Για τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αυτές οι εκλογές είναι ίσως οι κρισιμότερες της μακράς πολιτικής καριέρας του. Και κάθε μέρα που περνάει μοιάζουν να είναι οι πιο δύσκολες. Όταν επέλεξε να τις προκηρύξει σχεδόν ενάμιση χρόνο νωρίτερα από το κανονικό, αφενός για να προλάβει την καταιγίδα που φαινόταν ότι έρχεται στην τουρκική οικονομία, αφετέρου για να κάνει το χατίρι του συμμάχου του, ηγέτη των Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που νιώθει καυτή στο σβέρκο του την ανάσα της "λύκαινας" Μεράλ Ακσενέρ, δεν φανταζόταν ότι οι εξελίξεις και στα δύο μέτωπα θα ήταν τόσο καταιγιστικές. Αντιθέτως, πίστευε ότι με τον αιφνιδιασμό της 24ης Ιουνίου θα πετύχαινε τον στόχο του να εκλεγεί Πρόεδρος -και δη με τις αυξημένες αρμοδιότητες που προβλέπει το νέο σύνταγμα- από τον πρώτο γύρο, αποδεικνύοντας εντός και εκτός των τουρκικών συνόρων ότι είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης. Κι ότι θα ανέβαινε στο ίδιο, αν όχι ψηλότερο, βάθρο με τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Μια ματιά στις δημοσκοπήσεις της γείτονος, όσο μπορεί κανείς να βασίζεται σ' αυτές, δείχνει ότι το όνειρο του Ερντογάν για 50% συν μία ψήφο στον πρώτο γύρο είναι πολύ μακρινό. Μια ματιά στις οικονομικές σελίδες των εφημερίδων όλου του κόσμου δείχνει ότι η τουρκική λίρα κατρακυλάει με καταιγιστικό ρυθμό, με τους οίκους αξιολόγησης και τις αγορές να ασκούν ασφυκτικές πιέσεις στην κεντρική τράπεζα της χώρας να αυξήσει κατακόρυφα τα επιτόκια παρέμβασης. Και μια ματιά στις συγκεντρώσεις της αγρίως συντηρητικής Ακσενέρ δείχνει ότι έχει τον αέρα να διεμβολίσει όχι μόνο τους ψηφοφόρους του κόμματος του Μπαχτσελί, από το οποίο έφυγε, αλλά και ψηφοφόρους του ΑΚΡ του Ταγίπ Ερντογάν. Όσο για τους ψηφοφόρους του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP, η πλειονότητα των ηγετικών στελεχών του οποίου είναι στη φυλακή, αυτοί μπορεί να αποδειχθούν μοιραίοι τόσο για το όνειρο του Ερντογάν, όσο και για τις ανανεωμένες ελπίδες των κεμαλιστών αντιπάλων του που έχουν συμμαχήσει με την Ακσενέρ.
Το χαρτί του Σεράγεβου
Μέσα σ' αυτό το εκρηκτικό τοπίο είναι προφανές ότι κάθε ψήφος μετράει. Και ο Ερντογάν μπορούσε πάντοτε να στηριχθεί -στο παρελθόν τουλάχιστον- στους Τούρκους μετανάστες στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και ήθελε πολύ να κάνει μερικές προεκλογικές εμφανίσεις στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, χώρες με σχεδόν 3 εκατομμύρια Τούρκους μετανάστες με διπλή υπηκοότητα, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι μπορεί να γεμίζει στάδια εκεί όπου οι κυβερνήσεις τον επικρίνουν ανοιχτά.
Ωστόσο, Βιέννη, Βερολίνο και Χάγη απαγόρευσαν σε όλους τους Τούρκους πολιτικούς να κάνουν προεκλογικές εμφανίσεις στο έδαφός τους, οπότε ο Ερντογάν βρήκε τη λύση να διοργανώσει μια προεκλογική φιέστα στο Σεράγεβο. Για δύο λόγους. Πρώτον, διότι η πρωτεύουσα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης είναι σχετικά εύκολο να προσεγγιστεί οδικά από τους Τούρκους μετανάστες στην κεντρική Ευρώπη. Και δεύτερον, διότι οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Βοσνία τα τελευταία χρόνια είναι πολύ στενές, ενώ ο Ερντογάν είχε διασφαλίσει θερμή υποδοχή -και εισαγωγική ομιλία στη φιέστα του- από τον στενό φίλο του και προεδρεύοντα της χώρας Μπακίρ Ιζετμπέκοβιτς.
Το οθωμανικό χαστούκι
Η φιέστα είχε σίγουρα επιτυχία. Χιλιάδες Τούρκοι, κυρίως από τη Γερμανία, έκαναν το κοπιαστικό μακρύ ταξίδι μέχρι το Σεράγεβο για να αποθεώσουν τον “Πρόεδρο της καρδιάς τους” την ώρα που τους ρωτούσε: "Είστε έτοιμοι να επιδείξετε σε ολόκληρο τον κόσμο τη δύναμη των Τούρκων της Ευρώπης; Είστε έτοιμοι να δώσετε ένα οθωμανικό χαστούκι στις τρομοκρατικές οργανώσεις και στους ντόπιους και ξένους συνεργάτες τους;". Σημειώνεται ότι όταν ο Ερντογάν μιλά για τρομοκρατικές οργανώσεις, το πρώτο που εννοεί είναι οι οπαδοί της οργάνωσης του Φετουλάχ Γκιουλέν -που λειτουργεί πολλά σχολεία στην Κεντρική Ευρώπη- και το δεύτερο είναι το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν ΡΚΚ, πολλά μέλη και φίλοι του οποίου ζουν στην Ολλανδία και τη Γερμανία. Πάντως, το "οθωμανικό χαστούκι" είναι μία από τις αγαπημένες αποστροφές του λόγου του Τούρκου Προέδρου. Πρόσφατα τη χρησιμοποίησε για να προειδοποιήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην μπλέξουν στα πόδια τους στον πόλεμο της Συρίας.
Από το Σεράγεβο ο Ερντογάν θέλησε να... χαστουκίσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που του αρνήθηκαν την πρόσβαση. Κάλεσε, λοιπόν, τους Τούρκους στην Ευρώπη να ψηφίσουν μαζικά -"θέλω συμμετοχή που να σπάει όλα τα ρεκόρ" είπε-, ώστε "να δώσουν από τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστρία και την Ολλανδία μια βροντερή απάντηση που θα ακουστεί σε όλη την Ευρώπη". Και έριξε και το καρφί του για την... ποιότητα της δημοκρατίας στις χώρες αυτές: "Σε μια εποχή στην οποία ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, που διεκδικούν ότι είναι το λίκνο της δημοκρατίας, αποτυγχάνουν παταγωδώς, η Βοσνία - Ερζεγοβίνη αποδεικνύει ότι είναι πραγματικά δημοκρατική, επιτρέποντάς μας να ανταμωθούμε εδώ".
Η φιέστα δίχασε
Οι κυβερνήσεις στην κεντρική Ευρώπη αποφεύγουν να αντιδράσουν στις προκλήσεις Ερντογάν. Θεωρούν πως εάν αντιδράσουν, θα ρίξουν λάδι στη φωτιά που εκτιμούν πως θέλει να βάλει ο Ερντογάν στην τουρκική μειονότητα στις χώρες τους. Έτσι κι αλλιώς ο Τούρκος Πρόεδρος πρωτίστως απευθύνεται σε εκείνους τους μετανάστες που δεν έχουν ενσωματωθεί στις νέες πατρίδες τους, που αισθάνονται πολίτες δεύτερης κατηγορίας και υφίστανται ρατσισμό και θα εκλάβουν οποιαδήποτε φραστική επίθεση στον “Πρόεδρο της καρδιάς τους” ως ακόμη μια απόδειξη ότι δεν είναι καλοδεχούμενοι κι ότι ο μόνος που αγωνίζεται για τα δικαιώματά τους είναι ο Ερντογάν. Οπότε άφησαν τη φιέστα στο Σεράγεβο και τα λεχθέντα από τον Ερντογάν ασχολίαστα.
Αντιθέτως, στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, που διοικείται από τριμελές προεδρείο, αυτή η προεκλογική διοργάνωση προκάλεσε εντονότατες αντιδράσεις. Ο Ντράγκαν Τσόβιτς, μέλος του προεδρείου εκ μέρους των Κροατών, υποστήριξε πως έμαθε ότι το Σεράγεβο θα φιλοξενούσε τη διοργάνωση "από την τηλεόραση". Και τόνισε ότι η επίσκεψη Ερντογάν προκάλεσε ένα "μεγάλο στρατηγικό πλήγμα" στη χώρα που φιλοδοξεί να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς τα περισσότερα κράτη - μέλη της Ε.Ε. απαγόρευσαν στον Τούρκο Πρόεδρο να κάνει προεκλογικές συγκεντρώσεις στο έδαφός τους. Την ίδια ώρα, ο Ιζετμπέκοβιτς -σόι πάει το βασίλειο και στη Βοσνία- πανηγύριζε το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε με τον Ερντογάν για την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου που θα συνδέει το Σεράγεβο με το Βελιγράδι. Ένα έργο που υπάρχει στα χαρτιά εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν βρίσκει χρηματοδότηση. Επιπλέον, οι έπαινοί του για τον Ερντογάν δεν είχαν τελειωμό: "Καταφέρατε να φροντίσετε τρία εκατομμύρια πρόσφυγες. Πολεμάτε την τρομοκρατία. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις σας δεν είχαν πολλά θύματα και ήταν εξαιρετικά πετυχημένες" είπε κι έσταζε μέλι το στόμα του μπροστά στον Ερντογάν και στους δημοσιογράφους. Αντιθέτως, ο έτερος μουσουλμάνος ηγέτης της Βοσνίας Φαρουντίν Ράντοβιτς άσκησε κριτική στην πρόσκληση Ερντογάν: “Το μόνο που ενδιαφέρει τον Τούρκο Πρόεδρο είναι να προκαλέσει τους Ευρωπαίους λέγοντας τους ‘κοιτάξτε, εγώ μπορώ να είμαι στα Βαλκάνια’" είπε, προσθέτοντας ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα προς όφελος της Βοσνίας.
Το ερώτημα είναι τώρα τι θα συμβεί στη Βοσνία μόλις κατακάτσει ο κουρνιαχτός της φιέστας Ερντογάν. Θα ξεχαστεί ή θα λειτουργήσει ακόμη πιο διαλυτικά σε μια χώρα που δεν καταφέρνει εδώ και είκοσι χρόνια να αποκτήσει μια βιώσιμη συνοχή;
