Του Μάρκου Χαρίτου*
Για να γίνει κατανοητή η τομή στη μεταπολεμική διεθνή πολιτική των ΗΠΑ που επιχειρεί ο Τραμπ, πρέπει να συνεκτιμηθεί η οικονομική εξουθένωση των ΗΠΑ στον ρόλο του ρυθμιστή του πλανητικού συστήματος ισχύος. Ο ρόλος αυτός είναι εξαιρετικά δύσκολος καθ' όσον απαιτεί υπερπροσπάθεια και η "ιμπεριαλιστική υπερέκταση" (βλέπε τη θέση του Paul Kennedy στο βιβλίο του "Η άνοδος και η πτώση των Μεγάλων Δυνάμεων") υπερφορτώνει την οικονομική βάση των εκάστοτε μεγάλων δυνάμεων.
Οι ΗΠΑ έγιναν μεγάλες γιατί απορρόφησαν ένα τεράστιο όσο και πρωτοποριακό ανθρώπινο δυναμικό από όλη την Ευρώπη στη φάση της ακμής τους, δηλαδή από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι το 1910, ενώ το μέγεθος της χώρας και η διαμπερής (είναι η μοναδική χώρα της ηπείρου στην οποία ανήκει, που έχει πρόσβαση στη θάλασσα και ανατολικά και δυτικά) όσο και προστατευμένη γεωγραφική της θέση της επέτρεψαν να ανέλθει στην οικονομική περιωπή που έφθασε στα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος την εκτόξευσε στην κορυφή της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος, την οποία απέκτησε χτίζοντας μια ισχυρότατη εσωτερική αγορά· όμως ο ιμπεριαλιστικός ρόλος και οι ρυθμίσεις του Bretton Woods πολύ γρήγορα άρχισαν να την αποδυναμώνουν, με αποτέλεσμα ο Νίξον να καταργήσει τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και να εισαγάγει το σύστημα των κινητών ισοτιμιών μέσα σε 25 χρόνια, από το 1945 έως το 1970.
Οι ΗΠΑ, από χώρα κάτοχος του 50% των παγκοσμίων αποθεμάτων χρυσού, έφθασε να κατέχει μόνον το 25%. Παράλληλα υπόβαθρο των χειρισμών που εκδιπλώθηκαν από τα χρόνια του Νίξον και μετά είναι η προσπάθεια να περιοριστεί ο βαθμός αναδιανομής προς τα κάτω των εισοδημάτων στις ΗΠΑ αλλά και στον δυτικό κόσμο ευρύτερα.
Το καθαρά ταξικό αυτό κριτήριο έχει προ πολλού βρει το όριο εκείνο πέραν του οποίου η αναδιανομή προς τα πάνω καταστρέφει τη βάση της κοινωνίας, άρα και τα βάθρα της ισχύος. Στην προσπάθειά του ο Τραμπ έχει επιλέξει και απευθύνεται προνομιακά στη λευκή Αμερική, δηλαδή στους πληθυσμούς εκείνους ευρωπαϊκής καταγωγής που βίωσαν ιστορικά και με προνομιακούς όρους τα αγαθά του αμερικανικού θαύματος, που αποτέλεσαν τη βάση της αμερικανικής republic.
Οι κινήσεις του Τραμπ λαμβάνουν χώρα με επίγνωση της αμερικανικής ιδιαιτερότητας, ότι δηλαδή έγιναν υπερδύναμη χωρίς σημαντική ιμπεριαλιστική επέκταση, με βάση κυρίως την εσωτερική αγορά και όχι την επέκταση των οικονομικών δραστηριοτήτων στο εξωτερικό με κάθε γνωστή μορφή - εμπορικές σχέσεις, μερκαντιλισμός, ιμπεριαλισμός ή ακόμη και απλή λεηλασία άλλων χωρών.
Η εικόνα γίνεται πλήρης αν αναλογιστούμε δύο ακόμη σημεία:
1. Τον αναπόφευκτο ανταγωνισμό με την Κίνα στο πεδίο του Ειρηνικού.
2. Τον υποτελή ρόλο που επιβλήθηκε και επιφυλάσσεται στην καθολική Νότια Αμερική.
Οι κινήσεις του Τραμπ ανακαλούν μνήμες του Δόγματος Μονρόε, με τη διαφορά ότι πλέον οι ΗΠΑ είναι μια ντε φάκτο ιμπεριαλιστική χώρα με ένα τεράστιο δίκτυο στρατιωτικών βάσεων σε όλο τον πλανήτη, άρα η επιστροφή σε έναν α λα καρτ απομονωτισμό είναι εκ των πραγμάτων κίνηση που απαιτεί δομικές αλλαγές τεραστίων διαστάσεων.
* Ο Μάρκος Χαρίτος είναι σκηνοθέτης, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ
Η επιστροφή σε έναν α λα καρτ απομονωτισμό είναι εκ των πραγμάτων κίνηση που απαιτεί δομικές αλλαγές τεραστίων διαστάσεων
