Του Philip Stephens
Οι θέσεις του Μπάρακ Ομπάμα επηρεάζονται από την κενυατική καταγωγή του. Οι χώρες της Αφρικής θα κέρδιζαν από τη επιστροφή στη λευκή αποικιοκρατία. Οι μουσουλμάνες που καλύπτονται από την κορυφή ώς τα νύχια με νικάμπ μοιάζουν με γραμματοκιβώτια και με ληστές τραπεζών. Οι Αφρικανοί είναι «μαύρα ανθρωπάκια» που ξετρελαίνονται να τρώνε καρπούζια. Η Ευρώπη θα κατακλυστεί από σμήνη Τούρκων μεταναστών - στην πλειοψηφία τους τρομοκράτες και εγκληματίες...
Κανένας δεν αιφνιδιάζεται πλέον από τον εθνικισμό του Ντόναλντ Τραμπ. Με την προεδρία του έχει μεταφέρει στο πεδίο της κανονικότητας αυτό που ανήκε κάποτε στο περιθώριο της Άκρας Δεξιάς. Ωστόσο, όλες οι παραπάνω αντιλήψεις και δηλώσεις δεν ανήκουν στον Τραμπ. Ανήκουν στον Βρετανό Μπόρις Τζόνσον.
Υπήρξε μια εποχή που αν κάποιος Βρετανός πολιτικός υιοθετούσε αυτές τις θέσεις, θα αποκλειόταν αυτόματα από τα ανώτερα αξιώματα. Αντίθετα, ο Τζόνσον είναι σήμερα το φαβορί για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος και για τη διαδοχή της Τερέζα Μέι στην πρωθυπουργία.
Η έναρξη της εκστρατείας του Τζόνσον την περασμένη εβδομάδα συνέπεσε με την επίσημη επίσκεψη Τραμπ στο Λονδίνο. Πετώντας στα σκουπίδια τις συνθήκες που απαγορεύουν την ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις των συμμάχων, ο Αμερικανός Πρόεδρος υποστήριξε δημόσια τον φανατικότερο υποστηρικτή του Brexit στο κόμμα των Τόριδων. Ο Τζόνσον είχε πει κάποτε μερικά πολύ δυσάρεστα πράγματα για τον Τραμπ. Αλλά αυτό αποτελεί παρελθόν. Έτσι κι αλλιώς η μοναδική συνέπεια που έχει δείξει ο Τζόνσον στην καριέρα του είναι η ετοιμότητα με την οποία αλλάζει θέσεις για να εξυπηρετεί το δικό του συμφέρον.
Οι δυο άνδρες προβάλλουν τους εαυτούς τους ως υπέρμαχους της εθνικής κυριαρχίας. Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ με το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» στοχεύει στο να απαλλαγούν οι ΗΠΑ από τα πλοκάμια των διεθνών συμφωνιών και θεσμών. Ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει αποκηρύξει διεθνείς εμπορικές συμφωνίες με την Ευρώπη και την Ασία, έχει αποσύρει την υπογραφή των ΗΠΑ από τη συνθήκη του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και έχει απορρίψει τη διεθνή πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Αμφισβήτησε τη χρησιμότητα του ΝΑΤΟ καθώς και του δικτύου των αμερικανικών συμμαχιών στην ανατολική Ασία.
Στη δεξίωση που παρέθεσε προς τιμήν του, η βασίλισσα Ελισάβετ προσέφερε στον Τραμπ ένα ευγενικό μάθημα Ιστορίας. «Μετά από τις θυσίες που έκαναν από κοινού στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βρετανία και οι ΗΠΑ εργάστηκαν μαζί με άλλους συμμάχους για να οικοδομήσουν ένα σύνολο διεθνών θεσμών, ώστε να διασφαλίσουν πως η φρίκη του πολέμου δεν θα επαναληφθεί ποτέ ξανά» είπε στους επισκέπτες της. «Παρότι ο κόσμος άλλαξε, διατηρούμε πάντα στη σκέψη μας τον αρχικό σκοπό αυτών των δομών: ότι τα έθνη εργάζονται από κοινού για να διαφυλάξουν την ειρήνη που κερδήθηκε δύσκολα». Λυπάμαι που θα το πω, αλλά αμφιβάλλω αν άκουσε ο Τραμπ.
Ο αγγλικός εθνικισμός του Μπόρις Τζόνσον έχει πιο στενό πεδίο. Από όσα μπορεί να καταλάβει κανείς, παραμένει απέναντι στα επιχειρήματα του Τραμπ για την κλιματική αλλαγή, το Ιράν και το ΝΑΤΟ. Αλλά τίποτα δεν είναι υπεράνω της υπόσχεσης που έδωσε στους Τόριδες οπαδούς του ότι θα ανακτήσει την ανεξαρτησία του Κοινοβουλίου αποχωρώντας από την Ε.Ε. Ο Τζόνσον υπόσχεται πως αν κερδίσει, η Βρετανία θα εγκαταλείψει την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου, ό,τι και αν γίνει. Λέει επίσης ότι μπορεί να αποσπάσει μια καλή συμφωνία από την Ευρώπη των 27, απλώς απειλώντας ότι θα αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις. Αυτό είναι φαντασιοπληξία, όπως και η προηγούμενη υπόσχεσή του ότι η Βρετανία θα μπορούσε να έχει τη δική της τούρτα και να την τρώει ολόκληρη, αντί να τη μοιράζεται. Η Ευρώπη των 27 δεν έχει τίποτα να του προσφέρει. Και το Κοινοβούλιο είναι έτοιμο να μπλοκάρει ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Είναι πιθανό πως η Βρετανία θα πάρει μια επιπλέον παράταση της προθεσμίας του άρθρου 50- εκτός εάν ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν καταφέρει να ενορχηστρώσει την αποβολή της από την Ένωση.
Όπως ο Τραμπ, έτσι και ο Τζόνσον απεχθάνεται όλα αυτά τα... ασήμαντα αληθινά γεγονότα. Αποκαλούν «fake news» όλα εκείνα με τα οποία διαφωνούν. Ο Τζόνσον ενδέχεται να καθίσει στο σκαμνί προκειμένου να εξηγήσει τον ισχυρισμό, πριν από το δημοψήφισμα του 2016, ότι η Βρετανία στέλνει κάθε εβδομάδα στις Βρυξέλλες 350 εκατομμύρια λίρες. Το ποσό ήταν εξώφθαλμα ψευδές. Αμφιβάλλω αν ο ίδιος ενοχλείται από το ζήτημα. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να πάρει τα κλειδιά του πρωθυπουργικού γραφείου στην Ντάουνινγκ Στριτ.
Οι φίλοι του Τζόνσον λένε πως οι απόψεις του για τους Αφρικανούς και τους μουσουλμάνους έχουν παρεξηγηθεί ή έχουν παρουσιαστεί λάθος. Δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να είχε συμβεί κάτι τέτοιο. Η στοχοποίηση των Τούρκων μεταναστών ήταν ξεκάθαρη και κεντρική στην εκστρατεία για το Brexit, στην οποία ήταν επικεφαλής ο Τζόνσον. Σε ό,τι αφορά την Αφρική, ο ίδιος θρηνεί επειδή η αποικιοκρατία και «οι λευκοί» κατηγορούνται μερικές φορές για τα δεινά της ηπείρου. «Η ήπειρος μπορεί να αποτελεί ένα μελανό σημάδι», έγραψε, «αλλά δεν είναι ένα μελανό σημάδι που βαραίνει τη συνείδησή μας. Το πρόβλημα δεν είναι ότι κάποτε κάναμε εμείς κουμάντο, αλλά ότι δεν κάνουμε πλέον κουμάντο». Εγώ δεν αμφιβάλλω καθόλου για το τι λέει ο Τζόνσον.
Αν δεν υπήρχε ο Τραμπ, ίσως να είχε κληθεί να λογοδοτήσει ο Τζόνσον για τα ατέλειωτα και αποδεδειγμένα ψεύδη του. Αλλά οι Βρετανοί Τόριδες ακολουθούν τώρα τον δρόμο των Αμερικανών Ρεπουμπλικανών. Υποβάθμισαν τα κριτήρια επιλογής του ηγέτη τους, σε ό,τι αφορά τον χαρακτήρα και τον κώδικα ηθικής, στο επίπεδο του αγγλικού εθνικισμού και των σκληροπυρηνικών οπαδών της εξόδου από την Ε.Ε.
Ίσως ο Ντόναλντ Τραμπ να είναι όλα αυτά για τα οποία τον κατηγορούν οι επικριτές του, αλλά εκείνος κέρδισε τις εκλογές του 2016 και γι' αυτό οι περισσότεροι Ρεπουμπλικανοί θα τον υποστηρίξουν ξανά στις εκλογές του 2020. Παρότι ο Μπόρις Τζόνσον έχει αποδειχτεί τσαρλατάνος, οι δημοσκοπήσεις λένε πως είναι ο καταλληλότερος υποψήφιος ηγέτης των Τόριδων για να νικήσει στις βουλευτικές εκλογές τον ηγέτη των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν. Κατά συνέπεια, οι βουλευτές του Συντηρητικού Κόμματος που ομολογούν κατ' ιδίαν πως σιχαίνονται τον Τζόνσον -και πως θεωρούν ότι έχει τον ίδιο ναρκισσισμό με τον Τραμπ- σπεύδουν τώρα να τον υποστηρίξουν.
Όπως το βλέπω εγώ, με αυτόν τον τρόπο πεθαίνει τελικά η φιλελεύθερη δημοκρατία. Όταν πετάς τις κοινές αξίες, την αλήθεια και τον αμοιβαίο σεβασμό, τότε καταρρέει η αρχιτεκτονική μιας ελεύθερης, ανοιχτής κοινωνίας. Πάντοτε υπήρχαν αγύρτηδες που πουλούσαν ψεύτικες υποσχέσεις, όπως τώρα κάνουν οι κύριοι Τραμπ και Τζόνσον. Ο μεγάλος κίνδυνος έρχεται όταν όλοι εμείς οι υπόλοιποι παραμένουμε απλοί θεατές.
