Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Financial Times / Financial Times: Ο χρυσός της Βαλτικής και η λοταρία του διαβόλου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / Financial Times: Ο χρυσός της Βαλτικής και η λοταρία του διαβόλου

Της Jemina Kelly

Στις 10 Ιανουαρίου πέρυσι μια σορός με στολή δύτη βρέθηκε στην ακτή της Λιθουανίας. Ήταν το πτώμα ενός 21χρονου άνδρα, του Κύριλλου, του οποίου τα ίχνη είχαν χαθεί εννέα ημέρες νωρίτερα, όταν βούτηξε για να βρει κεχριμπάρι, τον λεγόμενο «χρυσό της Βαλτικής», 90 χιλιόμετρα πιο μακριά, στην ακτή του Καλίνινγκραντ. Ακολούθησαν τουλάχιστον οκτώ θάνατοι μέσα στο 2018, όλοι στην αναζήτηση κεχριμπαριού, από το οποίο ζουν χιλιάδες νέοι άνθρωποι στον ρωσικό θύλακο του Καλίνινγκραντ.

«Είναι επικίνδυνο, αλλά τι να κάνουμε; Η άλλη επιλογή είναι να επιστρέψουμε στο στρατό με μηνιάτικο 25.000 ρούβλια (380 δολάρια)» μου λέει ο 22χρονος δύτης Νικήτα, στην ακτή του Γιαντάρνι, της παραλιακής πόλης του Καλίνινγκραντ, κοντά στην περιοχή από όπου βγάζουν το περισσότερο κεχριμπάρι. «Εκείνος που δεν ρισκάρει, ποτέ δεν πίνει σαμπάνια».

Το Γιαντάρνι, περίπου 150 χιλιόμετρα από το πολωνικό λιμάνι Γκντανσκ, είναι ένας τόπος όπου οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης αναμιγνύονται με τη γεωπολιτική και με στοιχεία του ρωσικού υπόκοσμου.

Ο πυρετός για τον χρυσό της Βαλτικής, που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιο ακριβός από τον αληθινό χρυσό, πυροδοτήθηκε από τη μεγάλη ζήτηση στην Κίνα, όπου χρησιμοποιείται στην κατασκευή κοσμημάτων για γυναίκες και για άνδρες. Μετά από τα χωράφια της σόγιας στον Αμαζόνιο και τα ορυχεία χαλκού στο νότιο Κονγκό, το Καλίνινγκραντ είναι μια από τις περιοχές που αλλάζουν, εξαιτίας της δίψας της Κίνας για πρώτες ύλες.

Ένα μέρος αυτής της ζήτησης ικανοποιείται από την εταιρεία Kaliningrad Amber Combine, θυγατρική του ρωσικού κρατικού γίγαντα Rostec. Αλλά σημαντική ποσότητα του κεχριμπαριού προέρχεται από τη μαύρη αγορά και από τους δύτες που ρισκάρουν τη ζωή τους για να το βρουν.

Ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ βρίσκεται στο κέντρο του διεθνούς εμπορίου κεχριμπαριού, καθώς η περιοχή έχει περίπου το 90% των παγκόσμιων αποθεμάτων της απολιθωμένης ρητίνης. Πιστεύεται επίσης ότι στην περιοχή υπάρχουν ποσότητες του παλαιότερου κεχριμπαριού, ως αποτέλεσμα γεωλογικών αλλαγών που έριξαν ένα μεγάλο δάσος κωνοφόρων πεύκων μέσα στη Βαλτική πριν από 40 έως 50 εκατομμύρια χρόνια.

Το Καλίνινγκραντ είναι μια περιοχή μικρότερη από την Ουαλία και βρίσκεται ανάμεσα στην Πολωνία και τη Λιθουανία. Αποτελεί τη βάση του ρωσικού Στόλου της Βαλτικής και των πυραύλων Iskander, οι οποίοι δύνανται να φέρουν πυρηνική κεφαλή, έχουν βεληνεκές 400 χιλιομέτρων και θα μπορούσαν να πλήξουν το Βερολίνο μέσα σε λίγα λεπτά. Ο θύλακας, που ήταν τμήμα της Γερμανίας μέχρι τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει μεγάλη στρατηγική σημασία για τη Ρωσία και αποτελεί πηγή ανησυχίας για τους γείτονές της.

Οι σκαπανείς που έγιναν δύτες

Ανοιχτά των ακτών του Γιαντάρνι -που πήρε το όνομά του από το γιαντάρ, όπως λέγεται στα ρωσικά το κεχριμπάρι- διακρίνονται τα πολεμικά πλοία του Στόλου της Βαλτικής, πίσω από αναρίθμητες μικρές πλαστικές βάρκες που μεταφέρουν τους δύτες περίπου δυο χιλιόμετρα από την παραλία. Κατά διαστήματα ακούγονται τα κανόνια από τις ασκήσεις που γίνονται με πραγματικά πυρά.

«Στη ρωσική Άπω Ανατολή όλοι ασχολούνται με το χαβιάρι», λέει ο Αλεξέι Κρουπνιακόφ, γεννημένος στο Καλίνινγκραντ, πρώην παλαιστής των Ολυμπιακών Αγώνων, καταζητούμενος σήμερα από την αστυνομία για υποθέσεις εκβιασμού που συνδέονται με τη μαύρη αγορά του κεχριμπαριού. «Το κεχριμπάρι είναι σαν το χαβιάρι της Άπω Ανατολής».

Μέχρι πριν από 18 μήνες, το περισσότερο από το κεχριμπάρι που κυκλοφορούσε στην ανεπίσημη αγορά έβγαινε από τη γη, από τους λεγόμενους «παράνομους σκαπανείς». Ο μεγαλύτερος κίνδυνος γι’ αυτούς ήταν να συλληφθούν από την αστυνομία. Όμως, μετά μια σειρά από μέτρα καταστολής και τον εκατονταπλασιασμό του προστίμου για την παράνομη εξόρυξη, που έφτασε μέχρι τα 500.000 ρούβλια, οι σκαπανείς έγιναν δύτες. Άρχισαν να ψάχνουν για κεχριμπάρι στον βυθό της Βαλτικής. Τώρα ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να εγκλωβιστούν στον βυθό, 15 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι δύτες, όχι μόνο σκάβουν σε βάθος αρκετών μέτρων με τον κίνδυνο να καταπλακωθούν αλλά χρησιμοποιούν αντλίες για την άμμο, με αποτέλεσμα να θολώνουν τα νερά και να μην μπορούν να βλέπουν.

«Όταν επιβλήθηκαν τα καινούργια πρόστιμα σε καμιά τριανταριά άτομα, εκείνοι που έσκαβαν παράνομα στη στεριά στράφηκαν στη θάλασσα» λέει ο 32χρονος κυβερνήτης του Καλίνιγκραντ Αντόν Αλικάνοφ, ο οποίος έγινε ο νεότερος κυβερνήτης στη ρωσική ιστορία όταν ανέλαβε τη θέση τον Οκτώβριο του 2016. «Με τα υψηλότατα πρόστιμα καταστήσαμε σχεδόν ανέφικτη, από οικονομικής πλευράς, την παράνομη εξόρυξη κεχριμπαριού στη στεριά», είπε.

Η εξόρυξη στη στεριά ήταν πάντοτε παράνομη στο Καλίνινγκραντ. Αλλά το νομικό πλαίσιο για τη θαλάσσια εξόρυξη είναι ασαφές. Αυτό σημαίνει ότι δεν επιβάλλεται φόρος. Περισσότερο από το μισό του εργατικού δυναμικού των 3.500 ατόμων του Γιαντάρνι είναι επίσημα άνεργοι, ενώ ο μέσος όρος της ανεργίας στο Καλίνιγκραντ είναι 5,4%. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους εμπλέκονται στην ανεπίσημη αγορά του κεχριμπαριού, σύμφωνα με τον δήμαρχο της πόλης Αλεξέι Ζαλιβάτσκι. «Ναι, είναι ένα πρόβλημα για τον προϋπολογισμό μας, αλλά όχι μεγάλο. Ζούμε με αυτό πολλά χρόνια, είναι παράδοση» λέει ο δήμαρχος.

Ο μοιραίος λαχνός

Μια βάρκα με δυο δύτες βγάζει κάθε μέρα 5-10 κιλά κεχριμπάρι, σύμφωνα με τον δήμαρχο Ζαλιβάτσκι. Αλλά οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι και απρόβλεπτοι. «Δεν έχει να κάνει περισσότερο με την εμπειρία ή την εκπαίδευση» έγραψε ο δήμαρχος στο Facebook τον περασμένο Δεκέμβριο, μετά από το θάνατο ακόμα ενός δύτη. «Είναι σαν τη λοταρία του διαβόλου. Κάποιος θα πρέπει να πάρει τον μοιραίο λαχνό».

Συνήθως οι δύτες έχουν μικρή εκπαίδευση στις καταδύσεις και χρησιμοποιούν πεπαλαιωμένο εξοπλισμό. Έχουν αναπτύξει μια νέα, επικίνδυνη τεχνική, με την οποία χρησιμοποιούν αντλίες για να τραβήξουν το κεχριμπάρι που βρίσκεται κάτω από τον βυθό.

«Είναι σαν βρίσκεσαι κάτω από ένα πενταώροφο κτήριο, μέσα στο σκοτάδι και στη λάσπη, και όταν κάτι πάει στραβά πεθαίνεις», λέει ένας πρώην δύτης, ο οποίος κάνει σήμερα δουλειές με το κεχριμπάρι και είναι διαχειριστής της ομάδας «Κλαμπ των Εραστών του Κεχριμπαριού του Καλίνινγκραντ» στον ρωσικό ιστότοπο VKontakte, που λειτουργεί σαν ομάδα αγοράς και υποστήριξης. «Όταν δουλεύεις με την αντλία, δεν βλέπεις τίποτα. Δεν ελέγχεις την κατάσταση», προσθέτει. Σύμφωνα με τον ίδιο, δώδεκα άνθρωποι χάθηκαν στα νερά του Καλίνινγκραντ ψάχνοντας για κεχριμπάρι, δηλαδή τρεις περισσότεροι από τους εννέα που μέτρησε ο δήμαρχος.

Δεδομένου ότι πρόκειται για μαύρη αγορά, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τις ποσότητες που παράγονται. Ωστόσο η αγορά είναι τόσο μεγάλη, που χιλιάδες άνδρες μεταξύ 16 και 45 ετών ζουν από αυτήν. Ο κυβερνήτης λέει ότι περίπου 2.000 βάρκες βγαίνουν καθημερινά στα ανοιχτά εφόσον το επιτρέπει ο καιρός.

Μαύρη αγορά και "προστασία"

Δεν είναι όμως μόνο οι δύτες. Υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο ατόμων στο Καλίνινγκραντ που συνδέονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τη μαύρη αγορά του κεχριμπαριού. Άνθρωποι όπως ο Κρουπνιακόφ, ο πρώην παλαιστής. Μαζί με άλλους εννέα πρώην παλαιστές και πυγμάχους, άρχισαν από το 2014 να προσφέρουν «υπηρεσίες ασφαλείας» σε άτομα που έσκαβαν για κεχριμπάρι. Υπήρξε περίοδος που 240 από αυτούς πλήρωναν 5.000 ρούβλια ο καθένας τον μήνα για προστασία από αντίπαλες συμμορίες και από την αστυνομία. Τον Νοέμβριο του 2016 κατηγορήθηκε ότι επιτέθηκε σε άτομα που έσκαβαν για κεχριμπάρι απαιτώντας να του καταβάλουν κάθε μήνα 10.000 ρούβλια για τις «υπηρεσίες» του, κάτι που ο ίδιος αρνείται.

Ο Κριπνιακόφ, που ήταν κάποτε στην αστυνομία και εξακολουθεί να έχει φίλους στο σώμα, κατάφερε να ξεφύγει τη σύλληψη. Όμως τρεις από τους συνεργάτες του καταδικάστηκαν για εκβιασμό τον περασμένο Αύγουστο και καταδικάστηκαν σε πενταετή φυλάκιση καθώς και σε πρόστιμο 200.000 ρουβλιών. Το όνομα του Κριπνιακόφ βρίσκεται τώρα σε λίστα καταζητούμενων.

Προσφορά και ζήτηση

Την εποχή που ο Κριπνιακόφ και η συμμορία του προσέφεραν τις «υπηρεσίες» τους σε εκείνους που έσκαβαν παράνομα, η αγορά βρισκόταν σε άνθηση. Οι τιμές του κεχριμπαριού αυξήθηκαν μέχρι 10 φορές μεταξύ 2012 και 2016 εξαιτίας της υψηλής ζήτησης από την Κίνα. Αν και σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως για κοσμήματα και διακόσμηση, το κεχριμπάρι ήταν αγαθό που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στην Κίνα από την εποχή της δυναστείας Μινγκ καθώς θεωρείται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες και φέρνει καλή τύχη.

Αλλά εκείνοι που ασχολούνται με την αγορά λένε ότι η ζήτηση για το κεχριμπάρι υποχώρησε ενώ αυξήθηκε εκείνη για πέτρες όπως τουρκουάζ, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι τιμές του κεχριμπαριού κατά 20-30%. Λένε επίσης πως οι Κινέζοι έχουν γίνει περισσότερο απαιτητικοί. Προτιμούν το σπάνιο λευκό κεχριμπάρι από τις πιο κοινές κίτρινες και πορτοκαλί ποικιλίες. Τα κομμάτια που περιέχουν έντομα ή άλλα μικρά ζώα έχουν μεγαλύτερη αξία και όσο μεγαλύτερα είναι τόσο ακριβότερα.

Ένας άλλος λόγος για την πτώση είναι η αύξηση της προσφοράς καθώς μεγάλωσε η παράνομη εξόρυξη στην Ουκρανία, όπου επίσης υπάρχουν μεγάλα αποθέματα αλλά κατώτερης ποιότητας.

100 δολάρια το γραμμάριο!

Για να φτάσει το κεχριμπάρι της μαύρης αγοράς μέχρι την Κίνα, πρέπει να βγει λαθραία από το Καλίνινγκραντ. Ο συνηθισμένος δρόμος είναι μέσω της γειτονικής Πολωνίας ή Λιθουανίας. Από εκεί μεταφέρεται στο Χονγκ Κονγκ και από εκεί στη Σενζέν της νότιας Κίνας. Πέρυσι τον Μάιο κατασχέθηκαν στο τελωνείο του Χονγκ Κονγκ 50 κιλά λαθραίου κεχριμπαριού, η αξία του οποίου υπολογίστηκε σε 1,5 εκατομμύρια δολάρια, δηλαδή περίπου 30 δολάρια το γραμμάριο. Το λευκό κεχριμπάρι μπορεί να φτάσει στην αγορά της Κίνας τα 40 δολάρια και αν το κομμάτι είναι εξαιρετικό, μπορεί να πιάσει 50, ακόμα και 100 δολάρια το γραμμάριο, όταν η τιμή του χρυσού είναι σήμερα 41 δολάρια το γραμμάριο.

Μετά από τους Ρώσους τουρίστες, οι Κινέζοι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα επισκεπτών στο Γιαντάρνι. Εκείνοι που έρχονται για να αγοράσουν κεχριμπάρι από τη μαύρη αγορά πληρώνουν μετρητά και μπαίνουν συχνά στο στόχαστρο ληστών και απατεώνων στο Καλίνινγκραντ.

«Είναι εύκολο να εξαπατήσεις τους Κινέζους. Μπορείς να αγοράσεις φτηνό κεχριμπάρι από την Κολομβία μέσω ταχυδρομείου και να το πουλήσεις ως ρωσικό. Εγώ το έχω κάνει» λέει ο 35χρονος έμπορος Ίλια Βασίλεφ, ο οποίος έχει διατελέσει αστυνομικός επί οκτώ χρόνια. Αυτό το κεχριμπάρι δεν είναι καλής ποιότητας αλλά το ανακαλύπτουν στην Κίνα όταν αρχίζουν να το επεξεργάζονται.

Οι πωλήσεις σε Κινέζους έχουν ακόμα ένα πλεονέκτημα: Συνήθως πληρώνουν σε δολάρια και αυτό υπήρξε ένα ανάχωμα προστασίας απέναντι στην υποτίμηση του ρουβλιού πάνω από 50% μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια.

Ποινικοποίηση ή νομιμοποίηση;

Πολλοί κάνουν αυτή τη δουλειά γιατί βρίσκονται σε απόγνωση. Ο μέσος μισθός στην περιοχή είναι 30.000 ρούβλια και δεν φτάνει για να θρέψουν τις οικογένειές τους. Αλλά ο κυβερνήτης Αλικάνοφ απορρίπτει το επιχείρημα ότι οι δύτες δεν έχουν άλλη επιλογή. « Αυτά είναι ανοησίες. Τα ίδια λένε αυτοί που κάνουν εμπόριο ναρκωτικών και όπλων», προσθέτει. Ωστόσο, ο κυβερνήτης υποστηρίζει ότι θα πρέπει να νομιμοποιηθεί η αναζήτηση κεχριμπαριού στη θάλασσα γιατί έτσι θα αυξάνονταν τα έσοδα από τη φορολογία και η δουλειά αυτή θα γινόταν με ασφάλεια. Τον περασμένο Οκτώβριο όμως, ο πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ επισκέφθηκε την εταιρεία Kalinigrad Amber Kombine και δήλωσε ότι το Κρεμλίνο θα εξετάσει την ποινικοποίηση της παράνομης εξόρυξης κεχριμπαριού. Αν γίνει ποινικό αδίκημα, θα επισύρει ποινή κάθειρξης ή καταναγκαστικά έργα.

Ο λόγος για την ποινικοποίηση είναι, φαινομενικά, η καταστροφή του περιβάλλοντος - οι τεράστιοι κρατήρες που αφήνουν πίσω τους εκείνοι που σκάβουν. Αλλά πολλοί ντόπιοι λένε ότι η ρωσική κυβέρνηση θέλει να κρατήσει για την ίδια τα οφέλη από το κεχριμπάρι.

«Είναι όπως με το αργό πετρέλαιο. Έχουμε αργό πετρέλαιο πολύ καλής ποιότητας αλλά βρίσκεται στην υφαλοκρηπίδα και αυτή ανήκει στη Ρωσική Ομοσπονδία. Δεν βγάζουμε κανένα όφελος που το έχουμε, όπως και με το κεχριμπάρι», λέει ο Βλαντίμιρ Ζαρούντνι, πρώην επικεφαλής της κρατικής Αναπτυξιακής Εταιρείας της Περιφέρειας του Καλίνινγκραντ. «Πρέπει να δώσουμε στον κόσμο τη δυνατότητα να βγάζει κεχριμπάρι νόμιμα, να εκδίδονται άδειες και να διασφαλίζονται οι συνθήκες εργασίας».

Γιατί είναι ακριβό το κεχριμπάρι

Συχνά θεωρείται ότι το κεχριμπάρι είναι πολύτιμος λίθος. Στην πραγματικότητα, είναι απολιθωμένο ρετσίνι δέντρου από πευκοδάση που έχουν πεθάνει έως και 320 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Σε αντίθεση με τον πραγματικό χρυσό, ο «Χρυσός της Βαλτικής» δεν έχει συγκεκριμένη επίσημη τιμολόγηση. H τιμή του παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις, καθώς εξαρτάται από το χρώμα του, το μέγεθος και την εκτιμώμενη ηλικία του καθώς και από το εάν έχουν εγκλωβιστεί μέσα του τμήματα φυτών ή ζώων της εποχής που δημιουργήθηκε το κεχριμπάρι. Η τιμή του μπορεί να κυμαίνεται από μερικά δολάρια το γραμμάριο έως και 100 ή και περισσότερα δολάρια για τα κομμάτια που θεωρούνται ως τα πλέον ξεχωριστά.

Κατά καιρούς έχουν βρεθεί μέσα σε κομμάτια κεχριμπαριού έντομα, μικρά ζώα, φτερά δεινοσαύρων - ακόμη και τμήματα από την ουρά ενός δεινοσαύρου. Οι Κινέζοι αγοραστές πληρώνουν περισσότερα χρήματα για αυτό το κεχριμπάρι.

Μολονότι η πιο κοινή μορφή χρώματος είναι το πορτοκαλί, το κεχριμπάρι μπορεί να είναι άσπρο, κίτρινο, καφέ, κόκκινο, μαύρο, ακόμα και πράσινο ή μπλε. Ο τύπος για τον οποίον πληρώνουν τα περισσότερα χρήματα οι Κινέζοι είναι η λευκή ποικιλία, που είναι και μια από τις σπανιότερες. Μπορεί να είναι είτε τελείως αδιαφανής ή ημιδιαφανής ή ακόμη και διαφανής.

Το κεχριμπάρι υπήρξε πολύτιμο μέσο συναλλαγής στην περιοχή που τώρα ονομάζεται Καλίνιγκραντ, από τα χρόνια των Τευτόνων Ιπποτών που επέβαλαν μονοπώλιο στο εμπόριό του κατά τον Μεσαίωνα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν η περιοχή αποτελούσε τμήμα της ναζιστικής Γερμανίας, το κεχριμπάρι ήταν τόσο πολύτιμο που οι φύλακες φέρεται να είχαν το δικαίωμα να πυροβολούν όποιον πλησίαζε σε απόσταση 100 μέτρων από τους χώρους εξαγωγής.

Τα κεχριμπαρένια κοσμήματα για ενήλικες έχουν φύγει από τη μόδα στη Δύση εδώ και μία δεκαετία, ωστόσο έχουν γίνει δημοφιλή τα κολιέ για τα μωρά, καθώς τους αποδίδεται η ιδιότητα ότι απαλύνουν τον πονόδοντο. Ωστόσο τον Δεκέμβριο, μετά τον πνιγμό ενός μωρού ενός έτους, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων εξέδωσε ανακοίνωση προειδοποιώντας για τους κινδύνους που ενέχουν τέτοια κολιέ.

Η αυθεντικότητα του κεχριμπαριού μπορεί να ελεγχθεί καίγοντάς το, διαπερνώντας το ή ακόμη και τρίβοντάς το. Εάν είναι γνήσιο, θα πρέπει να εκλύσει μια μυρωδιά από ρετσίνι πεύκου. Μπορεί επίσης να φανεί από το εάν επιπλέει σε θαλασσινό νερό (θα έπρεπε), ενώ κάτω από το φως μιας λάμπας τύπου UV (υπεριώδης) θα πρέπει να φαίνεται μπλε ή πράσινο. Οι δύτες που ψάχνουν για κεχριμπάρι και βγαίνουν στη θάλασσα τη νύχτα παίρνουν μαζί τους φακούς με λάμπες UV.

Το κεχριμπάρι υπάρχει σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως η Μιανμάρ, ο Λίβανος, το Μεξικό και η Δομινικανή Δημοκρατία. Ωστόσο αυτό που βρίσκεται στην Ακτή της Βαλτικής και ιδιαίτερα στο Καλίνιγκραντ θεωρείται εξαιρετικής ποιότητας λόγω της διατήρησής του στον «μπλε άργιλο», ο οποίος δημιουργήθηκε από τις ρητίνες που ξεπλύθηκαν στη θάλασσα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL