Ιδιαίτερη περίπτωση στη στρατιωτική ιστορία αποτελεί το 125ο Σύνταγμα Πεζικού των Γερμανών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρέλασε νικητήριο και στη Γαλλία και στην Ελλάδα, παρ' ότι απέτυχε και στη μία περίπτωση να διασπάσει τη Γραμμή Μαζινό και στην άλλη να καταλάβει το οχυρό συγκρότημα Ρούπελ, όπου οι Γερμανοί υπέστησαν σημαντικές απώλειες από τις 6 έως τις 10 Απριλίου 1941, καθώς είχαν 555 νεκρούς, 2.134 τραυματίες και 170 αγνοουμένους. Κοινός παρονομαστής των δύο γραμμών άμυνας είναι ότι άντεξαν και παραδόθηκαν μόνο όταν οι εχθροί τα παρέκαμψαν εισβάλλοντας από άλλες διόδους.
Αν όμως οι Γερμανοί και στις δύο αυτές περιπτώσεις είχαν την "πολυτέλεια" να κατακτήσουν μια χώρα επιλέγοντας εναλλακτικές διόδους, κάτι που είναι συνηθισμένο στη στρατιωτική ιστορία, υπάρχουν όχι απλώς χώρες, αλλά περιοχές τεράστιες που μπορούν να απειληθούν από ένα και μόνο σημείο. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η ινδική υποήπειρος, όπου σχεδόν όλοι οι κατακτητές της εισέβαλαν από ένα στενό πέρασμα στα δυτικά, το περίφημο Κάιμπερ Πας.
Στη Δυτική Πύλη
Το θρυλικό «Κάιμπερ Πας» θεωρείται η «Δυτική Πύλη» της ινδικής υποηπείρου, αφού από αυτό εδώ το πέρασμα εισήλθαν για να την κατακτήσουν ήδη από τον 15ο αιώνα π.Χ. οι Ινδοευρωπαίοι. Κατεβαίνοντας από εκεί στον Νότο, κατέλαβαν τα εδάφη των αυτοχθόνων και εισήγαγαν για πρώτη φορά το σύστημα των καστών. Οι ίδιοι εντάχθηκαν στις ανώτερες κάστες, μεταξύ αυτών και στην κάστα των βραχμάνων, ενώ οι αυτόχθονες αποτέλεσαν την τέταρτη κάστα, την κάστα των «Σούντρα», σύστημα το οποίο διατηρείται έως και σήμερα στον Ινδουισμό.
Μια χιλιετία αργότερα, τον 5ο αιώνα π.Χ., εισέβαλε χρησιμοποιώντας το ίδιο αυτό πέρασμα ο Δαρείος Α'. Την επιλογή αυτήν των Ινδοευρωπαίων και του Δαρείου ακολούθησαν αργότερα οι στρατηγοί του Αλέξανδρου Ηφαιστίων και Περδίκκας, τον 4ο π.Χ. αιώνα, και πολύ αργότερα ο Τζένγκις Χαν, ο Ταμερλάνος και οι Μουγκάλ. Από το ίδιο πέρασμα έλεγχαν τα αφγανικά σύνορα οι Βρετανοί, ενώ η περιοχή έπεσε στα χέρια ακόμη του Ασόκα, οπότε και άκμασε εδώ ο Βουδισμός, όπως επίσης και των Σιχ. Στη στρατιωτική ιστορία, επί αιώνες, επί χιλετίες πιο σωστά, όποιος έλεγχε το «Χάιμπερ Πας» έλεγχε και τη μοναδική βατή σύνδεση της Κεντρικής Ασίας με την ινδική υποήπειρο. Ο λόγος δεν είναι άλλος από το ότι εκτός αυτού του περάσματος οι επιλογές ήταν είτε μια απέραντη έρημος από την πλευρά της Περσίας είτε δύσβατες κακοτράχαλες οροσειρές από την πλευρά του Αφγανιστάν.
Με έδρα την Πεσαβάρ
Χαράσσοντας στον χάρτη την πορεία που θα ακολουθούσα για να γυρίσω όλο το Πακιστάν, κατασκεύασα μια τεθλασμένη γραμμή. Ένα ζικ-ζακ που ξεκινούσε από τον Νότο και το Καράτσι και με εναλλαγή Ανατολής - Δύσης ανέβαινε σταδιακά στα βόρεια με κατεύθυνση τα βορειοανατολικά και την Κίνα. Σε αυτό το ζικ-ζακ βρέθηκα από τα ινδοπακιστανικά σύνορα στα ανατολικά, με απώτατο σημείο τη διχοτομημένη σε ινδικό και πακιστανικό τμήμα πόλη Ουάγκα, μέχρι τα αφγανοπακιστανικά σύνορα. Επόμενο ήταν λοιπόν να αφιερώσω μέρος του ταξιδιού μου εξορμώντας για το θρυλικό αυτό πέρασμα που είναι και η κυριότερη οδοιπορική "ατραξιόν" της Πεσαβάρ. Η πόλη αυτή είναι χτισμένη παρά τον Μπαρά, έναν παραπόταμο του Καμπούλ ή Κώφη όπως τον μαθαίνουμε από την περιήγηση του Διονυσίου Αλεξανδρέως ή Κωφή όπως τον αναφέρει ο Αρριανός, ονομασίες προερχόμενες όλες από το σανσκριτικό "Κουμπά" όπως αναφέρεται στη "Ριγκ Βέντα", που είναι και το αρχαιότερο γραπτό κείμενο του Ινδουισμού.
Συνάντησα ελάχιστους ξένους όσες ημέρες έμεινα στην Πεσαβάρ, αλλά ακόμη και με αυτούς τους λίγους με τους οποίους έπιασα κουβέντα, και μάλιστα πολύ εύκολα αφού ούτως ή άλλως τα κλασικά "στέκια" των ξένων είναι συγκεκριμένα, συμφωνήσαμε "παμψηφεί" ότι το Κάιμπερ Πας ήταν ο πρώτος σε σπουδαιότητα προορισμός μας. Όχι ότι η Πεσαβάρ δεν έχει πολλά και ενδιαφέροντα αξιοθέατα. Κάθε άλλο. Έχει ένα περίφημο και πολύ αξιόλογο μουσείο, έχει το επιβλητικό και με μεγάλη ιστορία πίσω του φρούριο Μπάλα Χισάρ, έχει τα παζάρια της και τα τζαμιά της. Το Κάιμπερ όμως είναι ένας θρύλος.
Με ένοπλη συνοδεία
Μου χορηγήθηκε απροσδόκητα εύκολα η άδεια επίσκεψης στο πέρασμα προς το Αφγανιστάν και υπήρξα απίστευτα τυχερός, καθώς ήμουν ένας από τους τελευταίους ξένους που τους δόθηκε άδεια, καθώς έκτοτε απαγορεύτηκε για μεγάλο διάστημα. Αλλά και να μην απαγορευόταν, ουδείς σώφρων θα αποφάσιζε να επισκεφθεί μια τόσο επικίνδυνη, όπως κατάντησε, περιοχή, όπου, ειδικά από το 2011 και μετά, λόγω των επιθέσεων στις αποστολές του ΝΑΤΟ, απαγορεύεται η πρόσβαση σε κάθε ξένο.
Ξεκίνησα νωρίς το πρωί. Αυτή τη φορά όχι με 4x4, τον στάνταρ τύπο οχήματος που θα χρησιμοποιούσα τις επόμενες ημέρες στις βραχώδεις και σε μεγάλο υψόμετρο βόρειες επαρχίες του Πακιστάν, αλλά με κλειστό βανάκι. "Για λόγους ασφαλείας" μου είπαν οι αρχές όταν τους ρώτησα. Για τον ίδιο λόγο, πάλι δηλαδή "για την ασφάλειά μου", μου διέθεσαν και δύο οπλισμένους με κινεζικής παραγωγής αυτόματα τύπου "Καλατσνίκωφ" ένστολους, ντυμένους στο μαύρο και χακί. Η περιοχή αυτή είναι αυτόνομη. "Δεν πληρώνουμε φόρους στην κεντρική διοίκηση" μου είχε πει ένας ντόπιος με εμφανή υπερηφάνεια για το "κράτος εν κράτει" στο οποίο ζούσε και όπου ισχύουν άλλοι νόμοι. Γραπτοί και άγραφοι. Όπως η τιμή και η οπλοφορία.
Σούπερ μάρκετ όπλων
Η διαδρομή περνούσε στο μεγαλύτερο μέρος της μέσα από άνυδρα πετρώδη εδάφη. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ήταν και μονότονη. Κάθε άλλο. Σχεδόν ανά 500 μέτρα, όλο και κάτι "παράξενο" και "πρωτόγνωρο" θα μου τραβούσε την προσοχή και θα με εξέπλησσε. Για αρκετή ώρα περνούσα από δρόμους όπου στις βιτρίνες των περισσότερων καταστημάτων κυριαρχούσαν όπλα. Κάθε λογής όπλα. Οι ντόπιοι οπλουργοί μπορούν να κατασκευάσουν και να σου πουλήσουν από στυλό που πετά σφαίρες, κάτι που αρκετοί πρότειναν να μου "προμηθεύσουν" σε "τιμή ευκαιρίας", μέχρι αντιαεροπορικές ρουκέτες.
Στον δρόμο συνάντησα και καταυλισμούς ενός τεράστιου πλήθους Αφγανών προσφύγων. Η προσφυγιά σε αυτή τη χώρα είναι μια κακοδαιμονία δεκαετιών. Ξεκίνησε με τον ακήρυκτο εμφύλιο επί καθεστώτος Ταράκι, όταν οι φεουδάρχες αντιστάθηκαν στις σοβιετικού τύπου εμπνεύσεις για αναδιανομές γαιών, συνεχίστηκε με την εισβολή των Σοβιετικών τα Χριστούγεννα του 1979, στη συνέχεια πολλοί έφυγαν λόγω των μαχών, ακολούθως λόγω του εμφυλίου, μετά λόγω των Ταλιμπάν, κατόπιν λόγω του πολέμου κ.ο.κ. Λίγο αργότερα πέτυχα αυτοκινητοπομπή με το σήμα του ΟΗΕ, η οποία μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια, η συγκεκριμένη αποστολή ήταν των Ιαπώνων, στο Αφγανιστάν.
"Μπρίτις ινσίνια" μου λέει κάποια στιγμή ο ένας ένστολος. Κοιτάζω προς τα εκεί που έδειχνε και βλέπω ένα εντυπωσιακό θέαμα. Δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, πέτρινες τετράγωνες πλάκες ζωφραφισμένες με κόκκινη, λευκή και πράσινη μπογιά, οι οποίες έφεραν τα διακριτικά και τα ονόματα των επικεφαλής αξιωματικών των βρετανικών στρατευμάτων που επιτηρούσαν το πέρασμα μεταξύ Κεντρικής Ασίας και ινδικής υποηπείρου. Πέρασμα που συμπίπτει, με ελάχιστα χιλιόμετρα απόκλιση, με τα σημερινά σύνορα Αφγανιστάν - Πακιστάν.
Το Πέρασμα του Αλί
Από τα εντυπωσιακότερα τμήματα της διαδρομής ήταν και το στενότερο σημείο του περάσματος, το Αλί Μαστζίντ, 16 χιλιόμετρα πριν τη συνοριακή πόλη Λάντι Κόταλ και σε υψόμετρο 967 μέτρων. Είναι τόσο στενό το σημείο αυτό που λεγόταν κάποτε πως ήταν αδύνατον να περάσουν ταυτόχρονα δύο καμήλες. Ονομάστηκε έτσι στη μνήμη του Αλί, του γαμπρού του Μωάμεθ, που επισκέφθηκε, σύμφωνα με την ντόπια παράδοση, το μέρος στα πρώτα χρόνια της επέκτασης του Ισλάμ, γι' αυτό και έχει χτιστεί εδώ και τζαμί με το όνομά του. Εδώ έχτισαν οι Άγγλοι φρούριο τον 19ο αιώνα, από όπου επέβλεπαν το πέρασμα, ενώ μέσα σε αυτό υπάρχει και το νεκροταφείο με τους Άγγλους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στον 2ο Αγγλο-Αφγανικό Πόλεμο.
Στο Λάντι Κόταλ
Κάθε τόσο σταματούσα για φωτογραφίες. Τα περιτειχισμένα σαν οχυρά σπίτια των αρχηγών των φατριών της περιοχής που θυμίζουν πολέμαρχους, τα μαγαζιά που πουλάνε όπλα, τα φορτηγά του ΟΗΕ, η κοιλάδα του Καμπούλ ανάμεσα στα βουνά, τα εμβλήματα των επικεφαλής των αγγλικών και των πακιστανικών μονάδων που υπηρέτησαν εδώ, όλα αυτά συνέθεταν μια μακρά σειρά από φωτογραφικά καρέ που πραγματικά άξιζε τον κόπο να θυσιάσω μία ολόκληρη ημέρα μιας και κάποτε θα αποτελούν αναμνήσεις ενός «ταξιδιού ζωής».Συνέχισα να τραβώ φωτογραφίες ώσπου φτάσαμε στο μεθοριακό Λάντι Κόταλ, στα σύνορα με το Αφγανιστάν.
Πρώτο μέλημα ήταν να δοκιμάσω ή έστω να γνωρίσω ή και απλώς να δω ποιες είναι οι τοπικές σπεσιαλιτέ. Γνωριμία με έναν πολιτισμό χωρίς το κεφάλαιο "κουζίνα" είναι ημιτελής. Ανάμεσα σε αυτές τις ντόπιες συνταγές μου έκανε εντύπωση το «Τσάπλι Κεμπάπ». Πρόκειται για μπιφτέκια από μοσχαρίσιο κιμά, βουτηγμένα σε ντομάτες, κρεμμύδια, αλάτι, μαύρο πιπέρι, κύμινο, κορίανδρο, πράσινες πιπεριές, λεμόνι και αυγά και αυτά συνοδεία πίτας. Υπάρχει δε μια διχογνωμία αν η λέξη «τσάπλι» προέρχεται από το «τσάπριχ» που στην Παστούν διάλεκτο σημαίνει «πατημένο», δηλαδή «επίπεδο», ή το «τσάπαλ», που σημαίνει «πατούμενο», ήτοι «παπούτσι». Πατημένο ή πατούμενο, το «Τσάπλι Κεμπάπ» είναι, όπως διαπίστωσα, από τα πιο δημοφιλή πιάτα.
Αφήνοντας το Αφγανιστάν για τις επόμενες ημέρες, πήρα τον δρόμο της επιστροφής. Με λίγες ακόμη στάσεις. Για να δω, να θαυμάσω και να φωτογραφίσω το φρούριο Τζαμρούντ με τα τούβλα που του δίνουν το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα και την πύλη του περάσματος, σήμα κατατεθέν του Κάιμπερ Πας, την Μπαμπ ε Κάιμπερ.
