Μυρσίνη Αθανασιάδου *
Με την εκδήλωση της καπιταλιστικής κρίσης και την επιβολή της μνημονιακής πολιτικής δρομολογήθηκε στην εκπαίδευση, εκτός των άλλων, και ένας εκφυλισμός των παιδαγωγικών στόχων και μεθόδων ακυρώνοντας τις αξίες που πρέπει να προβάλει το δημόσιο σχολείο.
Θεωρούνταν πάντοτε από μεγάλους παιδαγωγούς και από τον εκπαιδευτικό κόσμο ότι η στάση απέναντι στους διδασκομένους θα έπρεπε να εμφορείται από τους εξής πρωταρχικούς στόχους:
α. Να είναι καλοί μαθητές, ώστε να πραγματοποιηθούν οι θεμιτές φιλοδοξίες των ίδιων και των γονιών τους για επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά κυρίως για να αγαπήσουν τη μόρφωση ως αυταξία και μόνοι τους μετά να στραφούν στην περιπέτεια της γνώσης.
β. να γίνουν «καλοί άνθρωποι» ακολουθώντας τις αρχές της αρχαιοελληνικής παράδοσης και του διαφωτισμού και να επιδεικνύουν αγάπη και αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπο, με ανοχή στο διαφορετικό, ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα και θρήσκευμα.
δ. να είναι καλλιεργημένοι, αναγνωρίζοντας ότι η επιλογή είναι πράξη πολιτική, ώστε να επιλέγουν το αισθητικά ωραίο και ωφέλιμο, αυτό που θα τους ανοίγει νέους δρόμους και θα πλατύνει τους πνευματικούς τους ορίζοντες, ώστε να είναι σε θέση να απορρίπτουν τα εμπορευματοποιημένα προϊόντα της μαζικής υποκουλτούρας.
δ. τέλος να είναι πολιτικοποιημένοι και να κατανοούν την αναγκαιότητα της συμμετοχής στα «κοινά» ως υποχρέωσή τους και όχι μόνο ως δικαίωμα, για να μπορέσουν να αλλάξουν την κοινωνία τους και τον κόσμο, εφόσον «για τους νέους είναι το όνειρο και αυτοί έχουν τη μεγαλύτερη δύναμη να το πραγματοποιήσουν».
Δυστυχώς σήμερα στην εποχή της μνημονιακής πολιτικής και αυθαιρεσίας πιστεύω ότι είναι δύσκολο ή και αδύνατο να πραγματοποιηθούν αυτοί οι στόχοι.
Ο καθηγητής δεν μπορεί να προσφέρει την πολύπλευρη παιδεία που θα ήθελε, γιατί δεν είναι πια ελεύθερος να διδάξει, ενώ η ελευθερία στην τάξη είναι παράγοντας απαραίτητος για τη διδασκαλία, εκτός βέβαια της γνωστικής επάρκειας και της παιδαγωγικής συγκρότησης του διδάσκοντα. Και η έλλειψη ελευθερίας φαίνεται ότι χτίζεται σταδιακά πάνω στο φόβο που αισθάνεται για την αξιολόγηση ή την καταγγελία οποιουδήποτε αντιδραστικού γονιού θέλει να τον τιμωρήσει και να τον οδηγήσει στο πειθαρχικό συμβούλιο με ποινή τη διαθεσιμότητα ή και την απόλυση.
Έπειτα η πολύμορφη γνώση του διδάσκοντα, άρα και η μετάδοσή της, έχει σχέση και με την οικονομική του κατάσταση. Πώς να ανταποκριθεί στα οικογενειακά βάρη ο δάσκαλος των οκτακοσίων ευρώ και παράλληλα να ενημερώνεται από την απέραντη βιβλιογραφία αγοράζοντας και κάποια βιβλία, να παρακολουθήσει μια ποιοτική ταινία ή θεατρική παράσταση, να απολαύσει μια συναυλία, να ενημερώνεται καθημερινά από τον πολιτικό τύπο, για να μην αναφερθούν τα ταξίδια στο εξωτερικό, που είναι πια από καιρό ένα άπιαστο όνειρο, αν και θα πρόσφεραν πολλά στη διδασκαλία του. Έτσι το παλιό μας σύνθημα «δάσκαλος φτωχός αμόρφωτος λαός» σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει δυστυχώς την ισχύ του.
Από την άλλη πλευρά ο ίδιος ο μαθητής βλέποντας τα οικονομικά και επαγγελματικά αδιέξοδα, που δημιουργεί η μνημονιακή πολιτική, αντιλαμβανόμενος την απαξίωση των πτυχίων, οδηγείται στην αδιαφορία για τη σχολική γνώση, όπως άλλωστε και οι σταστιστικές όλο πιο συχνά το αποδεικνύουν κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου.
Όλες οι πράξεις αλληλεγγύης που διοργάνωνε το σχολείο και με χαρά αναλάμβαναν οι μαθητές και οι γονείς τους, που έβλεπαν ότι τα παιδιά τους μάθαιναν μια ανθρωπιστική στάση ζωής, είναι δύσκολο πια να προταθούν σε μαθητές, που στην πλειοψηφία τους έχουν και οι ίδιοι οικονομική ανάγκη, με μεγάλη πιθανότητα κάποιον από τους γονείς του να μην εργάζεται.
Στην αδυναμία αυτή του σχολείου να βοηθήσει και να συμπαρασταθεί πρέπει να προστεθεί και η αντιδραστική και η φασιστική προπαγάνδα, που άρχισε να βγάζει ρίζες και στα σχολεία και προσπαθεί να πείσει τα νέα παιδιά ότι για την οικονομική δυσχέρεια των οικογενειών τους φταίνε οι μετανάστες. Έτσι ένας δίαυλος επικοινωνίας και έμπρακτης αλληλεγγύης προς κέντρα προσφύγων ή καταυλισμούς αλλοδαπών μπορεί να ακυρωθεί. Άλλωστε η νέα αυτή κοσμοθεωρία προβάλλει τον ατομισμό και την δύναμη του ισχυροτέρου, σε αντίθεση με τις αξίες της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης και της προσφοράς στον αδύναμο, που πρέπει να προβάλει το σχολείο. Αν προσθέσουμε και την ανθρωποφαγία και την ζούγκλα στις ανθρώπινες σχέσεις που προωθείται στην ελληνική κοινωνία από την τρικομματική κυβέρνηση και τους κοινοτικούς εταίρους της που την καθοδηγούν, είναι κατανοητό πόσο εύκολα μπορεί να αλλάξει ο ρόλος του σχολείου και οι αρχές του.
Σε μια μεγαλούπολη που μπορεί ακόμη να προσφέρει πολιτιστικές προτάσεις, όπως μια έκθεση ζωγραφικής, την επίσκεψη σε ένα μουσείο ή αρχαιολογικό χώρο, την παρακολούθηση μιας ποιοτικής ταινίας ή μιας θεατρικής παράστασης, το σχολείο δεν μπορεί πια να προβεί σε μια τέτοια πολιτιστική πρόταση, δικαιώνοντας και την πανανθρώπινη αξία ότι «από το σχολείο ξεκινά ο πολιτισμός». Ο μαθητής αδυνατεί πια να πληρώσει και τα τρία ευρώ, για να δει μια ταινία ή για να παρακολουθήσει μια εξειδικευμένη ξενάγηση σε ένα μουσείο.
Τελευταία μάλιστα είναι τόσο πολύπλοκη η γραφειοκρατική διαδικασία για έναν μορφωτικό περίπατο, που και οι σύλλογοι διδασκόντων αποτρέπονται από το να προτείνουν να μετατραπεί μια ανούσια «εκδρομή» σε ένα γήπεδο ή χειρότερα σε μια αλάνα της γειτονιάς, με το δέλεαρ της παρακείμενης καφετέριας, από την επιλογή μιας πολιτιστικής εξόρμησης, που θα έχει ενδιαφέρον και όφελος για όλους. Τα πράγματα γίνονται χειρότερα για τους πληττόμενους οικονομικά μαθητές, όταν αποφασίζονται μονοήμερες ή πολύ περισσότερο πολυήμερες εκδρομές, που θα μπορούσαν να προσφέρουν στα παιδιά την απαραίτητη χαλάρωση, αλλά και την επαφή με την φύση και τον πολιτισμό.
Τέλος η πολιτικοποίηση του νέου ανθρώπου αφήνεται στη διάθεση και στην πολιτική του κουλτούρα και όχι στη συλλογική προτροπή, γιατί και ο διδάσκων φοβάται ότι θα γίνει αντικείμενο επίθεσης από διευθυντές και αντιδραστικούς γονείς, αλλά και οι μαθητές μαθαίνουν στην ατομική λύση. Αρωγός τους η τρικομματική πολιτική και προπαγάνδα που συνεπικουρείται από τα Μ.Μ.Ε. και η αντιδραστική, φασιστική ιδεολογία που αναφύεται και στους σχολικούς χώρους.
Είναι λοιπόν μεγάλη η ευθύνη της Αριστεράς που εκτός την υποχρηματοδότηση της παιδείας, τις συγχωνεύσεις των σχολείων, τα κενά σε εκπαιδευτικό προσωπικό, τα αντιδραστικά βιβλία και αναλυτικά προγράμματα, τον συνεχή αγώνα των μαθητών για τις πανελλαδικές εξετάσεις σε συνάρτηση με τα αδιέξοδα στην επαγγελματική αποκατάσταση, έχει να αντιπαλέψει και την εσκεμμένη αλλοίωση μέχρι καταργήσεως των παιδαγωγικών στόχων του σχολείου. Γιατί η μνημονιακή κυβέρνηση, που στοχεύει σε παιδεία για λίγους, έχει απεμπολήσει την πολύμορφη γνώση, την πολύπλευρη καλλιέργεια, την ανθρωπιστική στάση και συμπεριφορά και την πολιτικοποίηση. Επομένως με τη συμμετοχή γονιών και μαθητών και όσων ενδιαφέρονται για το κοινωνικό αγαθό της Παιδείας, που πρέπει να είναι όλη η κοινωνία, η Αριστερά οφείλει να αναδείξει και αυτή την πτυχή του προβλήματος της εκπαίδευσης και να αγωνιστεί για την ανατροπή του, αλλά και του συστήματος που παράγει το συντηρητισμό, την αντίδραση και την απαιδευσία στο δημόσιο σχολείο.
* εκπαιδευτικός ΣΥΡΙΖΑ, διδάκτωρ Νεότερης Ιστορίας.
