«Έχουμε σφαίρες για όλους» είπε ο Άβι Ντίχτερ, πρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Κνεσέτ, την ώρα που ο ισραηλινός στρατός σκότωνε δεκάδες Παλαιστίνιους και τραυμάτιζε εκατοντάδες μπροστά στον «φράχτη» της Γάζας. Ο Ντίχτερ, πρώην υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας και διευθυντής της υπηρεσίας Σιν Μπετ, εξέφρασε με τον πιο ωμό τρόπο την πολιτική του κόμματος Λικούντ και του πρωθυπουργού Νετανιάχου απέναντι στις διαμαρτυρίες των Παλαιστινίων για την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Το μήνυμα προς τους Παλαιστίνιους και την ηγεσία τους, είτε αυτή βρίσκεται στην αποκλεισμένη Γάζα είτε στην περικυκλωμένη και διάστικτη από τους εποικισμούς Δυτική Όχθη, είναι σαφές: διαδηλώνετε όσο θέλετε, αλλά από μακριά.
Η μεταφορά... και η αποχώρηση
Η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ σε πλήρη περιφρόνηση των αποφάσεων του ΟΗΕ και η ταυτόχρονη επισημοποίηση της ισραηλινής πολιτικής της «μηδενικής ανοχής» με σφαίρες στο ψαχνό αποτελούν ορόσημο στο Παλαιστινιακό (και κατ' επέκταση στο Μεσανατολικό), καθώς και προάγγελο περαιτέρω αρνητικών εξελίξεων. Η κυβέρνηση Νετανιάχου παρά λίγο να πέσει όχι εξαιτίας των πολιτικών και οικονομικών σκανδάλων που βαρύνουν τον πρωθυπουργό, αλλά γιατί δεν εξαπέλυσε μεγάλη επίθεση στη Γάζα τον Νοέμβριο. Εξάλλου η σύγκρουση του Νετανιάχου με τη θρησκευτική Δεξιά οδηγεί τη χώρα σε πρόωρες εκλογές τον Απρίλιο, ενώ παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας κλιμάκωσης της σύγκρουσης με το Ιράν, που διεξάγεται προς το παρόν στο έδαφος τρίτης χώρας, της Συρίας, με ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές κατά των ιρανικών ενισχύσεων (ανδρών και οπλισμού) στο καθεστώς Άσαντ. Απρόβλεπτο παραμένει το μέτωπο με τη Χεζμπολά στο γειτονικό Λίβανο, που μπορεί να αναφλεγεί ανά πάσα στιγμή.
Η μονομερής αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και η επιβολή εμπάργκο (συνοδεύθηκε από απειλές της Ουάσιγκτον για κυρώσεις κατά εταίρων οι οποίοι θα συνεχίσουν τις μπίζνες με την Τεχεράνη) είναι ο δεύτερος πυλώνας της συνεργασίας Τραμπ - Νετανιάχου. Οι αντίπαλοι του ιρανικού καθεστώτος ποντάρουν σε μια αύξηση της λαϊκής δυσαρέσκειας εξαιτίας της οικονομικής ασφυξίας, αλλά η Τεχεράνη ποντάρει στο μαύρο χρυσό και φαίνεται να αντέχει.
Η ιρανική επιρροή έχει αυξηθεί στη Συρία, όπου μαζί με τη Ρωσία και την Τουρκία επέβαλαν μια κατάπαυση του πυρός (στα μέτρα τους), αποτρέποντας παράλληλα μια σφαγή μεγάλης κλίμακας στην επαρχία Ιντλίμπ (και ένα νέο προσφυγικό κύμα που θα κατευθυνόταν πάλι κυρίως στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας). Το καθεστώς Άσαντ έχει εδραιώσει την κυριαρχία του σε μεγάλο μέρος της χώρας χάρη στη στήριξη της Μόσχας, ξεκίνησε την ανοικοδόμηση, ενώ ποντάρει στη διαδικασία της Αστάνα και στις συνομιλίες της Γενεύης για να βγει από τη διεθνή απομόνωση.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμάχησαν με τους Κούρδους που ελέγχουν περίπου το ένα τρίτο της Συρίας (μαζί και τις πλούσιες σε πετρέλαιο περιοχές κοντά στα σύνορα με το Ιράκ). Λίγο πριν από το τέλος του 2018 όμως, ο Λευκός Οίκος εξήγγειλε αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία σε μια κίνηση που φαίνεται ότι αφήνει ανυπεράσπιστους τους Κούρδους απέναντι στις διαθέσεις της Άγκυρας, η οποία απειλεί με νέα εισβολή (την τρίτη κατά σειρά στο έδαφος της Συρίας). Κι ενώ η γιαζίντι, πρώην όμηρος του ISIS Νάντια Μουράντ, παραλάμβανε το Νόμπελ Ειρήνης, η πατρίδα της (το όρος Σιντζάρ στο βόρειο Ιράκ) βομβαρδιζόταν πάλι από τα τουρκικά αεροπλάνα.
Η βία καραδοκεί
Η επιρροή του Ιράν αυξήθηκε στο Ιράκ τη χρονιά που πέρασε, ενώ οι ΗΠΑ κατέληξαν να στηρίζουν την κυβέρνηση της Βαγδάτης που υποστηρίζει και η Τεχεράνη. Αλλά τα μεγαλύτερο πρόβλημα στο Ιράκ, μετά τη στρατιωτική ήττα του Ισλαμικού Κράτους, είναι να προχωρήσει η ανοικοδόμηση, να αντιμετωπιστεί η φτώχεια πριν σημειωθεί μια νέα έκρηξη. Η συνύπαρξη σιιτών, σουνιτών και Κούρδων σε μια ομοσπονδιακή δομή, που θα εγγυάται τη δίκαιη κατανομή των εσόδων από το πετρέλαιο, παραμένει ζητούμενο και η σεχταριστική βία καραδοκεί.
Η Ιορδανία, που στενάζει από το βάρος της προσφυγικής κρίσης, ζητά απεγνωσμένα διεθνή στήριξη για να προλάβει μια κοινωνική έκρηξη που θα απειλούσε τα θεμέλια της μοναρχίας. Όμως, όπως και στην Αίγυπτο, η στήριξη από το εξωτερικό συνοδεύεται από συνταγές λιτότητας του ΔΝΤ ενώ καραδοκούν οι εξτρεμιστές ισλαμιστές.
Καθώς κόβονταν πέρυσι και άλλα πλοκάμια του Ισλαμικού Κράτους στη Μέση Ανατολή, η προσοχή της διεθνούς κοινότητας στράφηκε με καθυστέρηση τριών ετών στον εξίσου άγριο, αλλά σχεδόν «αόρατο» -ελέω πετροδολαρίων- πόλεμο της Υεμένης. Η στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη που προσέφερε η Δύση στη Σαουδική Αραβία και στον αραβικό συνασπισμό δεν ήταν αρκετή για να συντριβούν οι φιλοϊρανοί αντάρτες χούτι. Οι βομβαρδισμοί, η καταστροφή των υποδομών και οι επιδημίες έφεραν εκατομμύρια ανθρώπους μπροστά στο φάσμα του λιμού. Καθώς έφτανε στο τέλος του ακόμα ένας μαρτυρικός χρόνος και οι νεκροί υπολογίζονταν πλέον σε 60.000, συμφωνήθηκε -υπό την αιγίδα του ΟΗΕ- μια κατάπαυση του πυρός που γέννησε ελπίδες για πολιτική λύση.
Υεμένη και Σαουδική Αραβία
Τι άλλαξε όμως και συγκινήθηκαν Δυτικοί και Άραβες για την αιματοχυσία σε μια από τις πιο φτωχές γωνιές της Μέσης Ανατολής; Η στροφή ίσως συνδέεται με τις αλλαγές στο εσωτερικό της Σαουδικής Αραβίας, όπου το μεταρρυθμιστικό όραμα του πρίγκηπα διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (πρωταγωνιστή και του πολέμου της Υεμένης) συνδέεται με τη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τις εξαγωγές πετρελαίου. Τα σχέδια για την είσοδο του πετρελαϊκού γίγαντα Aramco στο χρηματιστήριο μπήκαν στο ράφι. Η άγρια δολοφονία του Σαουδάραβα Τζαμάλ Κασόγκι (ο οποίος δεν ήταν εχθρός της μοναρχίας, αλλά μάλλον πόνταρε σε... λάθος πρίγκηπα) μέσα στο προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη ανέδειξε τα όρια του εκσυγχρονισμού της σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας, καθώς και τον κυνισμό με τον οποίο κλίνονται δουλειές δισεκατομμυρίων στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκαθάρισε ότι η εμβληματική υπόθεση Κασόγκι δεν είναι τίποτα μπροστά στα συμφέροντα των ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες για την Υεμένη, όσο κι αν είναι αναγκαίες, ίσως εξελιχθούν σε ακόμα μία επιχείρηση δημοσίων σχέσεων για τη βελτίωση του προφίλ των πρωταγωνιστών. Δεν θα είναι η πρώτη ούτε η τελευταία φορά. Ειδικά τώρα, που η υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου στα 50 δολάρια το βαρέλι, γεννά νέες προκλήσεις για τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.
Τουρκία: Μια στο καρφί και μια στο πέταλο
Μετά από την πύρρειο νίκη και την επανεκλογή του ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν παραμένει ο κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού στην Άγκυρα και ποντάρει πάλι σε μια συμμαχία με τους εθνικιστές για να κερδίσει τις δημοτικές εκλογές στα τέλη Μαρτίου. Για να συμβεί αυτό όμως, θα χρειαστεί ένα νέο γύρο παροχών, τη στιγμή που η τουρκική οικονομία επιβραδύνει επικίνδυνα και μεγαλώνει η ανεργία. Μετά τη μεγάλη κατρακύλα του καλοκαιριού, το εθνικό νόμισμα «σταθεροποιήθηκε» τόσο ώστε να αντιστοιχούν 6 λίρες στο ευρώ και πάνω από 5 στο δολάριο. Οι φτωχοί στενάζουν από τις αυξήσεις στα τρόφιμα και σε άλλα αγαθά, η μεσαία τάξη δοκιμάζεται, οι φυλακές έχουν γεμίσει από αριστερούς και «γκιουλενιστές», το κλίμα της καχυποψίας μεγαλώνει, ενώ ο Πρόεδρος επιμένει ότι υπερασπίζεται τη δημοκρατία. Η κεμαλική αντιπολίτευση σπαράσσεται από έριδες.
Μέσα στη χρονιά που έρχεται, ο Ερντογάν καλείται να βρει ένα νέο σημείο ισορροπίας ανάμεσα στη Ρωσία και στις ΗΠΑ, ανάμεσα στους πυραύλους S-400 και στα μαχητικά F-35, έχοντας ήδη κλείσει συμφωνία για τους αμερικανικούς Patriot. Έχει ήδη απομακρυνθεί πολύ από την Ε.Ε. και η Ε.Ε. έχει επίσης απομακρυνθεί από εκείνον. Βρίσκεται -και πιθανώς θα παραμείνει- απέναντι στις ΗΠΑ, με διεκδικήσεις από το Ιράκ μέχρι τη Συρία και την ανατολική Μεσόγειο, επιμένοντας στη σκληρή γραμμή με την ελπίδα ότι το παζάρι θα αποδώσει. Η τουρκική Δικαιοσύνη αναγκάστηκε να φανεί «επιεικής» με τον Αμερικανό πάστορα Μπράνσον, που βγήκε τελικά από τις φυλακές, αλλά ο αριστερός Κούρδος ηγέτης Ντεμιρτάς θα παραμείνει στο κελί όσο και να φωνάζουν οι Ευρωπαίοι, όπως έσπευσε να προεξοφλήσει ο Πρόεδρος Ερντογάν.
