ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ*
«Και επειδή έχετε ζητήσει με τα έγγραφά σας όλα αυτά τα αποτελέσματα, θα σας τα επισυνάψω -είναι ένα μπαούλο προτάσεις- και θα σας ευχηθώ καλό διάβασμα…». (Πρακτικά Ολομέλεια Βουλής, 22/3/2013). Με αυτή την φράση ολοκλήρωσε την απάντησή του ο Υπουργός Παιδείας, στην επίκαιρη επερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ – ΕΚΜ για το σχέδιο «Αθηνά». Το «μπαούλο με τις προτάσεις» είναι οι αιτιολογήσεις του Υπουργείου, οι γνωμοδοτήσεις των Ιδρυμάτων και οι εξωτερικές αξιολογήσεις, με βάση τις οποίες υποτίθεται ότι τεκμηριώνονται με ακαδημαϊκά κριτήρια οι καταργήσεις και οι συγχωνεύσεις του σχεδίου «Αθηνά».
Εν αναμονή λοιπόν της κατάθεσης αυτών των εγγράφων, οι τελευταίες θεσμικές εξελίξεις σε σχέση με το σχέδιο «Αθηνά», αφορούν στην «αγχωτική» υπερψήφιση της τροπολογίας για τις Κατευθύνσεις που δημιουργούνται εντός των Τμημάτων και τις οποίες μπορεί να καταργεί ή να συγχωνεύει ο Υπουργός Παιδείας με Προεδρικό Διάταγμα. Οι Κατευθύνσεις αυτές θα απονέμουν διαφορετικούς τίτλους σπουδών για τους αποφοίτους του ίδιου τμήματος ενώ θα είναι και διαφορετικών ταχυτήτων, καθώς σε κάποια τμήματα θα επιλέγονται από το πρώτο εξάμηνο, ενώ σε άλλα από το πέμπτο. Λίγες μέρες νωρίτερα, το Υπουργείο Παιδείας είχε δώσει στην δημοσιότητα και το σχέδιο μηχανογραφικού της φετινής χρονιάς, στο οποίο εν αντιθέσει με τις προηγούμενες εκδόσεις του «Αθηνά», μια σειρά από τμήματα δεν καταργούνται, αλλά υποβαθμίζονται σε κατευθύνσεις.
Ανάμεσα στο αναθεωρημένο σχέδιο «Αθηνά» των αρχών Μαρτίου και στο σχέδιο μηχανογραφικού που παρουσίασε το Υπουργείο στα τέλη του ίδιου μήνα, την δημοσιότητα απασχόλησαν και μια σειρά από νέα στοιχεία. Καταρχήν η αποκάλυψη ότι η βάση δεδομένων πάνω στην οποία στηρίχθηκε το σχέδιο «Αθηνά» καταρτίστηκε από εταιρία ομίλου επιχειρήσεων, θυγατρικές του οποίου δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στην ιδιωτική μεταλυκειακή εκπαίδευση. Σε σχέση με την συζήτηση για το μέλλον των εγκαταστάσεων των τμημάτων που συγχωνεύονται, ενδεικτικά, την ίδια περίοδο δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο μέσω της σελίδας του ΤΑΙΠΕΔ, η αγγελία πωλητηρίου του κτιρίου του Υπουργείου Παιδείας, με την διευκρίνιση ότι οι Υπηρεσίες δεν θα μετακινηθούν, καθώς το Δημόσιο θα το επαναμισθώσει από τον ενδιαφερόμενο ιδιώτη αγοραστή!
Είναι σαφές ότι καμία από τις τρεις εκδόσεις του σχεδίου «Αθηνά» δεν βασίστηκε σε ακαδημαϊκά κριτήρια. Ούτε καν στα ποσοτικά κριτήρια που υποτίθεται ότι θα λάμβανε υπόψη του το Υπουργείο και που θα συνέλεγε η ιδιωτική εταιρία που πλήρωσε, όπως η «κρίσιμη ακαδημαϊκή μάζα» και η ζήτηση. Αντίθετα τα δεδομένα που σταθμίστηκαν για την συρρίκνωση του δημόσιου ακαδημαϊκού χάρτη ήταν δύο τύπων, δημοσιονομικά και πελατειακά. Σε σχέση με τα πρώτα, η κατάσταση υποχρηματοδότησης των δημοσίων Ιδρυμάτων είναι εκρηκτική. Με τον νέο προϋπολογισμό, ήδη τα περισσότερα Ιδρύματα έχουν εξαντλήσει την κρατική επιχορήγηση για έκτακτο διδακτικό προσωπικό και για λειτουργικές δαπάνες. Υπό αυτή την δημοσιονομική μέγγενη, το Υπουργείο Παιδείας επιχειρεί να περιορίσει καταρχήν τους «χρήστες» του δημοσίου αγαθού, δηλαδή τους φοιτητές. Η υποβάθμιση των τμημάτων σε κατευθύνσεις είναι ένας τρόπος μείωσης των εισακτέων, άσχετα με τους όποιους αντίθετους επικοινωνιακούς ισχυρισμούς της κυβέρνησης. Από το νέο ακαδημαϊκό έτος, το σχετικό κονδύλι περιορίζεται κατά 90% και αν θέλουν τα Ιδρύματα να κρατήσουν ενεργή μία κατεύθυνση θα πρέπει να πληρώνουν τα ίδια το έκτακτο αυτό προσωπικό, μέσω εσόδων που θα προκύπτουν κατά βάση από δίδακτρα. Τους προηγούμενους μήνες, το Υπουργείο Παιδείας φρόντισε να προβλεφθούν όλα τα προαναφερθέντα σε διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις και σήμερα αποτελούν νόμους του Κράτους.
Σε σχέση με το πελατειακό κριτήριο, ανάμεσα στα αλλεπάλληλα σχέδια «Αθηνά» διαδραματίστηκε μία άτυπη διαπραγμάτευση μεταξύ των διαφόρων κυβερνητικών παραγόντων, με στόχο την αποκόμιση πολιτικού οφέλους, σε τοπικό επίπεδο, από τον κάθε πολιτευτή που «πίεσε για να σωθεί το ΤΕΙ της πόλης». Είδαμε στο πλαίσιο αυτό τμήματα να αλλάζουν μία ή δύο πόλεις στις διάφορες εκδόσεις του σχεδίου «Αθηνά», να καταργούνται, μετά να συγχωνεύονται και έπειτα να συγχωνεύουν άλλα. Η δημιουργία κατευθύνσεων αποτέλεσε μια διέξοδο για το Υπουργείο σε αυτή την διαπραγμάτευση, δημιουργώντας ένα νέο επίπεδο ισορροπίας ανάμεσα σε τμήματα που συγχωνεύονται μεν, δεν καταργούνται άμεσα δε. Εντούτοις τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι τραγελαφικά, όπως για παράδειγμα το Τμήμα «Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Δασικού Περιβάλλοντος» που συγχωνεύει ένα τμήμα σχεδιασμού επίπλου με ένα τμήμα δασοπονίας!
Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να κερδίσει χρόνο πολιτικής επιβίωσης με τα διάφορα νομοτεχνικά «κόλπα», όπως η σταδιακή εφαρμογή του σχεδίου «Αθηνά» μέσω των κατευθύνσεων, ακροβατώντας ανάμεσα στις μνημονιακές δημοσιονομικές δεσμεύσεις και στον κίνδυνο πολιτικής κατάρρευσης σε εσωτερικό επίπεδο. Να σημειωθεί τέλος, ότι το ζήτημα του «Αθηνά» παραμένει ανοιχτό, καθώς μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έχει κατατεθεί κανένα σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος. Δεν θα αποτελεί έκπληξη στο πλαίσιο αυτό αν επιχειρηθούν και νέες αλλαγές, σε οποιοδήποτε επίπεδο.
