Του Μάικλ Πηλ
Η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εντάξει έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. αντιμετωπίζει αντιστάσεις από ισχυρά μέλη που ζητούν περισσότερα μέτρα για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, θεσμικές μεταρρυθμίσεις και την επίλυση διμερών διαφορών. Η Γαλλία, η Ολλανδία και η Γερμανία περιλαμβάνονται στα μέλη της Ε.Ε. που θέλουν να επιβάλουν αυστηρότερους όρους προτού συναινέσουν στην πρόταση των Βρυξελλών για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία και τη Μακεδονία.*
Οι ανησυχίες τους βγήκαν στην επιφάνεια την παραμονή της συνόδου Ε.Ε. - Δυτικών Βαλκανίων στη Σόφια την Πέμπτη, μια σύνοδο με στόχο τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Η ευρωπαϊκή ηγεσία θα κληθεί να αποφασίσει τον επόμενο μήνα για την έναρξη ή όχι των ενταξιακών διαπραγματεύσεων που προτείνει η Κομισιόν.
Ένας διπλωμάτης ανάμεσα στους σκεπτικιστές Ευρωπαίους δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη φαίνονται “πρόωρες” με δεδομένο ότι υπάρχει ακόμη πολύ δρόμος για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Ένας άλλος εκτίμησε ότι η Κομισιόν είναι “βιαστική” στο θέμα της διεύρυνσης, διακινδυνεύοντας έτσι να ενισχύσει την ξενοφοβική καμπάνια των ευρωσκεπτικιστών για την εγκληματικότητα και τη μετανάστευση λίγο πριν τις ευρωπαικές εκλογές του επόμενου έτους.
“Εχουμε ανησυχίες σε μια σειρά ζητήματα που αφορούν τη νομιμότητα, τη διαφθορά και τη διαπλοκή” δήλωσε ο ίδιος για την Αλβανία και τη Μακεδονία. “Το καρότο της ένταξης βρίσκεται ακόμη εκεί. Αλλά πρέπει να κάνουν ό,τι χρειάζεται”.
Ενας τρίτος διπλωμάτης σημείωσε: “Η πρόοδος είναι καλή, όμως υπάρχουν ακόμη εγκληματικά δίκτυα σε λειτουργία. Αν εργάζεσαι σε υπουργείο Εσωτερικών σε κάποιο κράτος - μέλος της Ε.Ε., όλα αυτά θα σε κάνουν να ανατριχιάσεις”. Οι επιφυλάξεις φέρνουν στην επιφάνεια το δίλημμα που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., που θεωρεί τα πέντε κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας μαζί με την Αλβανία ως κρίσιμης σημασίας για την ασφάλεια, τη διαχείριση της μετανάστευσης και τη γεωπολιτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Ορισμένα κράτη, ιδίως οι νεοφερμένοι στην Ε.Ε., υποστηρίζουν σθεναρά τη συνέχιση της διεύρυνσης. Για την Κομισιόν, στόχος της συνόδου της Σόφιας ήταν να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξη σε κάποιες από τις έξι βαλκανικές χώρες με την αναφορά μιας ενδεικτικής, όσο και φιλόδοξης, προθεσμίας για το 2025. Το Μαυροβούνιο βρίσκεται ήδη σε ενταξιακές διαπραγματεύσεις από το 2012 και η Σερβία από το 2014.
Ωστόσο, ο Μάρκο Κμέτσιτς, ερευνητής του Κέντρου Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, σημειώνει ότι η σύνοδος ήταν μόνο “ευκαιρία για οικογενειακές φωτογραφίες” και υποστηρίζει ότι απομένει ακόμη σημαντική πρόοδος, η οποία απαιτεί “περισσότερο χρόνο και την ειλικρινή προσήλωση” αμφότερων των πλευρών.
“Αντί η περιοχή να προσεγγίζει σταδιακά την Ε.Ε. από άποψη δημοκρατίας και οικονομικής σύγκλισης, παρατηρούμε είτε μια τελμάτωση την τελευταία δεκαετία είτε ακόμη και μια αρχή οπισθοδρόμησης” τονίζει ο κ. Κμέτσιτς επικαλούμενος την άνοδο του αυταρχισμού σε ορισμένες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. “Βλέπουμε ότι η Ε.Ε. στην πραγματικότητα ενδιαφέρεται για άλλα πράγματα - το να διατηρήσει τη σταθερότητα στην περιοχή και να αποτρέψει εξωτερικές επιρροές από τη Ρωσία, τις χώρες του Κόλπου ή την Κίνα”.
Τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. αποδέχονται σε γενικές γραμμές τη λογική του να έχουν στενούς δεσμούς με μια περιοχή ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της Ένωσης. Το κλείσιμο του διαδρόμου των Δυτικών Βαλκανίων άμβλυνε τη μεταναστευτική κρίση του 2015-16, ενώ η σημασία της περιοχής ως εισόδου στην Ε.Ε. προσέλκυσε το ενδιαφέρον δυνάμεων όπως η Κίνα. Η διεύρυνση θα έδειχνε επίσης τη ζωτικότητα της Ε.Ε. σε μια στιγμή που η Βρετανία ετοιμάζεται να εγκαταλείψει το μπλοκ των χωρών στις αρχές του επόμενου χρόνου.
Ομως, ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ζητούν περισσότερες αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα των μεταρρυθμίσεων που προωθούν ηγέτες όπως ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα, ο οποίος υποστηρίζει ότι η χώρα του ξεριζώνει τη διαφθορά στη Δικαιοσύνη και καταπολεμά τα εγκληματικά δίκτυα.
Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες επισημαίνουν ότι η Γαλλία ηγείται της ομάδας των σκεπτικιστών για τη βαλκανική διεύρυνση. Την ημέρα που η Κομισιόν πρότεινε την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία και τη Μακεδονία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι η Ε.Ε. πρέπει να μεταρρυθμίσει τη διακυβέρνησή της προτού προσθέσει νέα μέλη. Ο κ. Ράμα συναντήθηκε με τον κ. Μακρόν στο Παρίσι την προηγούμενη εβδομάδα.
Οι βαλκανικές εδαφικές διενέξεις αποτελούν έναν ακόμη λόγο για την επιφυλακτικότητα της Ε.Ε. Οι Βρυξέλλες έχουν θέσει την επίλυσή τους ως αυστηρή προϋπόθεση για την ένταξη των ενδιαφερομένων. Αυτό έγινε αφού παρατηρήθηκε η αποσταθεροποιητική επιρροή των διαφιλονικούμενων μεθοριακών περιοχών μεταξύ Σλοβενίας και Κροατίας - του πιο πρόσφατου μέλους της Ε.Ε., η οποία εντάχθηκε το 2013.
Η Ελλάδα, κράτος - μέλος της Ε.Ε., βρίσκεται τεχνικά ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση με την Αλβανία. Η Αθήνα αρνείται επίσης να αποδεχτεί το δικαίωμα της Μακεδονίας να χρησιμοποιεί αυτό το όνομα, που ανήκει και σε μια ελληνική περιφέρεια. Αμφότερες οι διαμάχες βρίσκονται πλέον πιο κοντά στην επίλυσή τους και περιλαμβάνονται στις προτεραιότητες της Ε.Ε.
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι το ότι πέντε κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο, κυρίως εξαιτίας των προβληματισμών για τον τρόπο με τον οποίο αποσχίστηκε από τη Σερβία. Ανάμεσά τους βρίσκεται και η Ισπανία, όπου το ζήτημα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο με δεδομένες τις συνεχιζόμενες προσπάθειες της Καταλωνίας να αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι δεν έδωσε το παρών στη σύνοδο.
Τον επόμενο μήνα θα κλείσουν 15 χρόνια αφότου η Ε.Ε. διακήρυττε ότι “το μέλλον των Βαλκανίων είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση”. Σήμερα, στην επιστολή του προς τα κράτη-μέλη τις παραμονές της συνόδου, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ντόναλντ Τουσκ κάνει λόγο μόνο για την “ευρωπαϊκή προοπτική” της περιοχής. Και υποστηρίζει ότι η Ε.Ε. αποτελεί τον μοναδικό εταίρο που πραγματικά νοιάζεται για τη σταθερότητά της χωρίς να την αντιμετωπίζει ως “πιόνι σε μια γεωπολιτική παρτίδα σκακιού”.
* Τα δημοσιεύματα των “Financial Times” αναφέρουν την ΠΓΔΜ ως Μακεδονία.
