Στη σύγχρονη πραγματικότητα το πυραμιδοειδές ολιγαρχικό μοντέλο έχει επικρατήσει στις δομές και λειτουργίες διοίκησης σε όλους τους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας, με πιο ακραία έκφρασή του στο πολιτικό σύστημα την αντιπροσωπευτική, κατ' όνομα δημοκρατία. Ο λαός σχηματίζει τη βάση της πυραμίδας, δέχεται τη συνολική πίεση της υπερδομής και συνθλίβεται, ειδικά σε περιόδους συστημικής κρίσης. Αυτό το μοντέλο αναπαράγεται σε όλες τις κλίμακες του αυταρχικού, αναποτελεσματικού, αντιδημοκρατικού πολιτικού συστήματος. Στην εποχή της τεχνολογικής έξαρσης, με την παράλληλη επιδείνωση των αδιεξόδων του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, το μοντέλο αυτό είναι αντιπαραγωγικό και ξεπερασμένο μπροστά στις ίδιες τις συστημικές εξελίξεις.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αντί να αποτελέσει «κύτταρο» δημοκρατικής πνοής και ζωής, αναπαράγει τα ίδια οργανωτικά πρότυπα, με συνέπεια την αναποτελεσματικότητα, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά έως το επίπεδο της «κλεπτοκρατίας». Υπάρχει απλώς ως προέκταση του ολιγαρχικού αστικού κράτους, ως ένας ακόμη φοροεισπρακτικός μηχανισμός, ως εξάρτημα και ενεργούμενό του, αποστασιοποιημένη από τα προβλήματα και τις επιθυμίες των δημοτών. Οι συστημικές πολιτικές δυνάμεις υποβαθμίζουν τη σημασία της, ενώ και η Αριστερά ώς τώρα δείχνει αδυναμία να αντιληφθεί και να αναδείξει την κατάσταση, προτείνοντας εναλλακτικές ριζοσπαστικές λύσεις.
Σε πείσμα της υφιστάμενης κατάστασης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να αποτελέσει κλειδί ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών αλλαγών, εθνικής και διεθνούς εμβέλειας. Να καταστεί πραγματικά το κύτταρο του εκδημοκρατισμού σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικοοικονομικού γίγνεσθαι. Να επαναφέρει στο επίκεντρο την έννοια του «δημόσιου», συνδέοντάς την με αγαθά, χώρους και δραστηριότητες, απέναντι στις στρεβλώσεις του χρεοκοπημένου αστικού υπερκράτους και των υπεργολάβων του, απέναντι στη νεοφιλελεύθερη πρακτική του ξεπουλήματός του.
Σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, κυρίως σε χώρες με αυτοδιοικητική παράδοση, όπως ΗΠΑ, Καναδάς, Αγγλία κ.ά., δήμοι και περιφερειακές ενότητες σε σύμπραξη με τις τοπικές κοινωνικές και παραγωγικές δυνάμεις -κινήσεις πολιτών, οργανώσεις εργαζομένων, συνεταιριστικές δομές και δικτυώσεις ελεύθερων επαγγελματιών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων- ορίζουν, θεσπίζουν και συμμετέχουν σε τοπικά συνεργατικά συστήματα για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών: στη διατροφή, στη στέγαση, στην υποστήριξη της τοπικής παραγωγικής δραστηριότητας, στη δημιουργική οικονομία, στις υπηρεσίες, στην προστασία του περιβάλλοντος.
Σειρά παραδειγμάτων αναδεικνύουν την προοπτική ενός νέου κινήματος που εμείς επιλέγουμε να το ονοματοδοτήσουμε Δημονομία, που μπορεί να αποτελέσει μεσο-πρόθεσμη απάντηση στην τρέχουσα συστημική κρίση αλλά και μέσο για την αναγκαία ιστορικά κοινωνική μετεξέλιξη και αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι οι ΟΤΑ αναλαμβάνουν την ευθύνη να δημιουργήσουν το κατάλληλο πλαίσιο, κόντρα στις σχετικές κρατικές νομοθεσίες, ορίζοντας πρότυπα και διαδικασίες. Συμμετέχουν και συνιδρύουν κοινωνικούς, επαγγελματικούς και παραγωγικούς φορείς, μαζί με τους δημότες, τους παραγωγούς, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς που αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών.
Αποτελεί πρώτιστο καθήκον μιας προοδευτικής Αυτοδιοίκησης να μελετήσει τη διεθνή εμπειρία και την αντίστοιχη θεωρητική συζήτηση, να έρθει σε επαφή και σε συνεργασία με ανάλογες, πιλοτικές δικτυώσεις και σχήματα ανά τον κόσμο, να μεταφέρει αυτές σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες στον τόπο μας, λαμβάνοντας υπόψη τις ντόπιες κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες. Πολύ περισσότερο, να αναδειχθεί σε πρωτοπόρο του κινήματος της Δημονομίας, που αποσκοπεί στην προώθηση του κοινού συμφέροντος.
Βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη της Δημονομίας είναι η δημοκρατική ανασυγκρότηση του δήμου, με τον πολίτη πρωταγωνιστή. Με την ενεργό και άμεση συμμετοχή του στη διαβούλευση, τη λήψη και την υλοποίηση των αποφάσεων από τα καθημερινά ώς τα στρατηγικής σημασίας ζητήματα, με την αξιοποίηση παραδοσιακών και σύγχρονων μέσων διαβούλευσης, όπως το Διαδίκτυο, κλαδικές και τοπικές συνελεύσεις, δημοψηφίσματα. Οι πολίτες απέναντι στους «αντιπρόσωπους» τους, στους τοπικούς μικροεξουσιαστές, απέναντι στο τοπικό εξάρτημα της αυταρχικής κεντρικής εξουσίας, απέναντι σε όσους προωθούν ολιγαρχικά, συχνά άνομα, σίγουρα αντικοινωνικά συμφερόντα. Ο καθορισμός ενός κοινωνικά και περιβαλλοντικά ισόρροπου οράματος ευ ζην στη διατροφή, τη στέγαση, την ένδυση, στις κοινωφελείς υπηρεσίες, στην υγεία, την εκπαίδευση, την παιδεία και την ψυχαγωγία.
Ο στρατηγικός σχεδιασμός για την υλοποίηση του οράματος είναι ευθύνη της δημοτικής διοίκησης που θα πρέπει να συστρατεύσει εκπροσώπους από όλες της παρατάξεις, ειδικούς επιστήμονες και ανθρώπους της πιάτσας, πολίτες με ατομική, συλλογική και επαγγελματική ιδιότητα. Στόχος η ανάπτυξη της ντόπιας ποιοτικής παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, αξιοποιώντας τις παραγωγικές δυνάμεις που διαθέτει ο δήμος, με γνώμονα τις τοπικές κοινωνικές ανάγκες και την προώθησή τους στη διεθνή αγορά. Η ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας με στόχο τη συνεχή βελτίωση της ζωής των πολιτών σε συνεργασία με πνευματικά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, εξειδικευμένους επιστήμονες και επαγγελματίες. Τέλος, η συνεργασία με δήμους στη διοικητική περιφέρεια, εθνικά και διεθνώς σε όλο το φάσμα ανάπτυξης, από τα πρότυπα έως την παραγωγή και τη διάθεση, καθώς και σε θέματα πολιτισμού, εκπαίδευσης, έρευνας, καινοτομίας.
Η προώθηση της Δημονομίας αποτελεί πρόταση συνεργασίας που απευθύνεται σε όλους χωρίς εξαιρέσεις με μόνη προϋπόθεση την αποδοχή της Δημοκρατίας ως πολιτικής αρχής που υπηρετεί το κοινό συμφέρον και μπορεί να αποτελέσει στις σημερινές δύσκολες συνθήκες αιτία και μέσο εθνικής - λαϊκής συσπείρωσης.
* Ο Δανιήλ Λυκούργος Σπαρτιάτης είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης με την Ανοιχτή Πόλη
** Ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης είναι επίκουρος καθηγητής Οικονομικού του ΑΠΘ
