Η αίσθηση ότι ο πλανήτης πηγαίνει στον αυτόματο γίνεται ολοένα και πιο έντονη τον τελευταίο καιρό. Και κατά γενική ομολογία έχουμε μπει πλέον στην εποχή που εκτός από το βιώσιμο μέλλον των κοινωνιών και την ειρήνη και την σταθερότητα, ανησυχούμε πλέον και για την κλιματική αλλαγή. Η πρόσφατη σύνοδος του ΝΑΤΟ και οι εξελίξεις στην Ε.Ε., με το προσφυγικό, προκαλούν δικαίως ακόμα πιο σοβαρό προβληματισμό.
Υποτίθεται ότι το ΝΑΤΟ είναι ένας αμυντικός οργανισμός. Επί της ουσίας είναι ένας στρατιωτικός μηχανισμός δύο ταχυτήτων. Στους ισχυρούς επιτρέπει να επιβάλλουν την θέλησή τους σε όλο τον υπόλοιπο πλανήτη, Ενώ στους πιο αδύναμους υποτίθεται ότι διασφαλίζει γεωπολιτική ασφάλεια και σταθερότητα.
Η σύνοδος του ΝΑΤΟ απέδειξε ότι αυτά που χωρίζουν τους βασικούς παίκτες είναι περισσότερα από αυτά που τους ενώνουν. ΟΙ ΗΠΑ και η Ευρώπη βρίσκονται σε εμπορικό πόλεμο. Ο Τραμπ έχει σχέδια για το Ιράν τα οποία δεν είναι καθόλου επωφελή για τους Ευρωπαίους συμμάχους του. Από την άλλη, οι Γαλλογερμανοί βρίσκονται σε στενή ενεργειακή συνεργασία με την Ρωσία, γεγονός που εξοργίζει τον Αμερικανό Πρόεδρο. Παράλληλα, ο Τραμπ κάνει βήματα προσέγγισης με τον Πούτιν, ο οποίος τον βοήθησε μεν στην εκλογή του, αλλά βρίσκεται, εναντίον του, σε αμείλικτο πόλεμο διά αντιπροσώπων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Μύλος.
Στο εσωτερικό της Ε.Ε., τα πράγματα είναι σε οριακή κατάσταση. Το ιστορικό δικομματικό σύστημα έχει καταρρεύσει, με τη Σοσιαλδημοκρατία καθώς και τμήματα της φιλελεύθερης Δεξιάς να οδεύουν προς την εξαφάνιση. Οι πολίτες δεν έχουν πια καμία εμπιστοσύνη και καμία προσδοκία από τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας. Η ακροδεξιά, σε όλες της τις μορφές, ανεβαίνει ραγδαία και έχει αρχίσει ήδη να δείχνει το βαθιά αντικοινωνικό της πρόσωπο. Η αποσταθεροποίηση ακόμα και της Μέρκελ είναι ζήτημα χρόνου. Η Ευρώπη δεν είναι πλέον σε θέση να πάρει σοβαρές πολιτικές αποφάσεις, όπως φάνηκε και από την πρωτοφανή υπαναχώρηση στο ζήτημα της ένταξης της ΠΓΔΜ.
Τα περιθώρια της εξωτερικής πολιτικής
Η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει να αντιμετωπίσει λοιπόν ένα παγκόσμιο σκηνικό υπό κατάρρευση. Χρειάζεται πολιτική αρχών και συμμάχους. Στο πλαίσιο αυτό, και δεδομένων των συσχετισμών δύναμης, κινείται προσεκτικά αλλά σωστά. Προφανώς η επιλογή να βάλει το κεφάλι κάτω και “να αποχωρήσει από όλους τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς” δεν είναι ώριμη ούτε από πλευράς αντικειμενικών ούτε από πλευράς υποκειμενικών όρων. Επομένως το ζητούμενο είναι να εκμεταλλευτεί όλα τα περιθώρια κινήσεων. Σε μεγάλο βαθμό, και μετά από πολλά χρόνια παθητικής εξωτερικής πολιτικής, η αλήθεια είναι ότι το κάνει. Η Ελλάδα διατηρεί καλές σχέσεις με όλους, απέχει από τις ψυχροπολεμικές κλιμακώσεις και κινείται δραστήρια για τη διατήρηση των ισορροπιών και τη σταθερότητα σε περιφερειακό επίπεδο. Η συμμαχία του Νότου ήταν μια καλή πρωτοβουλία, που θα μπορούσε να πάει πολύ πιο μακριά αν δεν την υπονόμευε η γενικευμένη πολιτική αστάθεια. Οι τριμερείς συνεργασίες αποδίδουν, ενώ στα Βαλκάνια η χώρα μας έχει τα περιθώρια να διεκδικήσει ηγεμονικό ρόλο.
Αυτά προφανώς δεν αρκούν για να αλλάξουν τον κόσμο προς το καλύτερο, όταν οι δυνάμεις που τον σπρώχνουν προς το χειρότερο είναι ισχυρότερες και επιπλέον άναρχες και ανεξέλεγκτες. Η σταθερότητα είναι αναγκαία, αλλά δεν αρκεί. Ούτε μπορεί να θεωρείται δεδομένη η βιωσιμότητά της σε τέτοιες συνθήκες. Χρειάζεται ένα εναλλακτικό σχέδιο, ρεαλιστικό, υλοποιήσιμο αλλά φιλόδοξο. Και αυτό δεν είναι υπόθεση μιας κυβέρνησης, αλλά των κοινωνιών και της Αριστεράς. Τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Η ανάγκη για μια νέα αριστερή ηγεμονία
Πού είναι σήμερα η Αριστερά της Ευρώπης; Είναι παρούσα, μιλά εκ μέρους των αδύναμων, υπερασπίζεται τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, αλλά, με εξαίρεση την ειδική περίπτωση της Ελλάδας, είναι πολιτικά αποδυναμωμένη. Δεν μπορεί να υποσχεθεί μια βιώσιμη εναλλακτική λύση ούτε να πείσει ότι αξίζει η πάλη για την ανατροπή των συσχετισμών δύναμης. Είναι εγκλωβισμένη σε εσωτερικές διαμάχες ιδεολογικού χαρακτήρα, δεν διαθέτει μια πολιτική τακτική που να υπηρετεί τους στρατηγικούς της στόχους, δεν μπορεί να συσπειρώσει γύρω της όλα αυτά τα κοινωνικά στρώματα για λογαριασμό των οποίων αγωνίζεται. Γι' αυτό, οι κινηματικές εξάρσεις, που υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, δεν μπορούν να αποκτήσουν τη διάρκεια, τη συνέχεια και το βάθος που θα τους επιτρέψουν να επηρεάσουν τα πράγματα.
Σήμερα η υπεριδεολογικοποίηση και οι αντιπαραθέσεις για ζητήματα θεωρίας και στρατηγικής, όσο χρήσιμες και αν είναι, δεν παράγουν κάποιο πολιτικό αποτέλεσμα. Η Αριστερά πρέπει να ανασυγκροτηθεί με στόχο να διεκδικήσει την ηγεμονία. Αυτό σημαίνει μίνιμουμ προγράμματα και ευρείες συμμαχίες πάνω σε στόχους που είναι απλά διατυπωμένοι, δίκαιοι και εφικτοί. Αλλά που αν τους βάλεις όλους μαζί, δίπλα δίπλα, οδηγούν σε ποιοτικές αλλαγές και κάνουν πιο ώριμες τις βαθύτερες, στρατηγικού χαρακτήρα κοινωνικές μεταβολές.
Μόνο η πίεση των λαών και των κοινωνιών μπορεί να επαναφέρει ξανά τον ορθολογισμό και τη δικαιοσύνη στις διεθνείς σχέσεις, στη διαχείριση του κλίματος, στην παραγωγή και την οικονομική ανάπτυξη, στην εργασία και το κοινωνικό κράτος. Αλλά αυτό δεν θα το καταφέρει κάποιοι απροσδιόριστο επαναστατικό άλμα. Θα το καταφέρει η σύγκλιση των προοδευτικών δυνάμεων, πολιτικών και κοινωνικών, σε πρακτικούς, καθημερινούς στόχους πάλης.
