Όταν πριν από οκτώ χρόνια οι νεοναζί των Σουηδών Δημοκρατών (SD) έμπαιναν για πρώτη φορά στο σουηδικό κοινοβούλιο όλα τα υπόλοιπα κόμματα συμφωνούσαν να τους κρατήσουν στο περιθώριο. Από χθες είναι οι απόλυτοι ρυθμιστές του πολιτικού παιχνιδιού σε μια χώρα που κάποτε αποτελούσε το βασικό πρότυπο της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Και είναι πολύ πιθανό η επόμενη κυβέρνηση να βασίζεται στη σιωπηρή υποστήριξή τους.
Αν και πρώτο κόμμα σε κοινοβουλευτική δύναμη μετά τις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου, οι Σοσιαλδημοκράτες απέτυχαν χθες το πρωί να σχηματίσουν νέα κυβέρνηση καθώς ο ηγέτης τους και απερχόμενος πρωθυπουργός Στέφαν Λεβέν έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο. Ο Λεβέν συγκέντρωσε μόλις 142 ψήφους, οι οποίες προήλθαν από βουλευτές του κόμματός του, από τους Πράσινους (κυβερνητικούς εταίρους των Σοσιαλδημοκρατών στην προηγούμενη κυβέρνηση) και από το Αριστερό Κόμμα, που αποφάσισε να τον υποστηρίξει παρ' ότι δεν συμμετείχε στο κυβερνητικό σχήμα.
Βρήκε ωστόσο απέναντί του όλα τα κόμματα της σουηδικής Δεξιάς, από τις ανοιχτότερες αποχρώσεις του γκρίζου μέχρι το σκοτεινότερο μαύρο. Καταψηφίστηκε από 204 βουλευτές, κατά βάση τους εκπροσώπους της συντηρητικής Συμμαχίας (Μετριοπαθείς, Κέντρο, Χριστιανοδημοκράτες και Φιλελεύθερους). Η "εκπαραθύρωση" όμως του σοσιαλδημοκράτη ηγέτη δεν θα ήταν δυνατή αν την προσπάθεια δεν είχαν στηρίξει και οι νοσταλγοί του ναζισμού.
Οι Σουηδοί Δημοκράτες συντάχθηκαν με τη Συμμαχία και οι 62 έδρες που διαθέτουν στο σημερινό κοινοβούλιο στάθηκαν καθοριστικές για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Τώρα η Συμμαχία έχει τέσσερις ευκαιρίες προκειμένου να σχηματίσει τη νέα κυβέρνηση της χώρας. Αν αποτύχει, θα προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές μέσα στο επόμενο τρίμηνο.
Μετριοπαθείς νεοναζί...
Όπως επισημαίνουν αρκετοί Σουηδοί πολιτικοί αναλυτές επικρατέστερος υποψήφιος της Συμμαχίας για την πρωθυπουργία προβάλλει ο ηγέτης των Μετριοπαθών Ουλφ Κρίστερσον. Μιας όμως και η κοινοβουλευτική δύναμη του συντηρητικού συνασπισμού δεν επαρκεί για τον σχηματισμό κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, ο κεντροδεξιός πολιτικός θα χρειαστεί την υποστήριξη των Σοσιαλδημοκρατών, που όμως έχουν αποσαφηνίσει ότι δεν προτίθενται να στηρίξουν μια κυβέρνηση της Δεξιάς.
Υπάρχει όμως και μια άλλη δυνατότητα: η υποστήριξη των Σουηδών Δημοκρατών. "Αν ο Ουλφ Κρίστερσον θέλει να γίνει πρωθυπουργός, θα το κατορθώσει μόνο με τη βοήθειά μου" καύγχαζε χθες στη σουηδική τηλεόραση ο ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος Τζίμι Άκεσον. Δεν θα παραβίαζε όμως κάτι τέτοιο το ταμπού της πολιτικής απομόνωσης των νεοναζί; Ιδίως όταν οι εκπρόσωποι της Συμμαχίας διακηρύττουν σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να διαπραγματευτούν μαζί τους;
Γιατί όμως να διαπραγματευτούν; Τουλάχιστον δημοσίως. Ο Αντρέας Νορλέν -επίσης προερχόμενος από τους Μετριοπαθείς- εξελέγη χθες νέος πρόεδρος του κοινοβουλίου χάρη ακριβώς στις ψήφους των ακροδεξιών.
Αν κάτι θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στον σχηματισμό κυβέρνησης με την ανοχή του SD, αυτό θα ήταν οι αντιρρήσεις του Κέντρου και των Φιλελευθέρων, που προεκλογικά τουλάχιστον υπόσχονταν ότι θα εγκατέλειπαν τη Συμμαχία σε περίπτωση διαπραγματεύσεων με την Ακροδεξιά. Δεν είναι όμως βέβαιο πως θα αντιδράσουν στην περίπτωση μιας σιωπηρή συμφωνίας. Θα μπορούσε να υπάρξει και εδώ μια στάση ανοχής.
Ποιοι είναι οι Σουηδοί Δημοκράτες;
Μήπως όμως αδικούμε τους εκπρόσωπους της σουηδικής Ακροδεξιάς αποκαλώντας τους νεοναζί; Οι ίδιοι βέβαια το διαψεύδουν κατηγορηματικά. "Εάν υπάρξει οποιοδήποτε κρούσμα ξενοφοβίας ή ρατσισμού, διαγράφουμε αμέσως τους υπευθύνους" διαβεβαίωνε πρόσφατα στην Deutsche Welle ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του SD Ματίας Κάρλσον.
Ακόμη και αυτός όμως αναγνώριζε τους δεσμούς του κόμματος με τη νεοναζιστική οργάνωση "Κρατήστε τη Σουηδία σουηδική", που ανέλαβε δράση για να "καθαρίσει" τη χώρα από οτιδήποτε ξένο και σκουρόχρωμο τη δεκαετία του 1980. "Ωστόσο η οργάνωση διαλύθηκε το 1986, ενώ το SD σχηματίστηκε το 1988" απολογείται ο Κάρλσον. Μεσολάβησαν δηλαδή δύο χρόνια για να ολοκληρωθεί η μετεξέλιξη και η προσέλκυση μελών από άλλες φασιστικές οργανώσεις.
Διότι βέβαια πρόκειται για μετεξέλιξη. Ο πρώτος ταμίας του κόμματος Γκούσταβ Έλκστρομ υπηρέτησε στα Waffen SS, ενώ ο πρώτος ηγέτης του SD ήταν δραστήριο μέλος μιας ακόμη νεοναζιστικής ομάδας, της Nordiska Rikspartiet (Βόρειο Βασίλειο). Και οι δεσμοί καλά κρατούν. Προεκλογικά η εφημερίδα "Expressen" αποκάλυπτε ότι ένας υποψήφιος του κόμματος είχε αναρτήσει στο Facebook σχόλια για την "εβραϊκή μάστιγα" υποστηρίζοντας ότι "ο Χίτλερ δεν είχε άδικο για τους Εβραίους".
Η αρνητική δημοσιότητα δεν εμπόδισε πάντως το ακροδεξιό κόμμα να αναδειχτεί στον μεγάλο νικητή των εκλογών της 9ης Σεπτεμβρίου. Την ώρα που τα ποσοστά των Σοσιαλδημοκρατών και της Συμμαχίας υποχωρούσαν, εκείνα του SD εκτινάσσονταν. Στις εκλογές του 2014 είχε λάβει ένα διόλου αμελητέο 12,9%. Στις πρόσφατες κάλπες έφτασε το 18%.
Το να βρεθεί στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής αναλαμβάνοντας ρόλο ρυθμιστή ήταν άλλωστε ο πρωταρχικός στόχος του SD. "Θα αυξήσουμε τις έδρες μας στο κοινοβούλιο και θα αποκτήσουμε τεράστια επιρροή σε αυτό που συμβαίνει στη Σουηδία τις επόμενες εβδομάδες, μήνες και χρόνια" υποσχόταν προεκλογικά ο Τζίμι Άκεσον.
Πώς μπορεί η Ακροδεξιά να προελαύνει σε μια χώρα γνωστή μέχρι σήμερα για τον πλουραλισμό της; Σε μια κοινωνία η οποία αυτοπροσδιοριζόταν πάντοτε ως η πιο "ανοιχτή" της Ευρώπης έχοντας προσφέρει καταφύγιο σε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από όλο τον κόσμο; Ίσως επειδή, ακόμη και πριν η οικονομική κρίση δώσει τη χαριστική βολή, το περίφημο κοινωνικό μοντέλο της Σουηδίας είχε απορρυθμιστεί πλήρως.
Έρευνα του ΟΟΣΑ αποκάλυπτε πριν από τρία χρόνια ότι από το 1985, ως τις αρχές της δεκαετίας του 2010 οι κοινωνικές ανισότητες στη χώρα αυξάνονταν με ρυθμό ταχύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Την ίδια περίοδο η ετήσια κατάταξη της Credit Suisse για τον παγκόσμιο πλούτο έδειχνε ότι το 68% του πλούτου ελέγχεται από το 10% των Σουηδών, μια συγκέντρωση δηλαδή που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ευρώπη αν εξαιρέσει κανείς την Ελβετία. Είναι σε ένα τέτοιο κοινωνικό κλίμα, επομένως, που οι μετανάστες μετατρέπονται σε αποδιοπομπαίο τράγο.
