Τα στοιχεία είναι αμείλικτα, αδιαμφισβήτητα. Η κλιματική αλλαγή είναι συνυπεύθυνη, αν όχι η κυρίως υπεύθυνη, για την αυξανόμενη συχνότητα και τις ολοένα πιο καταστρεπτικές συνέπειες των δασικών πυρκαγιών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι μεγάλες φωτιές σε δάση καίνε σήμερα περισσότερο από το διπλάσιο των εκτάσεων που έκαιγαν το 1970, ενώ η μέση ετήσια διάρκεια της περιόδου των δασικών πυρκαγιών έχει επιμηκυνθεί κατά 78 ημέρες! Ειδικά στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας η εποχή των πυρκαγιών προβλέπεται να επιμηκυνθεί από επτά μήνες σε όλο τον χρόνο!
Είναι ενδεικτικό το ότι οι μεγάλες φωτιές στην αμερικανική Δύση έχουν αυξηθεί σε συχνότητα και διάρκεια απ' τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Μεταξύ 1986 και 2003 δασικές πυρκαγιές εκδηλώνονταν σχεδόν τέσσερις φορές συχνότερα καίγοντας περισσότερες από τις εξαπλάσιες εκτάσεις και διαρκώντας πέντε φορές περισσότερο σε σύγκριση με την περίοδο μεταξύ 1970 και 1986.
Ανθρώπινη αμέλεια ή δόλος, φυσικά φαινόμενα όπως κεραυνοί ή αστοχίες ηλεκτρικών δικτύων είναι οι βασικότερες αιτίες των πυρκαγιών στα δάση, όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, τα “συμβάντα ανάφλεξης” δεν έχουν σημαντική επίδραση στην κλίμακα της φωτιάς. Αυτό που την καθορίζει τελικά είναι οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες, οι οποίες έχουν γίνει θερμότερες και ξηρότερες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει πως η μεταβολή του κλίματος και ιδιαίτερα το πρώιμο λιώσιμο του χιονιού λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας την άνοιξη και το καλοκαίρι διαμορφώνουν ένα περιβάλλον θερμότερο και ξηρότερο που ευνοεί την εκδήλωση πυρκαγιών.
Η απόδειξη για αυτό δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι όλο και περισσότερες φωτιές ξεσπούν τα τελευταία χρόνια σε απάτητα μέρη της Αμερικής, όπως το εθνικό πάρκο Γιοσεμάιτ και τα Βραχώδη Όρη, που προστατεύονται νομοθετικά από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και την εμπορική εκμετάλλευση ή που παραμένουν σχετικά ανεπηρέαστα από αυτές.
Το φαινόμενο υποδηλώνει ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί σημαντικό παράγοντα αύξησης των δασικών πυρκαγιών. Αντίθετα απ' τα δάση, ορισμένες ξερές χορτολιβαδικές εκτάσεις μπορεί να είναι λιγότερο εκτεθειμένες στον κίνδυνο πυρκαγιάς. Προηγούμενες φωτιές και έντονη ξηρασία εμποδίζουν την ανάπτυξη των χόρτων, οδηγώντας όμως σταδιακά στην ερημοποίηση της γης.
Χρειάζεται να δώσουμε μεγάλη προσοχή σ' ένα τρομακτικά αποκαλυπτικό στοιχείο των τελευταίων ερευνών: τα μοντέλα προσομοίωσης για την δυτική ακτή των ΗΠΑ δείχνουν ότι μια μέση ετήσια αύξηση της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό Κελσίου, θα αυξήσει την μέση κατ’ έτος, καιόμενη δασική έκταση ως και 600% (!) για ορισμένα είδη δασών.
Αν και ο τρόπος χρήσης της γης και οι τακτικές αντιμετώπισης της φωτιάς μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση ή την αύξηση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών, οι παρατηρούμενες και αναμενόμενες αλλαγές στο κλίμα θα συνεχίσουν να αυξάνουν την έκταση των περιοχών που πλήττονται από το πύρινο όλεθρο κάθε χρόνο.
Ο κίνδυνος για δασικές πυρκαγιές εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η θερμοκρασία του αέρα, η υγρασία του εδάφους, η πυκνότητα της βλάστησης ή η παρουσία άλλων υλικών που μπορεί να αποτελέσουν δυνητική καύσιμη ύλη.
Ωστόσο, σύμφωνα με το ανεξάρτητο, μη κυβερνητικό, μη κερδοσκοπικό Κέντρο για τις Κλιματικές και Ενεργειακές Λύσεις (C2ES), όλοι οι παραπάνω παράγοντες συνδέονται με άρρηκτο τρόπο άμεσα ή έμμεσα με την κλιματική μεταβλητότητα και το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Απ' τη στιγμή που θα ξεσπάσει φωτιά στο δάσος -στις ΗΠΑ περισσότερο από το 80% των δασικών πυρκαγιών προκαλούνται απ' τον άνθρωπο- οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται και ο ξηρότερος θερμός αέρας μπορούν να συντελέσουν στην εξάπλωσή της και να κάνουν ακόμα πιο δύσκολο το έργο της κατάσβεσης.
Αλλά το κακό δεν τελειώνει εδώ: Οι θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες που διαμορφώνονται στο μικροκλίμα των δασών έπειτα από μια πυρκαγιά συμβάλλουν ακολούθως στη διάδοση επιβλαβών εντόμων και παρασίτων που μπορούν να αποδυναμώσουν ή να σκοτώσουν τα δένδρα με αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόσθετη καύσιμη ύλη μέσα στο δάσος.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι αυτές οι επιδημικές εκρήξεις του πληθυσμού και της διάδοσης των παρασίτων έχουν προκληθεί από την κλιματική αλλαγή καθ' ότι παρόμοιο φαινόμενο τα τελευταία 500 ή ακόμη και 1.000 χρόνια δεν έχει καταγραφεί. Τα έντομα ανταποκρίνονται στις θερμότερες συνθήκες εκμεταλλευόμενα την παρατεταμένη θερινή περίοδο, η οποία τους εξασφαλίζει μεγαλύτερους κύκλους αναπαραγωγής αλλά και ταχύτερη αναπαραγωγή.
“Μπορούμε να συνδέσουμε αυτά τα φαινόμενα με τις υψηλότερες θερμοκρασίες που παρατηρούμε σε μέρη όπου ξεσπούν πυρκαγιές”, λέει ο Τζέισον Φανκ, κορυφαίος επιστήμονας για το κλίμα της Ένωσης Ευαισθητοποιημένων Επιστημόνων (UCS).
Αιτία πίσω απ' την αιτία
Η αλυσίδα των συνεπειών έχει συνέχεια. Οι δασικές πυρκαγιές επιταχύνουν τις μεταβολές των ισορροπιών στα οικοσυστήματα και απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στην περαιτέρω επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής.
Ως γνωστόν τα δέντρα απορροφούν και αποθηκεύουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Όσο, λοιπόν, περισσότερα δέντρα καίγονται, τόσο πιο δύσκολο είναι να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή στο μέλλον. Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η κλίμακα αυτών των πυρκαγιών έχει πλέον αυξηθεί σε βαθμό που οι ίδιες έχουν γίνει σημαντικοί συντελεστές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Όσον αφορά την ανθρώπινη “διείσδυση” στα δάση, οι Αμερικανοί ερευνητές είναι ξεκάθαροι: Ο αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων σε περιοχές δασικής βλάστησης και άγριας ζωής αυξάνει τον κίνδυνο για τις ζωές, τις περιουσίες και τη δημόσια υγεία.
Από το 2000 μέχρι σήμερα 11 μεγάλες δασικές πυρκαγιές στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προκαλέσει ζημιές τουλάχιστον ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων η κάθε μια, κυρίως λόγω καταστροφής κατοικιών και υποδομών, συνυπολογίζοντας στο ποσό αυτό και το κόστος της πυρόσβεσης.
Πέρυσι η περίοδος των πυρκαγιών διήρκεσε πολύ περισσότερο από τον μέσο όρο καθώς φονικές φωτιές κατέστρεψαν περιοχές της Καλιφόρνιας, της Μοντάνα, του Όρεγκον και της πολιτείας της Ουάσιγκτον. Το 2015 οι φωτιές έκαναν στάχτη σχεδόν 40.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ μόνον το μισό αυτής της έκτασης ήταν στην Αλάσκα.
Πρόκειται για ένα θλιβερό ρεκόρ: είναι η μεγαλύτερη έκταση που καίγεται συνολικά μέσα σ' έναν χρόνο απ' τη χρονιά που άρχισαν να τηρούνται αρχεία για τις δασικές πυρκαγιές, το 1960. Η πιο καταστροφική επέλαση της φωτιάς ήταν στην Καλιφόρνια, όπου κάηκαν περισσότερες από 2.500 κατοικίες και άλλα κτήρια.
