Ήταν ο προπάτορας μιας δυναστείας, οικονομικής και πολιτικής. Περσόνα με καταβολές στο βαθύ κατεστημένο του χρήματος και της επιρροής. Μαραθωνοδρόμος στον πολιτικό στίβο. Δευτεραθλητής «αυτοδημιούργητος», μετέπειτα πρωταθλητής -όσο αυτοδημιούργητος μπορεί να είναι κάποιος που στα 40 του έχει δική του πετρελαϊκή εταιρία και είναι ήδη εκατομμυριούχος.
Όπως και να 'χει, δεν βρέθηκε στην κορυφή απ' τη μια στιγμή στην άλλη ανέβηκε ένα - ένα τα σκαλοπάτια της κομματικής και αρχηγικής σκάλας.
Δεν του έχουν φιλοτεχνήσει πολλές αγιογραφίες, ωστόσο ο χαρακτηρισμός του «πιο πετυχημένου πρόεδρου της μιας θητείας» είναι εκείνος που συνήθως του αποδίδεται. Σε κάθε περίπτωση είχε «άστρο». Ήταν ο πρώτος εν ενεργεία αντιπρόεδρος ύστερα από 152 χρόνια που κατόρθωσε να μεταπηδήσει στην Προεδρία. Και μια παρόρμηση για μάχη τον διέπνεε πάντα.
Λίγο μετά την επίθεση της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ, μόλις 18 χρόνων κατατάχθηκε στην αεροπορία ναυτικού κι έγινε ένας από τους νεότερους Αμερικανούς πιλότους στον πόλεμο. Μέχρι το 1944 είχε συμμετάσχει σε 58 αποστολές μάχης στον Ειρηνικό, μάλιστα σε μια από αυτές το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε.
Ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, 41ος πρόεδρος των ΗΠΑ από το 1989 έως το 1993, -αντιπρόεδρος ήδη από το 1981- που πέθανε πλήρης ημερών στα 94 του, την περασμένη εβδομάδα, είχε μια διττή σχέση με την πολιτική: ήταν ο frontman του πολιτικού μπαλκονιού, αλλά και ο άνθρωπος του δαιδαλώδους backstage. Άλλωστε μεταξύ των πολλών πόστων που είχε αναλάβει στον μακρύ δημόσιο βίο του ήταν κι εκείνο του διευθυντή της CIA.
Αυτοί που τον μελέτησαν, όπως ο νέος ιστορικός Τζέφρι Ένγκελ, δίνουν το στίγμα της πολιτικής ιδιοσυγκρασίας του. Προτιμούσε, λέει, τη βεβαιότητα από τα δράματα. Η επιτυχία του πήγαζε από την «Ιπποκρατική διπλωματία» του, πρώτιστη φροντίδα της οποίας ήταν να μην προξενούν ζημιά οι πολιτικές του, να ενεργεί με το μικρότερο δυνατό κόστος.
Οποιοσδήποτε στη θέση του σ' εκείνη τη συγκυρία των κοσμοϊστορικών ανατροπών και ανακατατάξεων στα τέλη της δεκαετίας του '80 θα έπρεπε να διέθετε ικανότητες ζογκλέρ για να τα καταφέρει. Ενώ είχε ακόμα απέναντί του τη Σοβιετική Ένωση και οι εξελίξεις στο παρασκήνιο έτρεχαν με ταχύτητα, έπρεπε παράλληλα να ασχοληθεί με την Κίνα, ειδικά μετά τα αιματηρά γεγονότα της πλατείας Τιέν Αν Μεν.
Αλλά και με την πτώση του Τείχους, τη γερμανική επανένωση, τις δραματικές πολιτικές καταρρεύσεις στην Ανατολική Ευρώπη και τέλος με τον περιβόητο Πόλεμο του Κόλπου, την «Καταιγίδα της Ερήμου» για την εκδίωξη των ιρακινών δυνάμεων εισβολής από το Κουβέιτ. Τον πόλεμο που σήμανε την απαρχή των μεταψυχροπολεμικών στρατιωτικών επεμβάσεων της Αμερικής στη Μέση Ανατολή και πολλών εκ των μετέπειτα δεινών της.
Καλός ακροατής
Γαλουχημένος σ' έναν κόσμο πολύ διαφορετικό απ' τον σημερινό, ο Μπους έμοιαζε να τελεί περισσότερο υπό την επήρεια του πολιτικού ενστίκτου του παρά της περιουσίας και της οικονομικής δύναμής του. Στο διπολικό παγκόσμιο σκηνικό των ιδεολογικοπολιτικών συγκρούσεων και των στρατιωτικών ανταγωνισμών, το σημείο αναφοράς ήταν ο ρεαλισμός, το πολιτικό τακτ, η πειθώ και ο μοχλός επιρροής -ενίοτε και πίεσης- στηριζόταν στις πολιτικές φιλίες.
Προεξάρχουσας σημασίας προϋποθέσεις σ' έναν κόσμο όπου οι αδυσώπητοι ανταγωνισμοί έπρεπε πάντα να καταλήγουν, ως αναπόφευκτος μονόδρομος, σε ισοπαλία και ισορροπία. «Οι Αμερικανοί πενθούν όχι μόνον για τον θάνατο ενός πρώην Προέδρου τους, αλλά και για το τέλος της παλαιάς πολιτικής» σχολίασε ο ανταποκριτής του BBC στη Νέα Υόρκη Νικ Μπράιαντ.
Ο Μπους δεν χρησιμοποίησε στομφώδη λόγο και tweets- που ούτως ή άλλως δεν υπήρχαν τότε- αλλά βασίστηκε στο χτίσιμο φιλιών και συμμαχιών. Κι όταν ήθελε να ανοίξει συζήτηση με κάποιον, τον «σκουντούσε», δεν τον έσπρωχνε. Δεν πρόκειται βεβαίως για κάτι θεαματικό σε σύγκριση με το σημερινό σόου στην αμερικανική πολιτική σκηνή, αλλά, αν αναλογιστεί κανείς πόσα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν πάει στραβά με καταστροφικές συνέπειες σ' εκείνα τα χρόνια των μεγάλων ρηγμάτων, η προσέγγισή του αποδείχθηκε σοφή, ίσως γι' αυτό φαντάζει σήμερα πιο αποδεκτή.
Όπως σημειώνει ο Ένγκελ, καθ' όλη τη διάρκεια της Προεδρίας του ο Ρεπουμπλικανός Πρόεδρος παρέμεινε αφοσιωμένος «στον χρονοβόρο στόχο της προσωπικής διπλωματίας ακούγοντας και μιλώντας απευθείας στους ομολόγους του, δίχως επίσημη ατζέντα αλλά και δίχως μεσάζοντες». Κατ' ιδίαν μπορούσε να μιλά ελεύθερα και να αφουγκράζεται τις ειλικρινείς ανησυχίες των συνομιλητών του εξασφαλίζοντας πως, ακόμη κι αν οι θέσεις του δεν γίνονταν δεκτές, τουλάχιστον οι σύμμαχοι της Αμερικής θα γνώριζαν ποιες ήταν αυτές.
Η πρακτική του ήταν αποτελεσματική, γράφει ο ιστορικός, ειδικά την περίοδο που προσπαθούσε να πετύχει ευρεία συναίνεση στο όραμά του για τη μεταψυχροπολεμική στρατηγική αρχιτεκτονική της Ευρώπης. Σε μερικούς από τους συμμάχους των ΗΠΑ έκανε «φροντιστήριο», άλλους απλά τους έπεισε για την ορθότητα των απόψεών του. Το αποτέλεσμα; Η μόλις επανενωθείσα Γερμανία γινόταν μέλος του ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλυόταν. Όταν οι Σοβιετικοί άρχισαν να δυσανασχετούν για την τροπή που είχαν πάρει τα πράγματα, ο Μπους χρησιμοποίησε άλλη γλώσσα: «Στον διάολο. Στο κάτω - κάτω, εμείς νικήσαμε, όχι αυτοί!». Αυτή η «νίκη», σημειώνει ο Ένγκελ, αντιπροσωπεύει μια από τις «καλύτερες στιγμές» της μιας και μοναδικής θητείας του στον Λευκό Οίκο.
Η άλλη όψη
Αποφεύγοντας τον πειρασμό της αγιογραφίας σ' έναν κόσμο που έχει υποκύψει σ' αυτόν, καθώς γίνεται όλο και πιο στερημένος από ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες, τα μεγάλα «φάλτσα» του Μπους δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραβλεφθούν.
Είναι γνωστά και καταγεγραμμένα τα χτυπήματα κάτω απ' την μέση που κατάφερε στον Ελληνοαμερικανό Δημοκρατικό αντίπαλό του Μάικλ Δουκάκη στην κούρσα για τις εκλογές του 1988 αμφισβητώντας τον πατριωτισμό του και παρουσιάζοντάς τον ως έναν φιλελεύθερο ελιτιστή που είναι ανεκτικός στο έγκλημα.
«Τα αφιερώματα στον εκλιπόντα πρώην Πρόεδρο επικεντρώθηκαν στην ευπρέπεια, την ευγένεια και την εγκαρδιότητα με την οποία αντιμετώπιζε τους άλλους, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών αντιπάλων του. Αλλά ο 'τελευταίος τζέντλεμαν', όπως τον αποκαλούσαν, δεν ήταν πάντα τόσο ευγενής» σχολίασαν δηκτικά οι New York Times.
Η επιτυχημένη εκστρατεία του Μπους για την Προεδρία το 1988 αμαυρώθηκε από μια ρατσιστικά φορτισμένη πολιτική αντιπαράθεση με επίκεντρο την εγκληματικότητα, η οποία συνεχίζει να ρίχνει τη σκιά της στη χώρα μέχρι σήμερα.
Το επεισόδιο Ουίλι Χόρτον και η πολιτική διαφήμιση που αναφερόταν σ' αυτό, χρηματοδοτημένη αφειδώς από λόμπι στήριξης του Μπους, παραμένει μεταξύ των πλέον αμφισβητούμενων κεφαλαίων στη σύγχρονη αμερικανική πολιτική ιστορία, πρόδρομος επερχόμενων πολιτικών και μια δύναμη αποφασιστικής σημασίας που επηρέασε την ποινική Δικαιοσύνη των ΗΠΑ επί δεκαετίες.
Ο Χόρτον ήταν ένας Αφροαμερικανός κρατούμενος σε φυλακή της Μασαχουσέτης. Στην διάρκεια μιας άδειάς του βίασε μια λευκή γυναίκα στο Μέριλαντ και μαχαίρωσε τον φίλο της αφού πρώτα τον έδεσε. Οι ιθύνοντες της προεκλογικής εκστρατείας του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου και οι υποστηρικτές του επικαλούνταν το περιστατικό ως απόδειξη του ότι ο Δημοκρατικός αντίπαλός του, ο κυβερνήτης της Μασαχουσέτης Μάικλ Δουκάκης, δεν ήταν και τόσο σκληρός στο θέμα της εγκληματικότητας.
Για πολλούς Αφροαμερικανούς τα τραύματα που προκάλεσε εκείνη η επιθετική εκστρατεία παραμένουν ανοιχτά. Όποιες κι αν ήταν οι προθέσεις του Μπους, η αφροαμερικανική κοινότητα θεωρεί πως η προεκλογική εκστρατεία του το 1988 ενθάρρυνε την ενίσχυση των φυλετικών πολιτικών και υποχρέωσε τους Δημοκρατικούς να αναδιπλωθούν σε αμυντική θέση.
Όφειλαν με την σειρά τους να αποδείξουν ότι δεν χαρίζονταν στο έγκλημα, όμως το έκαναν αυτό εις βάρος μιας ολόκληρης γενιάς Αφροαμερικανών που έπεσαν θύματα αυστηρότερων κατασταλτικών νόμων, τους οποίους υπερασπίστηκε μεταξύ άλλων και ο διάδοχος του Μπους, ο Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον.
