Ένα ηχηρότατο χαστούκι στον Ντόναλντ Τραμπ και στην πολιτική του, το πιο δυνατό που δέχθηκε έπειτα από σχεδόν δύο χρόνια στον Λευκό Οίκο, αποτελεί η παραίτηση του Τζέιμς Μάτις από την ηγεσία του υπουργείου Άμυνας και η επιστολή με την οποία όχι μόνο αναδεικνύει τις διαφορές που έχει με τον Αμερικανό Πρόεδρο, αλλά τον καταγγέλλει δημόσια για λανθασμένη αντιμετώπιση των συμμάχων και των αντιπάλων / ανταγωνιστών των ΗΠΑ. Η παραίτηση Μάτις ήρθε ένα 24ωρο μετά την απόφαση Τραμπ για απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία κι ενώ κυκλοφορούσαν στην Ουάσιγκτον σενάρια για σημαντική μείωση της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν, από 14.000 σε 7.000 στρατιώτες.
Υπό άλλες συνθήκες, η εξαγγελία αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από μια ξένη χώρα θα συνοδευόταν ως επί το πλείστον από θετικά σχόλια, όπως είχε γίνει με την κίνηση Ομπάμα στο Ιράκ. Ωστόσο, πολιτικοί και στρατιωτικές αναλυτές στην Ουάσιγκτον και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες διαπιστώνουν έλλειψη σχεδιασμού και απουσία συνεννόησης με τους συμμάχους, με γνώμονα την εξυπηρέτηση αποκλειστικά των συμφερόντων των ΗΠΑ - όπως τουλάχιστον τα αντιλαμβάνεται ένας εξαιρετικά απρόβλεπτος Πρόεδρος, που έχει δώσει αρνητικά δείγματα γραφής απέναντι στους εταίρους του ΝΑΤΟ, αποχωρεί από διεθνείς συμφωνίες και γράφει επιδεικτικά στα παλαιότερα των υποδημάτων του τα Ηνωμενα Έθνη. Χαϊδεύοντας τα αυτιά του εσωτερικού ακροατηρίου (και εξυπηρετώντας τα συμφέροντα του λόμπι του πετρελαίου), ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ πρώτα από τη Συμφωνία για το Κλίμα, κατόπιν από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ενώ προχώρησε στη μονομερή αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, αντιστρέφοντας μια πολιτική που επί δεκαετίες εφάρμοζαν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Την ίδια περιφρόνηση φαίνεται πως επιφύλαξε ο Τραμπ σε συμμάχους -όπως η Γαλλία και η Βρετανία- καθώς και σε σημαντικό μέρος του αμερικανικού στρατιωτικού και διπλωματικού κατεστημένου με την προχθεσινή ανακοίνωσή του για αποχώρηση τουλάχιστον 2.000 πεζοναυτών από τη Συρία. Μια κίνηση που, εφόσον ολοκληρωθεί μέσα στους επόμενους δύο - τρεις μήνες, θα αφήσει τους Κούρδους μόνους απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα και ένα κενό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση την ευρύτερη περιοχή, όπως προειδοποίησε σε υψηλούς τόνους το Παρίσι, απηχώντας την ανησυχία πολλών ακόμα συμμάχων στην περιοχή και στο ευρύτερο διεθνές περιβάλλον.
Ανησυχίες εντός και εκτός ΗΠΑ
Η παραίτηση - καταγγελία του στρατηγού εν αποστρατεία από το τιμόνι του Πενταγώνου αποτελεί ακόμα μία έκφανση του πολέμου ανάμεσα στον "αντισυστημικό" Πρόεδρο και τον "βούρκο" της Ουάσιγκτον, όπως αποκαλούσε προεκλογικά ο Τραμπ το πολιτικό σύστημα, αν και έσπευσε μετά τη νίκη του το 2016 να εφαρμόσει οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές προς όφελος των ισχυρών. Αλλά η πολιτική στους τομείς της άμυνας και των εξωτερικών αμφισβητούνται έντονα τη στιγμή που προχωρά η έρευνα για τη "ρωσική ανάμειξη" στις εκλογές. Ο Τραμπ κινδυνεύει να βρεθεί κατηγορούμενος για σύγκρουση συμφερόντων, ακόμα και για χειρότερη εμπλοκή στην υπόθεση.
"Μία από τις βασικές πεποιθήσεις που είχα πάντα είναι ότι η δύναμή μας ως έθνους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δύναμη του μοναδικού και συνεκτικού συστήματος συμμαχιών και σχέσεων συνεργασίας που έχουμε" ανέφερε στην επιστολή παραίτησης ο Μάτις, εξηγώντας ότι χωρίς να επιδεικνύεται "σεβασμός" στους εταίρους της Ουάσινγκτον, "δεν μπορούμε να υπερασπίζουμε τα συμφέροντά μας". Αξίζει να σημειωθεί ότι στην επιστολή παραίτησης δεν υπάρχει ούτε μια καλή κουβέντα για το έργο του Προέδρου. Από την πλευρά του, ο Τραμπ ανέφερε πως ο επόμενος υπουργός Άμυνας θα ονομαστεί σύντομα, κάνοντας λόγο για "τρομερή πρόοδο" τη διετία που ο Μάτις ήταν επικεφαλής του Πενταγώνου, ειδικά σε ό,τι αφορά την αγορά νέου εξοπλισμού, και τον ευχαρίστησε για την υπηρεσία του.
Εκτός από τον λίγο ώς πολύ αναμενόμενο καταιγισμό αρνητικών και ειρωνικών σχολίων για τον Τραμπ από τους Δημοκρατικούς, η παραίτηση Μάτις προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και στο ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο. Ο γερουσιαστής Μάρκο Ρούμπιο προειδοποίησε για τον κίνδυνο "να οδηγηθούν οι ΗΠΑ σε μια σειρά σοβαρών σφαλμάτων που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη χώρα, να βλάψουν τις συμμαχίες και να ενισχύσουν τους αντιπάλους της", ενώ ο Λίντσεϊ Γκρέιαμ, που συνήθως υπερασπίζεται τον Τραμπ, εξέφρασε "μεγάλη θλίψη" για την παραίτηση Μάτις, ενώ έπλεξε το εγκώμιο του στρατηγού που πρόσφερε "σωστές και ηθικές συμβουλές" στον Πρόεδρο για την εξωτερική αμυντική του πολιτική. Η επικεφαλής των Δημοκρατικών στη Βουλή των Αντιπροσώπων Νάνσι Πελόσι δήλωσε πως ο Μάτις ήταν μια κάποια "ανακούφιση" για εκείνους που τρομάζουν από την πολιτική Τραμπ και ότι πλέον "όλοι μας πρέπει να ανησυχούμε".
Πάντως, για τους παροικούντες την Ουάσιγκτον, η παραίτηση Μάτις ήταν ζήτημα χρόνου από τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ο Τραμπ είπε στη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης πως ο υπουργός του ήταν "κάτι σαν Δημοκρατικός". Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο Μάτις είχε αποτρέψει παρόμοια απόφαση του Τραμπ για τη Συρία πριν από έξι μήνες, εκφράζοντας φόβους ότι μια αμερικανική αποχώρηση θα οδηγήσει στην ενδυνάμωση του Ιράν, που είναι σύμμαχος του καθεστώτος Άσαντ, και στη διεκδίκηση από την Άγκυρα μεγαλύτερων ανταλλαγμάτων ώστε να καλύψει το κενό "ασφαλείας".
O Tούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε χθες ότι αναβάλλεται η επίθεση εναντίον των Κούρδων που είχε αναγγείλει ο ίδιος προ ημερών μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση στη βόρεια Συρία. Αναφερόμενος σε τηλεφωνική συνδιάλεξή του με τον Αμερικανό Πρόεδρο -στην οποία κατά τον τουρκικό Τύπο πείστηκε ο Τραμπ να αποσύρει τα στρατεύματά του-, ο Ερντογάν προειδοποίησε ότι η επιχείρηση δεν αναβάλλεται επ' αόριστον, διαμηνύοντας ότι η υπομονή της Άγκυρας έχει όρια.
Ρεκόρ παραιτήσεων και απομακρύνσεων
Ο Μάτις προστίθεται στον κατάλογο των 35 υπουργών, διευθυντών του FBI και συμβούλων του Ρεπουμπλικανού Προέδρου που είτε παραιτήθηκαν είτε καθαιρέθηκαν. Ο κατάλογος αυτός είναι μακρύτερος από τον αντίστοιχο των τελευταίων πέντε Αμερικανών Προέδρων, όπως σημείωσε το Ινστιτούτο Brookings. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο Ρεξ Τίλερσον - τον οποίο Τραμπ απέπεμψε από το υπουργείο Εξωτερικών τον περασμένο Μάρτιο με ένα μήνυμα στο Twitter- καθώς και ο προσωπάρχης του Λευκού Οίκου Τζον Κέλι. Ένας Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής είχε περιγράψει πέρυσι τους Μάτις, Τίλερσον και Κέλι ως την "τρόικα της λογικής" στον Λευκό Οίκο, υποστηρίζοντας ότι αυτοί συγκρατούν τον Τραμπ από παρορμητικές ενέργειες. Σε μερικές εβδομάδες κανένας από αυτούς τους τρεις δεν θα βρίσκεται στο πλευρό του Τραμπ.
Η προειδοποίηση του "Λυσσασμένου Σκύλου"
Η επιστολή του απόστρατου στρατηγού Μάτις (που είναι γνωστός και με το ψευδώνυμο Λυσσασμένος Σκύλος) αποτελεί μια προειδοποίηση για την Αμερική, σχολίασε το CNN. Ο μεγάλος κίνδυνος τώρα είναι να ξεσπάσει ο Τραμπ εφαρμόζοντας κάποια άλλη από τις ριζοσπαστικές ιδέες που έχει στο κεφάλι του ή να θελήσει να δείξει ότι διατηρεί τον έλεγχο προχωρώντας σε μεγάλες, δραματικές ενέργειες, εκτίμησε ο αναλυτής Τζούλιαν Ζέλιζερ. "Αν και το πιθανότερο είναι ότι ο Τραμπ θα πετάξει την επιστολή παραίτησης στον σκουπιδοτενεκέ του Οβάλ Γραφείου, το μεγάλο ερώτημα είναι αν ακούει κανένας άλλος στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα αυτά που λέει ο Μάτις ή αν θα συνεχίσουν να κρατούν κλειστά τα μάτια και τα αυτιά τους ελπίζοντας πως στο τέλος όλα θα πάνε καλά" πρόσθεσε ο Ζέλιζερ.
Οποιοσδήποτε υπουργός βρισκόταν στη θέση του Μάτις θα είχε παραιτηθεί, έγραψε στον ιστότοπο Politico ο πολιτικός αναλυτής Μπλέικ Χάουνσελ. "Κάθε δημοσιογράφος στην Ουάσιγκτον ήξερε ότι ο Μάτις διαφωνούσε με τον Τραμπ σε όλα τα μεγάλα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, είτε επρόκειτο για την ανάσχεση της Ρωσίας είτε για τη διαχείριση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή ή την αντιμετώπιση της Κίνας. Καθιστούσε γνωστό παντού ότι παρέμενε στο Πεντάγωνο μόνο και μόνο για να το προστατεύσει από τον Πρόεδρο. Και για σχεδόν δύο χρόνια μπόρεσε λίγο-πολύ να αποτρέψει μια μεγάλη κρίση (...) Επί χρόνια αγνοούσε τις πιο απίθανες ιδέες του Τραμπ, όπως την εντολή του να δολοφονηθεί ο Άσαντ. Αυτή τη φορά όμως φαίνεται πως ο Πρόεδρος δεν τον συμβουλεύτηκε καθόλου".
