα συνεχιστούν πλέον χωρίς περιορισμούς.
Δηλαδή ο δρόμος για τη διενέργεια των πλειστηριασμών ανοίγεται διάπλατος
Η πρόσφατη απόφαση, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1582, και διαφημίστηκε ότι πρόκειται για λύση στο πρόβλημα των "κόκκινων δανείων", δεν είναι παρά μόνο η θεσμοθέτηση του πλαισίου της διαχείρισης των "κόκκινων δανείων" από τις τράπεζες. Δηλαδή περιγράφει τα κατάλληλα εργαλεία και τις απαραίτητες δομές, που θα πρέπει να έχουν οι τράπεζες για να τεθεί σε εφαρμογή ο Κώδικας Δεοντολογίας, που θα ορίζει τη διαδικασία ρύθμισης των "κόκκινων δανείων", με σκοπό τη βελτίωση της εμφάνισης του προβληματικού χαρτοφυλακίου των τραπεζών.
Σύμφωνα με τον νόμο, την πρόσφατη απόφαση της ΤτΕ (ΦΕΚ 1582/2014) και τα σχέδια, που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα οι δανειολήπτες για να ενταχθούν στα προγράμματα ρύθμισης και να σώσουν τις περιουσίες τους από τις κατασχέσεις, θα πρέπει να προσκομίσουν σωρεία αποδεικτικών στοιχείων για το εισόδημά τους, την περιουσιακή και οικογενειακή κατάστασή τους επιδιώκοντας να καταχωρηθούν ως «συνεργάσιμοι δανειολήπτες».
Από το άλλο μέρος δίνεται η ευχέρεια στις τράπεζες να επιλέξουν με δικά τους κριτήρια και χωρίς διαφάνεια τον τρόπο ρύθμισης, που θα ενταχθούν οι συνεργάσιμοι δανειολήπτες.
Οι ενδεικτικοί τρόποι ρύθμισης, που αναφέρονται από την ΤτΕ (22 τρόποι συνολικά), μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:
* Συμφωνία ανταλλαγής χρέους με μετοχές της επιχείρησης και εν συνεχεία ενδεχομένως το σύνολο της επιχείρησης.
* Εθελοντική παράδοση του ακινήτου από τον δανειολήπτη στην τράπεζα.
* Μετατροπή του δανείου σε χρηματοδοτική μίσθωση, όπου ο δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στην τράπεζα και εξακολουθεί να διαμένει σε αυτό καταβάλλοντας ενοίκιο για μια περίοδο χάριτος πέντε ετών. Η μεταβίβαση αυτή γίνεται και πάλι με βάση την παρούσα αξία του ακινήτου και όχι την αξία κτήσης του ακινήτου από τον δανειολήπτη.
* Η μεταβίβαση των ακινήτων σε άλλα ιδρύματα, όπως και η μεταβίβαση του δανείου σε άλλο ίδρυμα, πιστωτή ή χρηματοδοτικό σχήμα.
Το ζητούμενο για τη διαχείριση των "κόκκινων δανείων" θα έπρεπε να είναι η ανακούφιση των δανειοληπτών, που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης και δεν μπορούν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους και τα περιουσιακά τους στοιχεία. Αντί γι' αυτό, όμως, το πλαίσιο, που προτείνεται δεν φαίνεται να περιέχει καμία βοήθεια στους δανειολήπτες για να τύχουν της ρύθμισης, που θα προσαρμόζεται στις πραγματικές δυνατότητές τους, αλλά τους παραπέμπουν στη διακριτική ευχέρεια και δικαιοδοσία των τραπεζών, που θα επιβάλουν τις επιλογές τους με τον άτεγκτο και ψυχρό τρόπο του αρπακτικού.
Φαίνεται ότι μοναδικός στόχος είναι να εμφανίσουν τα "κόκκινα δάνεια" οι τράπεζες ως εξυπηρετούμενα και να μειώσουν έτσι τις ζημιές τους, λόγω και των αναμενόμενων νέων stress tests, που θα διενεργηθούν τον Νοέμβριο από την ΕΚΤ.
Η εφιαλτική πραγματικότητα για τους υπερχρεωμένους, διατηρείται και αντιμετωπίζουν την απειλή να βρεθούν ενοικιαστές στο ίδιο το σπίτι τους ή και να εξαναγκαστούν σε εθελοντική μεταβίβαση της περιουσίας τους. Επίσης διευκολύνεται η πώληση προβληματικών δανείων σε τρίτους (διεθνή funds), οι οποίοι έχοντας αγοράσει τα δάνεια σε αξία πολύ χαμηλότερη της ονομαστικής τους θα μπορούν να προσφεύγουν και σε δικαστικά μέσα για να τα εισπράξουν και να διασφαλίσουν την κερδοφορία τους.
Η κυβέρνηση για ακόμα μια φορά δείχνει την κοινωνική της αναλγησία με πρόσχημα την ευημερία των αριθμών. Οι δανειολήπτες καθίστανται έρμαια στα εκβιαστικά διλήμματα των τραπεζών και για πολλοστή φορά το μέγεθος της κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης που έχει επιφέρει η λιτότητα χρησιμοποιείται ως νέο πεδίο κερδοφορίας της ολιγαρχίας.
Δεν ορίζεται μια ανεξάρτητη αρχή ως μεσολαβητής μεταξύ των τραπεζών και των δανειοληπτών για να διασφαλίζεται η αρχή της ίσης και δίκαιης μεταχείρισης.
Ο θεσμός του συνηγόρου του καταναλωτή, που περιέχεται στον Ν. 4224/13 δεν επαρκεί για να λύσει το θέμα της αντικειμενικής προσέγγισης της διαχείρισης των καθυστερημένων δανείων, αφού ο ρόλος του, όπως περιγράφεται, είναι απλά συμβουλευτικός.
Στην πραγματικότητα το πλαίσιο διευκολύνει την άλωση της ιδιωτικής περιουσίας.
Πρόκειται για εκμετάλλευση της αδυναμίας και της ανάγκης για επιβίωση, που αντιμετωπίζουν οι εξαθλιωμένοι δανειολήπτες. Μοιάζουν με συμβόλαια θανάτου, που υπογράφονται από την κυβέρνηση και οι τρόποι, που χρησιμοποιούνται είναι μεθοδεύσεις για εξαναγκασμό σε παράδοση της ιδιωτικής περιουσίας.
Αντίθετα η προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ βασίζεται σε μια τελείως διαφορετική φιλοσοφία. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εξυγίανση των τραπεζών θεωρούμε ότι είναι ο τερματισμός της λιτότητας και η απελευθέρωση της κοινωνίας και της οικονομίας από το «άχθος» των "κόκκινων δανείων". Το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης θα έπρεπε εξαρχής να συνδυαστεί με ένα αποτελεσματικό συνολικό σχέδιο διαχείρισης των "κόκκινων δανείων". Μόνο έτσι μπορεί να σταθεροποιηθεί πραγματικά το τραπεζικό σύστημα, απελευθερώνοντας πόρους και εξασφαλίζοντας την παροχή ρευστότητας στην ελληνική οικονομία, και παράλληλα να ανακουφιστούν με κοινωνικά δίκαιο τρόπο τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι έμποροι, οι αγρότες και οι επιχειρήσεις, που βαρύνονται με δυσβάστακτες οφειλές προς τις τράπεζες, αλλά και προς τρίτους και το Δημόσιο.
Το κόστος διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους θα πρέπει να επιμεριστεί μεταξύ των τραπεζών (που ήδη έχουν εγγράψει μεγάλο μέρος των ζημιών στους ισολογισμούς τους), στο ελληνικό Δημόσιο (κάνοντας χρήση του υπολοίπου του ΤΧΣ, που προορίζεται για την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων των τραπεζών) και στους δανειολήπτες, έτσι ώστε να επωφεληθούν από τη μείωση της ονομαστικής αξίας (κούρεμα) των δανείων.
Κεντρικό και βασικό σημείο της πρότασής μας αποτελεί η δημιουργία ενός ενδιάμεσου φορέα διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους δημοσίου ενδιαφέροντος και θα λειτουργεί με τη μορφή οργανισμού ή ταμείου και μπορεί να επεκταθεί και στη διαχείριση ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία.
Η ανάληψη της διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους πρέπει να γίνει από τον ανεξάρτητο φορέα δημοσίου ενδιαφέροντος και όχι από τις ίδιες τράπεζες, γιατί αφενός πρέπει να συνυπολογίζονται οι οφειλές προς το Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και τρίτους και αφετέρου να διασφαλιστούν όροι δίκαιης και ίσης μεταχείρισης. Επίσης οι τράπεζες, λόγω κανονιστικού και εποπτικού πλαισίου, δεν έχουν τις δυνατότητες και τις ευχέρειες να διαχειριστούν τόσο μεγάλο όγκο "κόκκινων δανείων" χωρίς τη μεσολάβηση ενός ενδιάμεσου φορέα. Άλλωστε η μέχρι σήμερα εμπειρία από την εφαρμογή των νόμων, που έχουν θεσπιστεί για τις ρυθμίσεις, απέδειξε την αναποτελεσματικότητα της διαχείρισης των τραπεζών.
Στον φορέα αυτόν θα γίνει μεταβίβαση των ανεπίδεκτων είσπραξης οφειλών, που θα επιλεγούν με αντικειμενικά κριτήρια (θεσμοθετημένα από τον ίδιο τον φορέα).
Η αξία των μεταβιβαζόμενων δανείων δεν θα είναι η ονομαστική, αλλά θα είναι μειωμένη κατά το ποσό της ζημιάς, που έχει ήδη καταχωρηθεί στους ισολογισμούς των τραπεζών (ονομαστική αξία μειωμένη κατά τον πιστωτικό κίνδυνο), έτσι ώστε να μην θεωρηθεί ως επιπρόσθετη ενίσχυση των τραπεζών. Δηλαδή θα υπάρξει ένα discount για τα δάνεια ανάλογα με την κατηγορία (στεγαστικά, καταναλωτικά, επιχειρηματικά, επαγγελματικά κ.λπ.) και τις διασφαλίσεις.
Επιπλέον για τους δανειολήπτες θα θεσπιστεί και η δυνατότητα επαναγοράς των δανείων τους, που έχουν μεταβιβαστεί στον φορέα, με σημαντική έκπτωση, καθώς επίσης και η διαγραφή του υπολοίπου του δανείου, που σχετίζεται με το περιουσιακό στοιχείο, στις περιπτώσεις, που θα καταλήξουν σε κατασχέσεις.
Οι τρόποι αυτοί έχουν εφαρμοστεί διεθνώς (Ιρλανδία, Φινλανδία, Σλοβενία) και δεν επιφέρουν επιπρόσθετες ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ούτε καταβολή μετρητών από το Ελληνικό Δημόσιο.
Το κόστος διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους είναι διαχειρίσιμο, επειδή προβλέπεται να καλυφθεί και με άλλους τρόπους, που έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνώς.
Θα προηγηθεί έλεγχος των κόκκινων τραπεζικών οφειλών για κάθε περίπτωση χωριστά, προκειμένου να αποφευχθούν περιπτώσεις διακριτικής μεταχείρισης δανειοληπτών, που δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους, ενώ έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Για όσους δανειολήπτες η έρευνα αποδείξει ότι δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους, χωρίς όμως να έχουν πραγματική οικονομική δυσχέρεια, αυτοί θα καταβάλουν το συνολικό ποσό της υποχρέωσης και μάλιστα με επιτόκιο υπερημερίας.
Το πλαίσιο ρύθμισης για την ανακούφιση των υπερχρεωμένων και την προστασία των οικονομικά αδύναμων δανειοληπτών, είναι μια διεύρυνση, εμβάθυνση και βελτίωση της προηγούμενης πρότασης νόμου και περιλαμβάνει αφ' ενός διαγραφή των χρεών, που δεν υπάρχει περίπτωση να αποπληρωθούν (οφειλές ανίατα ασθενών, υπερηλίκων, αναπήρων κλπ), και αφετέρου περικοπή των δόσεων αποπληρωμής των δανείων, ώστε σε καμία περίπτωση να μη θίγεται το όριο των αναγκαίων δαπανών διαβίωσης των δανειοληπτών, απαγόρευση των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, μη επιβάρυνση οφειλής με τόκους υπερημερίας και μείωση των επιτοκίων, που αποτελούν τη μόνη ρεαλιστική λύση για την ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζει ο ελληνικός λαός.
Μόνο έτσι θα ανακουφιστούν οι δανειολήπτες, που αντιμετωπίζουν την αναλγησία των τραπεζών, που αν και είναι ανακεφαλαιοποιημένες με δημόσιο χρήμα, αρνούνται να προσαρμόσουν τις αποπληρωμές των "κόκκινων δανείων" στις πραγματικές δυνατότητες των πελατών τους.
