Γλωσσικός σεξισμός / Γλωσσικός σεξισμός: Ο έμφυλος ρατσισμός που κρύβει η καθημερινότητα της πολιτικής

Ρεπορτάζ: Κατερίνα Μπρέγιαννη

Όσο όμως κι αν η κοινωνία φαίνεται εξοικειωμένη με τον ρόλο της γυναίκας ηγέτιδας, τόσο εύκολα τη ρίχνει στην πυρά του σεξισμού, της υποτίμησης, των διακρίσεων ή ακόμα και των βίαιων επιθέσεων σε κάθε ευκαιρία, είτε από πολιτικούς αντιπάλους, είτε από τα φίλια πυρά εσωκομματικών ανταγωνισμών.

Με όρους υποτίμησης και προσβολής προβάλλεται συχνά το γυναικείο φύλο στα ΜΜΕ και στο Διαδίκτυο. Ο γλωσσικός σεξισμός αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές εμφάνισης του σεξισμού. Στοχεύει στη φίμωση της γυναικείας φωνής και την υποτίμηση της γυναικείας φύσης, ενώ έχει καθοριστική επίδραση στη αναπαραγωγή και τη διαιώνιση των έμφυλων ανισοτήτων. Οι γυναίκες φαίνονται παγιδευμένες στα όρια μιας βίαιης λεκτικής καθημερινότητας, που έχει ως στόχο τη χαμηλή αυτοεκτίμησή τους και κατά συνέπεια την εσαεί διαιώνιση της άνισης μεταχείρισής τους.

Γυναίκες της πολιτικής, της δημόσια σφαίρας, του δημόσιου λόγου κλήθηκαν να παραθέσουν τις δικές τους απόψεις για το φαινόμενο του γλωσσικού σεξισμού σε μια δημόσια συζήτηση που ανοίγει με αφορμή τα ακραία περιστατικά που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια.

Τα παραδείγματα πολλά και καθώς μερικά από αυτά έγιναν ζωντανά, είτε σε πλατό, είτε στη Βουλή, είτε στη δημόσια σφαίρα του Διαδικτύου, έχουν καταγραφεί έντονα, τα πιο ακραία από αυτά, στη συλλογική μνήμη αποτελώντας τη «σκοτεινή» βίαιη μορφή, ενός φαινομένου που υπάρχει, συντηρείται και αναπαράγεται στην καθημερινή σιωπή. Μάλιστα, η προβολή που παίρνουν μέσω της αναπαραγωγής από τα ΜΜΕ δεν απέχει και πολύ από έναν «βιασμό κατ’ εξακολούθησιν».

Από το «άντε, βρε νούμερο» στη «χαζοβιόλα»

Η βίαιη επίθεση κατά της βουλεύτριας του ΚΚΕ Λιάνας Κανέλλη και της εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ Ρένας Δούρου στο πλατό του ΑΝΤ1 το 2012, από τον χρυσαυγίτη βουλευτή Κασιδιάρη αποτελεί ένα τέτοιο ακραίο παράδειγμα. Η πιο πρόσφατη επίθεση κατά της περιφερειακής συμβούλου του ΚΚΕ κ. Μπαλού στο Περιφερειακό Συμβούλιο από τον Θ. Τζήμερο ακόμα ένα. Από αυτά τα ακραία περιστατικά βίαιων επιθέσεων μέχρι την αποπομπή της βουλεύτριας Κατερίνας Παπακώστα από τη Ν.Δ. εξαιτίας των απόψεών της ή το πρόσφατο bullying της τραγουδίστριας Νατάσσας Μποφίλιου που έγινε βορά στα social media, αλλά παρουσιάστηκε στα κανάλια ως «κόντρα» με τον κ. Τατσόπουλο, μοιάζει μικρή η απόσταση. Οι βίαιες επιθέσεις, είτε λεκτικές, είτε έμπρακτες, έχουν κοινή αφετηρία την υποτίμηση και την προσβολή της γυναικείας φύσης και ύπαρξης, κάτι που επιβεβαιώθηκε άλλωστε και στην έρευνα αυτή.

Βουλεύτριες όλων των παρατάξεων έχουν γίνει συχνά στόχοι απαράδεκτων σεξιστικών σχολίων εις βάρος τους (Ψαριανός στη Βουλή), ενώ αήθεις επιθέσεις ακραίου σεξισμού είχε συχνά δεχθεί ως πρόεδρος της Βουλής η Ζωή Κωνσταντοπούλου. Μόνιμοι στόχοι ακραίου σεξισμού από πολιτικούς αντιπάλους και τα ΜΜΕ είναι οι σύντροφοι και σύζυγοι πρωθυπουργών, η Περιστέρα Μπαζιάνα, ή, κατά το παρελθόν, η Nατάσα Παζαΐτη - Καραμανλή και η Δήμητρα Λιάνη - Παπανδρέου.

Οι πρώτες κυρίες έγιναν δέκτες σχολίων που αφορούσαν την εμφάνισή τους, τη γυναικεία τους φύση και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Ο ρόλος της πρώτης κυρίας σύμφωνα με τα στερεότυπα, περιορίζεται σε κάτι ανάλογο της τηλεπαρουσιάστριας - γλάστρας στα κανάλια. Όταν κάνει το λάθος και τοποθετηθεί δημόσια η «κοινωνία» των μέσων ενημέρωσης και οι πολιτικοί αντίπαλοι θα φροντίσουν να τις επαναφέρουν στην αρμόζουσα αφωνία, που επιτάσσει ο διακοσμητικός ρόλος στο πλευρό του άνδρα - ηγέτη.

Πρόσφατο ακραίο παράδειγμα, οι δηλώσεις του προέδρου της Ένωσης Κεντρώων Βασίλη Λεβέντη, όπου, σχολιάζοντας συνέντευξη που παρεχώρησε η Μπ. Μπαζιάνα, είπε ότι ο πρωθυπουργός έβγαλε «τη γυναίκα του στο κλαρί» καθώς και το πλήθος σεξιστικών σχολίων που κατέκλυσαν με αφορμή την ίδια συνέντευξη τα social media.

Σεξισμός στο Κοινοβούλιο

Ακραία περιστατικά λεκτικού σεξισμού είχαν σημειωθεί στο ελληνικό κοινοβούλιο κατά την περίοδο 2010 - 2014. Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα που στιγμάτισαν τη Βουλή κατά την περίοδο εκείνη ήταν:

«Σιγά την καλτσοδέτα» είχε πει ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Σωκράτης Ξυνίδης, στις 3.11.2011, στη συνάδελφό του Εύα Καϊλή, που ζητούσε να της δοθεί ο λόγος σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ πρωταγωνιστώντας έτσι σε ένα από τα πιο ακραία περιστατικά σεξισμού στο ελληνικό κοινοβούλιο. Και συνεχίζοντας: «Γιατί να τη φοβηθώ; Ξέρεις πού την έχω γραμμένη;»...

Στην ίδια συνεδρίαση της Κ.Ο. κορυφαίος υπουργός της τότε κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου, σύμφωνα με την καταγραφή του περιστατικού στο Διαδίκτυο, παρακολουθούσε τους βουλευτές να αποχωρούν και καθώς περνούσε η βουλευτής Έλενα Παναρίτη, ο υπουργός ακούγεται να λέει: «Που πάει αυτό το μ...νί; Δεν ντρέπεται καθόλου; Τη βγάλαμε και βουλευτίνα! Έχει και άποψη;».

«Αφήστε, μην παρεμβαίνετε, για να ολοκληρώσει. Ολοκληρώστε παρακαλώ...». «Αργείτε πολύ στην ολοκλήρωσή σας...» έλεγε ο Αναστάσιος Νεράντζης απευθυνόμενος στη Ζωή Κωνσταντοπούλου (2014) στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και ο βουλευτής της Ν.Δ. Δημήτρης Κυριαζίδης προσέθετε με νόημα: «Είστε άτακτη μαθήτρια...» «Είμαστε και νέοι άνθρωποι. Να την αφήσουμε να ολοκληρώσει...».

«Δεν είστε μικρή, δεν είστε νέα, ούτε πολιτικά, ούτε αισθητικά» είχε πει τότε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ενώ μνημειώδεις έμειναν οι σεξιστικές αναφορές και του Χρήστου Μαρκογιαννάκη εναντίον της. Στα μέσα ενημέρωσης μεταδίδονταν απλά ως ακραίες αντιπαραθέσεις. «Το κόμμα σας δεν σας συμμαζεύει», «είστε η προσωποποίηση της κακότητας» της είχε πει. Ο κ. Μαρκογιαννάκης είχε φτάσει στο σημείο να κλείνει τα μικρόφωνα στις βουλεύτριες του ΣΥΡΙΖΑ, όπως στην Αφροδίτη Σταμπουλή το 2013, ενώ το 2014 αρνήθηκε να δώσει τον λόγο επί του προσωπικού στην ίδια βουλεύτρια.

Ακραία σεξιστική συμπεριφορά υπέδειξαν στο κοινοβούλιο οι βουλευτές, Πέτρος Τατσόπουλος και Γρηγόρης Ψαριανός, που μύριζαν το παλτό της βουλεύτριας Ραχήλ Μακρή και γελούσαν, όπως καταγράφηκε από τον φακό φωτογράφου. Το θέμα είχε αναδείξει τότε η διαδικτυακή "Αυγή" και επέκρινε με ιδιαίτερα σκληρό τίτλο η ιστοσελίδα της "Daily Mail": «Αυτοί οι πολιτικοί πραγματικά βρομάνε: Σεξιστές και χυδαίοι Έλληνες βουλευτές, πιάστηκαν στην κάμερα να μυρίζουν το παλτό γυναίκας βουλευτή». Στα ελληνικά δίκτυα ενημέρωσης παρουσιάστηκε η απαράδεκτη αυτή σεξιστική συμπεριφορά ως «παιχνίδι».

Έντονα είχε αντιδράσει το 2014 η τότε πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας Κατερίνα Παπακώστα: «Παρατηρούνται φαινόμενα σεξισμού και διάκρισης λόγω φύλου και πολλές φορές αφορούν και γυναίκες βουλευτές». Η βουλεύτρια της Ν.Δ. Άννα Καραμανλή είχε προτείνει να υπάρξουν πρόστιμα, περικοπές και αφαίρεση λόγου, ενώ η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ Αφροδίτη Σταμπουλή είχε τονίσει ότι θα έπρεπε επισταμένα να ασχοληθεί η Επιτροπή Δεοντολογίας.

Δεν έλειπε και η αντίθετη άποψη, που εκφράστηκε από τη βουλεύτρια της Ν.Δ. Φωτεινή Πιπιλή, η οποία επέρριπτε τις ευθύνες στο γυναικείο φύλο, μιλώντας για «κατινίστικες συμπεριφορές» και αιτιολογούσε τις λεκτικές σεξιστικές επιθέσεις: «Όταν είσαι δυναμική γυναίκα και μπαίνεις στη Βουλή, δεν μπορείς μετά να λες 'βοήθεια, βοήθεια, μαμά μου, με πειράζουν'».

Αναζητώντας τις αιτίες της έξαρσης του φαινομένου του γλωσσικού σεξισμού εκείνη την περίοδο, η «Α» μίλησε με τις βουλεύτριες που βίωσαν από κοντά τα περιστατικά αυτά στο ελληνικό κοινοβούλιο. Καλούμενη σήμερα η βουλεύτρια της Ν.Δ. Άννα Καραμανλή να σχολιάσει το περιστατικό, επισημαίνει ότι η επίθεση στην κ. Καϊλή το 2011 ήταν μια «υπόθεση που ντρόπιασε την ελληνική Βουλή και έδειξε ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι να αποβάλουμε σεξιστικές νοοτροπίες από την κοινωνία μας».

Σημειώνει μάλιστα ότι: «Η αλήθεια είναι ότι ακραία περιστατικά σαν κι αυτό που αναφέρετε δεν έχω ζήσει ούτε και έχω δει να εκτυλίσσονται. Αντίθετα, έχω εισπράξει σεβασμό και αλληλεγγύη από τη συντριπτική πλειονότητα των συναδέλφων που έχω συναναστραφεί, από όλες τις πτέρυγες του κοινοβουλίου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γινόμαστε κάποιες φορές αποδέκτες μιας σεξιστικής συμπεριφοράς, σαφώς πιο ήπιας μορφής, η οποία εκδηλώνεται συνήθως με τη μορφή της καχυποψίας και της αμφισβήτησης των ικανοτήτων μας. Οφείλουμε να δείχνουμε μηδενική ανοχή ακόμη και σε αυτές τις φαινομενικά αθώες συμπεριφορές».

Τις αιτίες για τα ακραία αυτά περιστατικά αναγνωρίζει η βουλεύτρια της ΔΗ.ΣΥ. Χαρά Κεφαλίδου στην «παρατεταμένη περίοδο κρίση που έχει δημιουργήσει συσσωρευμένη οργή στην κοινωνία. Η οργή δεν υπακούει σε κανόνες λογικής και μέτρου, η έλλειψη του οποίου είναι συστατικό της ίδιας της έννοιάς της. Κατά συνέπεια, προφανώς και υπάρχει έξαρση της λεκτικής βίας και συνακόλουθα της λεκτικής βίας με σεξιστικό περιεχόμενο σε μια εποχή θυμού και αγανάκτησης, όπου τα όρια της ευπρέπειας και του σεβασμού κατακρημνίζονται».

«Η διάκριση λόγω φύλου μπορεί να αφορά και τα δύο φύλα, αλλά εκ των πραγμάτων αφορά τις γυναίκες. Συνδέεται άμεσα με την πεποίθηση ότι το ένα φύλο είναι ικανότερο, ανώτερο από το άλλο. Η προκατάληψη αυτή σχετικά με το φύλο ενός ατόμου εμπεριέχει την παρενόχληση αλλά και άλλες μορφές βίας» υποστηρίζει η ανεξάρτητη βουλεύτρια Κατερίνα Παπακώστα μιλώντας στην «Α». «Μελέτες που ερεύνησαν πολιτισμικές πεποιθήσεις αποδεικνύουν ότι οι άντρες είναι κοινωνικά 'πολυτιμότεροι' από τις γυναίκες στην κοινωνική, την πολιτική και την οικονομική ζωή. Αυτό επηρεάζεται από κοινωνικές και πολιτισμικές πεποιθήσεις και έχει επίδραση και αποτέλεσμα στη λήψη αποφάσεων που αφορούν την εκπαίδευση και την καριέρα τόσο των γυναικών όσο και των αντρών.

Στην παγκόσμια έρευνα αξιών τέθηκε το ερώτημα εάν πρέπει η μισθωτή εργασία να περιοριστεί μόνο στους άντρες σε περίπτωση ανεργίας. Αντιλαμβάνεστε ότι ένα φαινόμενο το οποίο είναι γνωστό ως στερεοτυπική απειλή δημιουργεί ως αποτέλεσμα ένα στερεότυπο των γυναικών, σύμφωνα με το οποίο έχουν ποσοτικά λιγότερες δεξιότητες σε σύγκριση με τους άντρες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την αντίληψη ανδρών και γυναικών σε σχέση με τις ικανότητές τους, με αποτέλεσμα οι άντρες να φαίνεται πως εκτιμούν περισσότερο τη δική τους εργασιακή ικανότητα με σχέση με τις γυναίκες που εργάζονται στο ίδιο επίπεδο. Η προκατειλημμένη αυτοεκτίμηση έχει σημείο αναφοράς τα ΜΜΕ, τη διαφήμιση, τον δημόσιο λόγο, ο οποίος βρίθει από στερεοτυπικό λόγο σχετικά με τα χαρακτηριστικά των αντρών και των γυναικών» προσθέτει.

"Κότες" και "παντελονάτοι"

Ούτε η αείμνηστη Γεωργία Βασιλειάδου δεν ξέφυγε από το στόχαστρο του γλωσσικού σεξισμού, καθώς ο βουλευτής της Ν.Δ. Νίκος Δένδιας εκτόξευσε ένα άκρως υποτιμητικό και προσβλητικό για τη μνήμη της σχόλιο απαντώντας στον υπουργό Εξωτερικών Ευκλείδη Τσακαλώτο. «Ο κ. υπουργός φαντάζομαι θέλησε ως αμοιβή της εξαιρετικής εργασίας την οποία παρέχει διαπραγματευόμενος να έχει, αν θυμάμαι καλά, συνάντηση για κοκτέιλ με τη Σκάρλετ Γιόχανσον. Λοιπόν, έτσι που τα πάτε, και η μακαρίτισσα η Γεωργία Βασιλειάδου πολλή σας πέφτει» (Απρίλιος 2017).

Απίστευτα χυδαίο σχόλιο λεκτικού σεξισμού καταγράφηκε στον Τύπο τον Μάρτιο του 2017, για το οποίο ο αρθρογράφος της "Καθημερινής" ζήτησε εκ των υστέρων συγγνώμη με την αιτιολόγηση ότι επρόκειτο για «αστείο» κατά της τρίτης αντιπροέδρου της Βουλής Τασίας Χριστοδουλοπούλου: «Όμως η χαρμόσυνη είδηση υπονοεί κάτι που κάνει το αίμα (το δικό μου) να παγώνει: για να γίνει γιαγιά η Τασία, σημαίνει ότι είναι και μητέρα!»

Ακραία σεξιστικά σχόλια ακούστηκαν στη Βουλή από τον Ανδρέα Λοβέρδο και τον Μάκη Βορίδη, που αποκάλεσαν «κότες» τους κυβερνητικούς βουλευτές και έβαλαν κατά του υπουργού Οικονομικών που «δεν φορά παντελόνια» τον Μάιο του 2017. Δυστυχώς, η απάντηση του Ευκλείδη Τσακαλώτου για τους «παντελονάτους» ότι «η Αριστερά οραματίζεται μια κοινωνία που τόσο στα λόγια όσο και στην πράξη ό,τι είναι αρσενικό δεν θα είναι απαραίτητα καλό και ότι είναι θηλυκό δεν θα είναι απαραίτητα κακό» δεν έτυχε της ίδιας προβολής στα media όσο τα σεξιστικά σχόλια των μάτσο βουλευτών.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι σπάνια στιγματίζονται στα ΜΜΕ τα φαινόμενα γλωσσικού σεξισμού και σεξισμού, ενώ όταν τελικά τα πιο ακραία γίνονται γνωστά, τηρούνται σχεδόν κατά κανόνα «ίσες αποστάσεις», ισοπεδώνοντας τον θύτη με το θύμα και νομιμοποιώντας έτσι τη σεξιστική συμπεριφορά ως κάτι φυσικό, αν όχι ενίοτε... ακόμη και αποδεκτό.

Ερωτήματα προκαλεί η αποπομπή της βουλεύτριας Κατερίνας Παπακώστα από τη Ν.Δ. επειδή εξέφραζε την άποψή της, καθώς κάτι αντίστοιχο δεν έγινε με άντρα βουλευτή κι ας έχουν επιδοθεί σε δριμύτατη κριτική ή διαφώνησαν δημόσια με πολιτικές επιλογές της ηγεσίας του κόμματός τους.

Ο "δαίμων του σεξισμού" συχνά εκθέτει ακόμα και αυτούς που τον πολεμούν και τον καταδικάζουν, όπως για παράδειγμα την εφημερίδα "Αυγή", που σε πρωτοσέλιδό της εμφανώς για αντιπολιτευτικούς λόγους αναφερόταν στη Μαρέβα μόνο ως Μητσοτάκη και όχι ως Γκαμπρόφσκι. Σε ακραία αντιπολιτευτικούς τόνους έχουν υποπέσει με σεξιστικά σχόλια και υπουργοί της κυβέρνησης. «Έχουμε μια αντιπολίτευση η οποία είναι γεροντοκόρη, κακιά και ψεύτρα» είχε ακουστεί στη Βουλή το 2016, ενώ ακραίο σεξιστικό σχόλιο είχε αναρτηθεί στο Διαδίκτυο από υπουργό κατά της συζύγου του Άκη Τσοχατζόπουλου Βίκυς Σταμάτη.

Αν και τα περιστατικά σεξισμού από αριστερούς βουλευτές είναι μάλλον περιορισμένα, όπως ανέφερε στην «Α» η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ και πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας της Βουλής Αφροδίτη Σταμπουλή δεν παύουν να στιγματίζουν τον χώρο της Αριστεράς που εξ ορισμού τα αντιπαλεύει.

«Παράλληλα με το φαινόμενο του γλωσσικού σεξισμού, εντυπωσιακά συχνού ακόμα και σε χώρους με υψηλή συνείδηση δικαιωμάτων, δυσάρεστη έκπληξη προκαλεί ο δισταγμός -έως και άρνηση- των άμεσα θιγόμενων γυναικών να αντιδράσουν και να διεκδικήσουν το αυτονόητο. Η αιτία αυτής της στάσης αξίζει να διερευνηθεί».

«Είναι ο φόβος για τον χαρακτηρισμό 'φεμινίστρια', τουτέστιν κομπλεξική, υστερική και τα λοιπά συμπαρομαρτούντα; Η ανάγκη αποφυγής της σύγκρουσης με ένα δομικά ανδροκρατούμενο περιβάλλον στο οποίο κατά τα άλλα αισθάνονται ενταγμένες; Η προτεραιότητα να μην τεθεί σε κίνδυνο η πιθανότητα ανόδου τους στην ιεραρχία χώρων στους οποίους αυτές έχουν καταξιωθεί με σκληρή δουλειά, όπως ο επιστημονικός στίβος και η πολιτική κονίστρα; Η στρεβλή αίσθηση ότι με την αποσιώπηση του ζητήματος προστατεύονται μείζονα αγαθά;» σημειώνει.

«Είναι χαρακτηριστικά όσα συνέβησαν στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ κατά τις ψηφοφορίες για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας: απαιτήθηκε ένας ασύλληπτος κύκλος συζητήσεων και ζυμώσεων για να μετατραπεί το καθολικό 'παρών' της πρώτης ψηφοφορίας, το οποίο είχε προκαλέσει δυσμενή έως και σκωπτικά σχόλια σε ολόκληρη τη χώρα σε 'παρούσα' από τα δύο τρίτα των βουλευτριών μας μόνο κατά τη δεύτερη ψηφοφορία».

«Είναι εντυπωσιακό ότι απίθανης έμπνευσης αρνητική επιχειρηματολογία εκφράστηκε ακόμα και από βουλεύτριες με αναμφισβήτητες περγαμηνές στην προώθηση της ισότητας. Αλλά και στη συνέχεια αποδείχθηκαν αξεπέραστοι οι δισταγμοί να τεθεί θέμα ορατότητας του φύλου στον κανονισμό της Βουλής κατά την ανανέωσή του».

«Προφανώς, έτοιμες και γενικής εφαρμογής λύσεις που να απελευθερώνουν την έκφραση της υπαρκτής διάθεσης των γυναικών για αντίσταση στον γλωσσικό σεξισμό δεν υπάρχουν, όμως αυτό είναι ένα όπλο εκ των ων ουκ άνευ για την αποδόμηση αυτού του απεχθούς εργαλείου έμφυλης καταπίεσης» τονίζει η πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας της Βουλής.

«Ο σεξιστικός λόγος (discourse) είναι ο γλωσσικός μανδύας που καλύπτει βαθιές ιεραρχικές και εξουσιαστικές σχέσεις, έμφυλες διακρίσεις κατά των γυναικών στην κοινωνία που δεν έχουν ακόμη εξαλειφθεί» επισημαίνει η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Φωτεινή Βάκη, ωστόσο εκφράζει τον προβληματισμό της για τις αυστηρές οριοθετήσεις και το πώς θα αποφύγουμε ένα «κυνήγι μαγισσών» γένους αρσενικού.

«Οι συνάδελφοί μου πλέον εξοικειώνονται με τις χρήσεις του όρου και επιδεικνύουν τη δέουσα προσοχή, καθώς ζούμε σε μια εποχή που τη χαρακτηρίζουν οι αυστηρές εννοιολογικές οριοθετήσεις της σεξουαλικής παρενόχλησης, δυστυχώς χωρίς συχνά να αποφεύγεται ακόμη και μια φιλοφρόνηση ή ένα αθώο φλερτ να οδηγήσει σε ένα κυνήγι μαγισσών γένους αρσενικού» αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Α», προσθέτοντας ότι, εκτός της Χ.Α. που αναπαράγει αδιαλείπτως τα ναζιστικής έμπνευσης πατριαρχικά στερεότυπα, "θεωρώ ότι τα περιστατικά έχουν μειωθεί αισθητά και εντός του κοινοβουλίου το φαινόμενο έχει περιοριστεί".

«Η ανάδειξη και καταδίκη τέτοιων περιστατικών στη δημόσια σφαίρα έπαιξε σίγουρα θετικό ρόλο και η κατάσταση τείνει να βελτιώνεται εντός κοινοβουλίου. Η αύξηση του αριθμού των γυναικών, μολονότι υπολείπεται των προσδοκιών μας, κατάφερε, θεωρώ, να αποδυναμώσει φαινόμενα έκφρασης γλωσσικού σεξισμού».

«Ωστόσο, τα παραπάνω είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη θραύσης σεξιστικών στερεοτύπων που θεωρούν υποδεέστερη μια γυναίκα πολιτικό ή που την υποχρεώνουν να αναπαράγει πατριαρχικούς ρόλους εις διπλούν προκειμένου να χαίρει σεβασμού και ισότιμης μεταχείρισης. Ως προς το τελευταίο μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια μιας έντονης διαμάχης στην Ολομέλεια της Βουλής, ο γλωσσικός σεξισμός αρθρωνόταν παραδόξως από γυναίκα βουλεύτρια της αντιπολίτευσης, που ταύτιζε το σθένος και την εντιμότητα με τα ανδρικά παντελόνια» υπογραμμίζει η κ. Βάκη.

Ανδροκρατούμενο πολιτικό σύστημα

Όσον αφορά το ελληνικό κοινοβούλιο, η ανεξάρτητη σήμερα βουλεύτρια κ. Παπακώστα θεωρεί αυτονόητο - εμείς δίνουμε τον τόνο στην κοινωνία - ότι πρέπει να εξαλειφθεί ο γλωσσικός σεξισμός. Ωστόσο προσθέτει: «Δεν μπορώ όμως να προβλέψω τι θα συνέβαινε αν στην θέση του πρωθυπουργού της χ, ή του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν γυναίκα πολιτικός, αν δηλαδή μία από τις θέσεις των 'μεγάλων μονομάχων' την κάλυπτε γυναίκα, καθώς λειτουργούμε αναμφίβολα σε ένα ανδροκρατούμενο πολιτικό σύστημα».

«Ο φανατισμός, οι υψηλοί τόνοι και η γλωσσική βία έχουν γίνει καθεστώς στην ημερήσια διάταξη της πολιτικής συζήτησης στο κοινοβούλιο, αναδεικνύοντας έναν παρακμιακό πολιτικό λόγο, πλήρη μισαλλοδοξίας και αμοραλισμού άνευ προηγουμένου, ο οποίος απαξιώνει την κοινοβουλευτική διαδικασία. Άρα δεν αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες βουλευτές το περιβάλλον της γλωσσικής βίας, αφού διατρέχει σχεδόν το σύνολο της κοινοβουλευτικής διαλεκτικής».

Η κ. Παπακώστα εκτιμά πως πρέπει να υπάρχει «αυστηρή εφαρμογή του Κανονισμού της Βουλής και αυστηρές κυρώσεις» σε τυχόν παρεκκλίσεις «ανδρών ή γυναικών πολιτικών από τον κοινοβουλευτικό πολιτισμό στη δημόσια συζήτηση», ενώ το ΕΣΡ είναι το αρμόδιο όργανο για επιβολή αυστηρών κυρώσεων ώστε να αντιμετωπιστεί η παθογένεια στον ραδιοτηλεοπτικό χώρο σε ό,τι αφορά την ποιότητα της εκφοράς του δημόσιου λόγου.

Την υποχώρηση του φαινομένου του γλωσσικού σεξισμού σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν στο ελληνικό κοινοβούλιο αναγνωρίζει και η βουλεύτρια της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Ν.Δ. Άννα Καραμανλή. «Δεν ζούμε σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον και έχουμε ζήσει όλοι ανάλογα περιστατικά είτε σε εργασιακούς χώρους είτε στον κοινωνικό μας περίγυρο. Είναι αλήθεια ότι στο κοινοβούλιο δεν έχω συναντήσει περιστατικά με την ίδια συχνότητα και την ίδια ένταση» (σε σχέση με το 2014) δηλώνει στην "Αυγή". Σε ερώτηση της εφημερίδας αν θεωρεί ότι γνωρίζουν οι συνάδελφοί της τη σημασία του όρου, υπογραμμίζει ότι «σε γενικές γραμμές γνωρίζουν και τι σημαίνει και πώς εκφράζεται. Ενδεχομένως να υπάρχουν ακόμη ορισμένοι που το αντιμετωπίζουν με κάποια ελαφρότητα -ότι ίσως να μην είναι και τόσο σημαντικό-, αλλά είναι λίγοι».

Τoν γλωσσικό σεξισμό ως «ένα ζήτημα που αφορά όλους και όχι μόνο τις γυναίκες» περιγράφει η βουλεύτρια της ΔΗ.ΣΥ., γραμματέας της Επιτροπής Ισότητας της Βουλής Χαρά Κεφαλίδου. Μιλώντας στην «Α», υπογραμμίζει ότι «ο σεξιστικός λόγος είναι τόσο παλιός και συνεπώς γερά εγκατεστημένος και στον αντίποδα η ‘ποινικοποίηση’ της έμφυλης βίας τόσο πρόσφατη -στην πράξη ακόμη ζητούμενο-, που ο αγώνας είναι ‘άνισος’. Αν ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τα χιλιάδες ‘αστεία’ με σεξιστικό περιεχόμενο με τα οποία πιεστήκαμε να γελάσουμε ή ακόμη συχνότερα γαλουχηθήκαμε να ανεχόμαστε και να συμμετέχουμε, θα δούμε το μέγεθος του προβλήματος. Η κοινωνία μας τώρα ωριμάζει με διαφορετικές ταχύτητες, με αποτέλεσμα η παγίωση στο μυαλό και στην ψυχοσύνθεσή μας ότι ο γλωσσικός σεξισμός είναι συμπεριφορά απαράδεκτη και κολάσιμη να έχει πολύ μακρύ δρόμο να διανύσει. Το ζήτημα δεν αφορά τις γυναίκες. Αφορά όλους και όλοι πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με μάτι καθαρό και μυαλό ανοιχτό».

«Νομίζω πως το φαινόμενο είναι καθημερινό και σε κάθε κοινωνική εκδήλωση. Δεν περιορίζεται στον χώρο του κοινοβουλίου ή στα ΜΜΕ. Συμβαίνει παντού. Εκείνο που είναι θλιβερό είναι όταν ο γλωσσικός σεξισμός απευθύνεται από γυναίκα προς γυναίκα. Η χρήση του είναι υπολανθάνουσα κι αυτό αποδεικνύει πόσο ο σεξιστικός λόγος είναι βαθιά ριζωμένος μέσα μας και στοιχείο της κουλτούρας μας».

Σεξισμός και στο Ευρωκοινοβούλιο

Για να μην θεωρήσουμε το σεξισμό προνόμιο του Ελληνικού Κοινοβουλίου αρκεί να θυμηθούμε την περιβόητη ρήση Γερούν Ντάισελμπλουμ που μιλώντας για την οικονομική κρίση αναφερόμενος στις χώρες του Νότου είπε ότι «ξοδεύουν όλα τα χρήματα σε ποτά και γυναίκες και μετά να ζητούν βοήθεια» (Μάρτιος, 2017)

Ενώ την ίδια περίοδο πολωνός ευρωβουλευτής στο Ευρωκοινοβούλιο υποστήριζε ότι οι γυναίκες θα πρέπει να κερδίζουν λιγότερα χρήματα από τους άνδρες, επειδή είναι «ασθενέστερες», «μικρότερες» και «λιγότερο ευφυείς». Και οι δύο δηλώσεις επέφεραν σωρεία αντιδράσεων ενώ στον ευρωβουλευτή είχε ήδη επιβληθεί πρόστιμο για χρήση ρατσιστικής γλώσσας. (Μάρτιος 2017)

Η  ευρωβουλεύτρια, μέλος του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ισπανίας, Garcia Perez αντέδρασε άμεσα επικρίνοντας το ρατσισμό εις βάρος των γυναικών: «Σύμφωνα με τη θεωρία σας, εγώ δεν θα έπρεπε να είμαι εδώ σήμερα. Ξέρω ότι σας πονάει. Και σας πονάει και σας ανησυχεί το γεγονός πως οι γυναίκες σήμερα μπορούν να καθίσουν στα έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου και έχουν τη δυνατότητα να εκπροσωπήσουν τους Ευρωπαίους πολίτες με τα ίδια δικαιώματα με εσάς. Είμαι εδώ για να υπερασπιστώ όλες τις γυναίκες της Ευρώπης από άνδρες σαν εσάς».

Ο σεξισμός στα κανάλια και τα social media
(Tο β’ μέρος της έρευνας )