Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης
Της Zoé Lamazou*
Ενώ η Σέουτα και η Μελίγια, οι δύο ισπανικοί θύλακες που βρίσκονται σε αφρικανικό έδαφος, απέναντι από το Γιβραλτάρ, είναι σχεδόν απροσπέλαστες, οι ακτές της Μαυριτανίας, απ' όπου μπορεί κανείς να ελπίζει ότι θα φθάσει στα Κανάρια νησιά, έχουν γίνει ήδη από το 2007 προνομιακό σημείο αναχώρησης για τους οικονομικούς μετανάστες από τη Δυτική Αφρική. Εκεί βρίσκεται και το αφρικανικό «Γκουαντάναμο»
Σε μια ετεροχρονισμένη επίδειξη μαύρου χιούμορ, οι κάτοικοι της Νουαντίμπου, παραθαλάσσιας πόλης που βρίσκεται σε απόσταση 470 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα της Μαυριτανίας Νουακότ, έχουν δώσει στις συνοικίες τους με τα σπίτια από γυμνούς τσιμεντόλιθους τα ονόματα από μεγάλες πρωτεύουσες: Άκρα, Βαγδάτη, Ντουμπάι. Και όταν, το 2006, οι ισπανικές αρχές, σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Μαυριτανίας, εγκατέστησαν στη Νουαντίμπου κέντρο κράτησης παράνομων μεταναστών, το προσωνύμιό του βρέθηκε πολύ γρήγορα: «Γκουαντάναμο».
Στα κτήρια ενός παλιού σχολείου, λίγο έξω από την πόλη, στις παρυφές της Δυτικής Σαχάρας κρατούνται όσοι προσπαθούν να φθάσουν στην Ισπανία μέσω των Κανάριων νησιών, που βρίσκονται περίπου 800 χιλιόμετρα πιο βόρεια. Μερικές φορές, μάλιστα, οι παραδοσιακές αλιευτικές πιρόγες που τους μεταφέρουν δεν έχουν καν προλάβει να απομακρυνθούν από τις ακτές, πριν τους συλλάβει το λιμενικό της Μαυριτανίας, σε συνεργασία πάντα με την ισπανική Ακτοφυλακή.
Πίσω από τους ψηλούς τσιμεντένιους τοίχους, στους οποίους έχουν προστεθεί και συρματοπλέγματα, από την ανοιχτή λαμαρινένια πόρτα βλέπει κανείς μια τεράστια χωμάτινη αυλή εντελώς άδεια. Στο βάθος, ένα μακρύ ροζ κτήριο που κάποτε στέγαζε αίθουσες διδασκαλίας και, σε μια γωνία, δύο ιατρεία. Οι κάτοικοι της γειτονικής παραγκούπολης μπαινοβγαίνουν -ελεύθερα απ' ό,τι φαίνεται- για να γεμίσουν τα μπιτόνια τους με νερό από τη βρύση του κέντρου.
Οι αρχές της Μαυριτανίας είναι υπεύθυνες για την κράτηση και τις επαναπροωθήσεις στα σύνορα. Το κέντρο, όμως, δεν προσφέρει ούτε ιατρική φροντίδα ούτε φαγητό: αυτά τα έχουν αναλάβει ο ισπανικός Ερυθρός Σταυρός και η μαυριτανική Ερυθρά Ημισέληνος, που δίνουν στους κρατούμενους και κινητά τηλέφωνα.
Οι πιρόγες ξεκινούν από τις νότιες ακτές του Μαρόκου, από την Ταρφάγια, το Ελ-Αγιούν και την Ντάκλα. Μερικές φορές, τα παράνομα πλοιάρια ξεκινούν από ακόμη νοτιότερα, μέχρι και από το Σεν Λουί ή το Ντακάρ, στη Σενεγάλη, με σκοπό να φθάσουν στο ισπανικό έδαφος των Κανάριων νησιών, ύστερα από 1.500 βασανιστικά χιλιόμετρα θαλάσσιου ταξιδιού. Το ταξίδι γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνο, καθώς οι πιρόγες επιμηκύνουν τη διαδρομή, βγαίνοντας κατευθείαν στα ανοιχτά, για να αποφύγουν τη διέλευση από τα φρουρούμενα εθνικά χωρικά ύδατα, πριν συγκλίνουν, στο τέλος του ταξιδιού, προς τα δυτικότερα νησιά του αρχιπελάγους των Καναρίων.
Στη μέση της διαδρομής μεταξύ της Δυτικής Αφρικής και του Μαρόκου, η Νουαντίμπου θεωρείται προνομιακό σημείο αναχώρησης. Το μαυριτανικό τμήμα Νουακότ-Νουαντίμπου του αυτοκινητοδρόμου που διασχίζει τη Σαχάρα, συνδέοντας τη Σενεγάλη με το Μαρόκο, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2004, ενισχύει ακόμη περισσότερο τις μεταναστευτικές κινήσεις προς το μαυριτανικό λιμάνι, όπου η αλιεία και τα ορυχεία προσελκύουν, από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, εργατικό δυναμικό από την υποσαχάρια Αφρική.
Η Αρμέλ Σοπλέν, γεωγράφος, επίκουρος καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Paris-Est, Marne-la Vallee, υπογραμμίζει ότι «από τους είκοσι χιλιάδες ξένους που ζουν στη Νουαντίμπου, δεν θέλουν όλοι να φύγουν». «Αυτό σημαίνει», μας εξηγεί η ίδια, «ότι είναι δύσκολο να εντάξει κανείς τους μετανάστες σε κατηγορίες. Κάποιος που υπολογίζει, απλώς, να περάσει από τη Νουαντίμπου, μπορεί κάλλιστα να υποχρεωθεί να εγκατασταθεί μόνιμα στην πόλη, ενώ κάποιος ξένος που δεν έχει σχεδιάσει να πάει στην Ευρώπη μπορεί ξαφνικά να αποφασίσει να δοκιμάσει την τύχη του γιατί του παρουσιάστηκε μια ευκαιρία». «Έχει περάσει πια η εποχή των πέντε αναχωρήσεων κάθε νύχτα, κάτι που συνέβαινε δύο χρόνια πριν», όπως θυμάται η γεωγράφος. Σύμφωνα, όμως, με την ίδια, «ο μηχανισμός ελέγχου που έχει θέσει σε εφαρμογή η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί περισσότερο σαν φίλτρο παρά σαν εμπόδιο».
Για τους περισσότερους, όμως, η καταστολή και τα πτώματα που ξεβράζονται στις ακτές δεν θαμπώνουν τη λάμψη του ονείρου. Υπάρχουν πολλοί που απέτυχαν αρκετές φορές, έχοντας εξαπατηθεί από τους καπετάνιους ή έχοντας συλληφθεί από το λιμενικό. Ορισμένοι, μόλις συγκεντρώσουν πάλι το απαραίτητο χρηματικό ποσό για το ταξίδι -που μπορεί να φθάσει και τα χίλια ευρώ- ξαναδοκιμάζουν.
* Η Zoé Lamazou είναι δημοσιογράφος
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο: https://monde-diplomatique.gr/?p=3235
