Ο ακροατής ενός φωνητικού ή ενός μουσικο-θεατρικού έργου του Απέργη έρχεται από την πρώτη στιγμή αντιμέτωπος με μια σημαντική δυσκολία· αναγνωρίζει λέξεις, ή φράσεις· διαπιστώνει την προσπάθεια να μετασχηματιστούν σε τραγούδι· ωστόσο, όσο το έργο προχωράει κάθε απόπειρα καταρρέει και το πολυπόθητο νόημα δεν έρχεται ποτέ. Απογυμνώνοντας το κείμενο από κάθε νόημα, ο Απέργης κατορθώνει να δημιουργήσει έναν νέο κόσμο με τα υλικά του παλιού, φτάνοντας έτσι ακόμα και πέρα από την ίδια τη μουσική, εκεί όπου δεν υπάρχει πια τίποτα για να ακούσει κανείς· στον καθαρό ήχο-αντικείμενο.
Σ’ αυτό το πλαίσιο ανήκει μια σειρά έργων τα οποία συμπίπτουν με την ίδρυση του ΑΤΕΜ (Atelier Théâtre et Musique), όπως η όπερα Histoire de loups [1976], η οποία βασίζεται στο γνωστό περιστατικό του ανθρώπου με τους λύκους που κατέγραψε ο Φρόιντ, ή το έργο Jacques le fataliste [1974], το οποίο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Ντιντερό. Μ’ αυτά τα έργα, ο Απέργης φέρνει στην επιφάνεια ένα σημαντικό ζήτημα· τη σχέση ανάμεσα στην ομιλία και στο τραγούδι, στο κείμενο και στη μουσική.
Η σύνθεση του έργου Απαγγελίες (Récitations) [1978], για σόλο φωνή, αποτελεί σταθμό στην καριέρα του Απέργη. Η τραγουδίστρια απαγγέλλει, μόνη στη σκηνή, χωρίς ν’ αφηγείται τίποτα. Όμως, η σκηνική δράση δεν περιορίζεται μόνο στην απαγγελία· αντίθετα η τραγουδίστρια καλείται να ερμηνεύσει και έναν ρόλο επί σκηνής, αφού η δομή του έργου διέπεται από θεατρικότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός πως το έργο γράφτηκε για την Martine Viard, η οποία είναι ηθοποιός και τραγουδίστρια. Τα κείμενα ή τα σπαράγματα κειμένων που εκφέρει μας προσφέρουν την ψευδαίσθηση μιας αφήγησης, η οποία ωστόσο δεν καταλήγει ποτέ στη συγκρότηση νοήματος. Στην 1η Απαγγελία, για παράδειγμα, ακούμε σκόρπιες λέξεις, όπως «κοτσίδα-γυναίκες-αυτές-νέα-μάτι», ενώ στη 10η Απαγγελία ακούμε τη φράση «άλλοτε αντιστέκομαι στην επιθυμία μου, άλλοτε υποκύπτω – γιατί λοιπόν αυτή η επιθυμία;». Αυτό που ξεχωρίζει στο συγκεκριμένο έργο δεν είναι η ιστορία που προσπαθεί ν’ αφηγηθεί, αλλά μια συγκεκριμένη στάση· η καταβύθιση στην ουσία της γλώσσας και της ανθρώπινης φωνής. Η τραγουδίστρια τη στιγμή που απαγγέλλει μοιάζει με νήπιο που αρθρώνει τις πρώτες του λέξεις· εκεί που προσπαθεί να βρει τη φωνή του.
Στη σύνθεση του Απέργη, κάθε φώνημα, κάθε συλλαβή, κάθε λέξη είναι πρώτα απ’ όλα ήχος, ο οποίος αποτελεί την ίδια στιγμή σημείο εκκίνησης και τέλος της σύνθεσης. Με την απομόνωση της φωνής το έργο του Απέργη αναδεικνύει ένα βαθύ και διαχρονικό φιλοσοφικό ερώτημα: τι βρίσκεται στη φωνή; Στο Περί Ερμηνείας, ο Αριστοτέλης καταδεικνύει τη διαδικασία κατά την οποία ο ανθρώπινος λόγος αποκτά σημασία: «Λοιπόν, τα φωνήματα (τὰ ἐν τῇ φωνῇ) αποτελούν σύμβολα των ψυχικών παθημάτων· και όσα γράφονται είναι σύμβολα των φωνημάτων. Και όπως τα γραπτά σύμβολα (γράμματα) δεν είναι για όλους τα ίδια, έτσι ούτε και οι εκφωνήσεις» [16α, 3-6, μτφ. Παύλος Καλλιγάς, Νήσος]. Σύμφωνα με τον Σταγειρίτη, το φώνημα, δηλαδή αυτό που βρίσκεται στη φωνή, ερμηνεύει και σημαίνει την ψυχική εμπειρία, η οποία με τη σειρά της αντιστοιχεί στα πράγματα της καθημερινής εμπειρίας. Όμως, αυτό που παραμένει αμφίσημο στην αλυσίδα της ερμηνείας είναι το καθεστώς του γράμματος, το οποίο δεν αποτελεί μόνο σύμβολο, αλλά και στοιχείο της φωνής. Ο Απέργης αναδεικνύει την αμφισημία του γράμματος όταν στην 5η Απαγγελία συνδυάζει δώδεκα ήχους με δώδεκα διαφορετικές συλλαβές.
Χαρακτηριστική είναι η οδηγία του συνθέτη, όπως σημειώνεται στην αρχή του πενταγράμμου, να ερμηνευθεί ψιθυριστά (chuchoté). Αυτό σημαίνει πως το γράμμα, ως σύμβολο, προϋποθέτει τόσο τη φωνή όσο και την αφαίρεσή της· τοποθετείται, συνεπώς, ανάμεσα στον ήχο και τη σιωπή.
Με το γράμμα και τη «βουβή» του δείξη, η συνείδηση μπορεί να αποσπαστεί από την ομοιογενή αδιαφορία των πραγμάτων και να συσχετιστεί με ένα αντικείμενο. Συνεπώς, το γράμμα πρέπει να αναιρεθεί ώστε να αναδυθεί ο ορίζοντας του νοήματος· αυτή η διαδικασία είναι η μνήμη, θεμέλιο της οποίας είναι η γλώσσα. Όπως σημειώνει και ο ίδιος ο Απέργης, οι ήχοι πρέπει να αναζητηθούν «στην εργασία [του ερμηνευτή] πάνω στην ακουστική του μνήμη». Πράγματι, στην 4η Απαγγελία το μουσικό υλικό περιορίζεται σε μία νότα, συνεχώς κρατημένη, η οποία συσχετίζεται μ’ ένα σύμφωνο ή με μια αλυσίδα συμφώνων (n-ou, l-ou, ή ακόμα n-rl, n-g-n-l-n-r). Η τραγουδίστρια πρέπει κάθε φορά να χρωματίζει τη φωνή της, σύμφωνα με τρεις παραμέτρους: ενεργητικό/παθητικό, θερμό/ψυχρό και κοντινό/μακρινό. Αν και η παρτιτούρα προσφέρει κάποιες ενδείξεις για την απόδοση αυτών των χρωματισμών, είναι σαφές πως μόνο η ακουστική μνήμη της ερμηνεύτριας μπορεί να προσδιορίσει τι είναι ένας ενεργητικός (δηλαδή, που εκπληρώνει μία πράξη) και τι ένας παθητικός (δηλαδή, που δέχεται την ενέργεια αυτού που δρα) ήχος.
Η συνείδηση εμφανίζεται στη γλώσσα και αποκτά πραγματικότητα μέσα από αυτή την αρθρωμένη φωνή. Η φωνή του ανθρώπου είναι η άρθρωση του καθαρού ήχου που έχει η φωνή του ζώου, δηλαδή το φωνήεν το οποίο διακόπτεται και περικυκλώνεται από τα άηχα σύμφωνα. Αυτό το παιχνίδι των συμφώνων προσπαθεί να συλλάβει η σύνθεση του Απέργη. Η άρθρωσή τους προϋποθέτει μια διαδικασία διακοπής, διαφοροποίησης και διατήρησης. Για να το πετύχει αυτό, ο συνθέτης καταφεύγει σε φόρμες γεωμετρικές (οι οποίες σχηματίζουν τρίγωνο ή πυραμίδα στο χαρτί της παρτιτούρας) ή επαναλαμβανόμενες. Όμως, το στοιχείο που κυριαρχεί σε όλη τη σύνθεση είναι η συσσώρευση και η επανάληψη των μορφών· αυτή η δομή είναι ο πυρήνας της έκφρασης και καθορίζει την εικόνα του έργου. Για παράδειγμα, η τριγωνική παρουσίαση της 8ης, 9ης, 8ης, 9ης, 10ης και 12ης Απαγγελίας επιτρέπει τη σταδιακή ανάδυση μιας φράσης σύμφωνα με το σχήμα: α/αβ/αβγ/αβγδ ή, αντίστροφα, δ/δγ/δγβ/δγβα. Το νόημα προκύπτει μέσα από το καθαρό και απρόβλεπτο παιχνίδι των επαναλαμβανόμενων μοτίβων, τα οποία οργανώνονται, όπως και στην μπαρόκ μουσική, με μια αυστηρή γεωμετρία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η 3η Απαγγελία, όπου η αδιάκοπη επανάληψη ορισμένων τυχαίων συλλαβών (un/un-less/un-lessoir/un-loi-ris; jui-nant/jui-nalissant/juinribés/juinribercrois) μας δίνει, για ακόμα μία φορά, την ευκαιρία να συλλάβουμε την άρθρωση των συμφώνων και των φωνηέντων.
Τελικά, η μουσική του Απέργη καταλήγει στην άρθρωση μιας νέας φαντασιακής γλώσσας, η οποία αναδεικνύει το απόλυτο θεμέλιο κάθε γλώσσας: τη φωνή. Στο μέτρο που η φωνή βρίσκεται στο μέσο μεταξύ δείξης και ομιλίας, υποκειμένου και αντικειμένου, κόσμου και πράγματος, τότε ο μόνος τρόπος για να αναδειχτεί είναι το ξεπέρασμα αυτών των αντιθέσεων. Η συνθετική δράση του Απέργη έχει αυτόν το στόχο· προσπαθεί να συλλάβει αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί· με άλλα λόγια, προσπαθεί να περιγράψει το Απόλυτο. Το απόλυτο θεμέλιο της γλώσσας προκύπτει μέσα από αυτή τη διαδικασία διάλυσης του νοήματος και των σημείων που το συγκροτούν. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει ένα ταξίδι, δηλαδή την εγκατάλειψη του οικείου χώρου τόσο από την πλευρά του συνθέτη όσο και από την πλευρά του ακροατή. Είναι μια μουσική στιγματισμένη από νοσταλγία· με τα λόγια τού Νοβάλις, με την «επιθυμία να είναι κανείς, οπουδήποτε, στο σπίτι του [Trieb über all zu Hause zu sein]». Η μουσική αναζήτηση του Απέργη αποτυπώνει τον νόστο, την επιστροφή, δηλαδή, στην κοινή μας ρίζα.
