Δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς ότι η αμερικανορωσική σύνοδος κορυφής την περασμένη Δευτέρα στο Ελσίνκι ήταν κάπως... αλλιώτικη από τις άλλες. Κι αν ήθελε να είναι ακριβοδίκαια αντικειμενικός, θα έλεγε ότι ήταν το... κάτι άλλο. Τόσο ιδιαίτερα διαφορετική όσο χρειάζεται για να αποτυπωθεί στη μνήμη ως σχεδόν σουρεαλιστική (έτσι τη χαρακτήρισε το CNN).
Όχι μόνο διότι συγκεκριμένη και σαφής ατζέντα διατυπωμένη εξ αρχής και γνωστή δημοσίως ουσιαστικά δεν υπήρχε ή διότι το “συναπάντημα” των δύο Προέδρων δεν εντάσσονταν σε μια δρομολογημένη διαδικασία προσέγγισης, αλλά επειδή η φιγούρα του Τραμπ δέσποζε ως κόκκινο πανί πάνω σε οτιδήποτε είχε να κάνει μ’ αυτό το παράταιρο ραντεβού. Τη διαφορά λοιπόν έκανε η περσόνα του μεγιστάνα Προέδρου και το ότι δεν “πυγμάχησε” -τελικά- με τον Πούτιν για να τον βγάλει νοκ άουτ όπως ήθελε διακαώς η αμερικανική πολιτική τάξη και κατά κύριο λόγο η μερίδα της των Δημοκρατικών.
Αν υιοθέτησε καλή τη πίστη ή κουτοπόνηρα τη ρωσική άρνηση περί μη εμπλοκής στις εκλογές του 2016, ή αν έκλεισε συνωμοτικά το ματάκι στον Πούτιν πριν αποτραβηχτούν οι δυο τους στα ενδότερα του φινλανδικού προεδρικού μεγάρου ή αν του πρότεινε να μοιράσουν επιτόπου την πίτα της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου, την οποία εποφθαλμιούν εσχάτως οι ΗΠΑ, μάλλον μικρή σημασία έχει μπροστά στην ευρύτερη στόχευση του Ρεπουμπλικανού Προέδρου όπως συμπυκνώθηκε στη δήλωση που έκανε τη στιγμή της χειραψίας: “Το να τα πάμε καλά με τη Ρωσία είναι καλό πράγμα, δεν είναι κακό πράγμα”.
Μπορεί όμως μια φράση όπως αυτή να θίξει τον αμερικανικό εγωισμό -ή μήπως την αλαζονεία;- σε τέτοιο βαθμό που μέλη του Κογκρέσου να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη απαιτώντας την ικανοποίηση μιας άνευ προηγουμένου αξίωσης; Να δημοσιοποιηθούν οι σημειώσεις του διερμηνέα που συνόδευε τον Αμερικανό Πρόεδρο στη δίωρη, κατ’ ίδιαν, συνάντησή του με τον Πούτιν! Είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει.
Ίσως να τους εκνεύρισε το ότι ο ηγέτης της χώρας δεν ακολούθησε τους κανόνες και το “εγχειρίδιο χρήσης” που του παρέδωσαν για το πώς θα “ντριπλάρει” ασφυκτικά τον “πανούργο” συνομιλητή του. Όπως αποκάλυψε η "Washington Post", οι ιθύνοντες του προεδρικού επιτελείου παρέδωσαν στον Τραμπ εν όψει της συνόδου έναν “οδηγό” περίπου εκατό σελίδων με υλικό ενημέρωσης που αποσκοπούσε στη διαμόρφωση μιας σκληρής στάσης απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν, ωστόσο ο Πρόεδρος αγνόησε το μεγαλύτερο μέρος του. Όμως γιατί τους ξάφνιασε αυτό; Πότε έχει ακολουθήσει τους κανόνες και την πεπατημένη ο Τραμπ για να το κάνει και τώρα; Όλη η πορεία του μέχρι στιγμής στον πολιτικό στίβο είναι εκείνη ενός αουτσάιντερ, ενός πολιτικού τζογαδόρου που, διαψεύδοντας τα προγνωστικά, κατορθώνει πάντα να φτάνει στη γραμμή του τερματισμού. Θα 'χει όμως κι αυτή τη φορά την ίδια τύχη;
Ένστικτο και ορθολογισμός
Υπάρχουν δύο τρόποι να κάνεις πολιτική: ο ένας είναι με τον ψυχρό ορθολογισμό, τις μελετημένες κινήσεις απέναντι σε αντιπάλους και φίλους. Είναι ο πιο συνηθισμένος, ο πιο διαδεδομένος και ο πιο ασφαλής. Ο άλλος είναι με το ένστικτο. Πιο αντισυμβατικός και πιο παρακινδυνευμένος, οπωσδήποτε. Μπορεί ο Τραμπ να είναι ένας από εκείνους που κάνουν πολιτική ακολουθώντας τον ένστικτό τους; Αυτό θα φανεί στην πορεία.
Για την ώρα, ακολουθεί τη δική του λογική και κοσμοθεωρία, αποφεύγοντας εμφανώς να φέρει τον Πούτιν αντιμέτωπο με μια σειρά θεμάτων που εκείνος αντιλαμβάνεται πολύ διαφορετικά. Ο Τραμπ εκφράζεται με ένα είδος λαϊκής θυμοσοφίας και ίσως εδώ έχει ένα πλεονέκτημα. “Ξέρετε κάτι; Ο Πούτιν είναι μια χαρά, ναι, μια χαρά. Όλοι είμαστε μια χαρά, είμαστε όλοι άνθρωποι” είχε πει λίγες μέρες πριν τον συναντήσει σε μια συγκέντρωση οπαδών του στη Μοντάνα. Και πώς να μην είναι “μια χαρά” όταν υπό την “τράμπεια” οπτική η μεγάλη απειλή για τις ΗΠΑ προέρχεται από την Κίνα όχι από τη Ρωσία.
Με δεδομένες τις εκρηκτικές αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ που πυροδότησε η στάση του στη σύνοδο -“προδότη” τον είπαν και δεν είναι λίγο αυτό στην Αμερική- είναι αναπόφευκτη μια βασική διαπίστωση: οι αμερικανικές κυβερνήσεις αποδείχθηκαν διαχρονικά αδύναμες, ίσως ακόμα και ανίκανες, να αντιμετωπίσουν με μια ενιαία και ρεαλιστική πολιτική τη Ρωσία και το “φαινόμενο” Βλαντίμιρ Πούτιν. Υπ' όψιν ότι ο Τραμπ είναι ήδη ο τέταρτος Πρόεδρος των ΗΠΑ που συναντάται σε σύνοδο κορυφής με τον Πούτιν.
Η στάση Τραμπ απέναντι στον Ρώσο Πρόεδρο σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή σε σχέση με εκείνη που είχαν υιοθετήσει οι δύο προκάτοχοί του. Τόσο ο υιός Μπους όσο και ο Ομπάμα αντιμετώπιζαν τη Ρωσία πίσω από το παραβάν της αμφιθυμίας τους. Σαφώς απέβλεπαν και επεδίωκαν στη ρωσική συνεργασία και δεν σταματούσαν να το διακηρύττουν αυτό, από την άλλη όμως είχαν την τάση να βλέπουν τον Πούτιν ως τον οργισμένο τύπο που το κίνητρό του ήταν η βαθιά δυσαρέσκεια σε βαθμό ψύχωσης για ό,τι ο ίδιος θεωρούσε έλλειψη σεβασμού απέναντι στη χώρα του στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Αυτή η αμφιθυμική στάση από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών κυριαρχούσε στις αμερικανορωσικές σχέσεις και σε μεγάλο βαθμό καθόριζε την ατζέντα τους. Μάλλον εκεί “κάρφωνε” το tweet του Τραμπ το πρωί της Δευτέρας ενώ έδενε τη γραβάτα του στο Ελσίνκι, ότι “οι σχέσεις μας με τη Ρωσία δεν ήταν ΠΟΤΕ τόσο άσχημες εξαιτίας της βλακείας ετών εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών”.
Άλλη προσέγγιση
Βλέπουμε, λοιπόν, μια άλλη προσέγγιση τώρα. Είτε εκούσια, είτε όχι, είτε ευφυής, είτε αφελής, ο Τραμπ δείχνει να αντιμετωπίζει τον Πούτιν ως ίσο προς ίσο κι αυτό πράγματι θα μπορούσε να νομιμοποιήσει την στρατηγική του -αν δεχτούμε ότι υπάρχει- και εφόσον οδηγήσει σε μια θεαματική αποκατάσταση των αμερικανορωσικών σχέσεων.
Σημειωτέον ότι Μόσχα και Ουάσιγκτον βρίσκονται σήμερα στο έσχατο σημείο της περιπετειώδους διπλωματικής σχέσης τους αφότου έπεσαν οι τίτλοι τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Η σύγκρουση στην Ουκρανία και η παρέμβαση της Ρωσίας στον συριακό εμφύλιο, που επηρέασε καθοριστικά την εξέλιξή του διατηρώντας τον Άσαντ στην εξουσία, ήταν δύο από τους παράγοντες της σοβαρής επιδείνωσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επενδύσει μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο στην Ουκρανία αποβλέποντας στην πρόσδεσή της στο νατοϊκό άρμα, ενώ στη Συρία η σφήνα Πούτιν τους χάλασε τα σχέδια για μια γρήγορη “εκπαραθύρωση” του Άσαντ. Το “τραύμα” μολύνθηκε περαιτέρω με τις καταγγελίες για υπόγεια ανάμειξη της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές του 2016 υπέρ του Τραμπ και μετέπειτα με την έρευνα του εισαγγελέα Ρόμπερτ Μιούλερ για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Ίσως με τον Τραμπ αυτό το κουβάρι να αρχίσει να ξεμπλέκεται - αλλά μπορεί και να μπερδευτεί χειρότερα.
Την ίδια ώρα, κάποιοι άλλοι θα ζουν το δικό τους δράμα: Το άγχος έχει ενταθεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που φοβούνται ότι ένας καλοπροαίρετος Αμερικανός Πρόεδρος απέναντι στον Πούτιν θα ακυρώσει τις δικές τους αγωνιώδεις προσπάθειες να απομονώσουν διπλωματικά και οικονομικά τη Ρωσία, με την οποία ανταγωνίζονται για επιρροή και κυριαρχία, αλλά την ίδια στιγμή παραμένουν εξαρτημένες από αυτές.
