Μπορεί κάποιος να κόψει τον καφέ και τη ζάχαρη, να αρνηθεί γλυκά και αλμυρά σνακ, να σταματήσει τη βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος και να παραιτηθεί της ευκολίας του γρήγορου φαγητού. Είναι πράγματα που έχουν γίνει άλλωστε.
Μπορεί ακόμα να τραβήξει χειρόφρενο στο αυτοκίνητό του, να υιοθετήσει διαφορετικό στυλ ζωής χρησιμοποιώντας μέσα μαζικής μεταφοράς και ποδήλατο. Να γίνει χορτοφάγος, να στραφεί στον διαλογισμό, την “αυτοβελτίωση” και την προσωπική ευεξία. Όσο οι συνθήκες και ο τρόπος ζωής στις μετακαπιταλιστικές κοινωνίες αλλοτριώνουν με ταχύτητα τις προσωπικότητες, όλο και περισσότερες μορφές “αντίστασης” αναδύονται -και κάποιες απ' αυτές έχουν όντως ενδιαφέρον.
Είναι όμως δυνατόν ποτέ να “αποσυνδεθεί” κανείς πλήρως από μια ακόμη “συνήθεια” της εποχής μας, την οποία όλο και περισσότεροι θεωρούν δυνάμει βλαβερή για την ψυχική ισορροπία μας; Μια “συνήθεια” που εκτυλίσσεται ως διαδικασία τόσο με πρόθεση όσο και χωρίς πρόθεση, που μας ακολουθεί κατά πόδας είτε το θέλουμε είτε όχι; Την ενημέρωση.
Σήμερα, κατά κάποιον τρόπο, είμαστε όλοι “καταναλωτές” ενημερωτικού περιεχομένου, καταναλωτικό κοινό ενός “προϊόντος” που σ' αντίθεση με όλα τ' άλλα, μας έρχεται κυριολεκτικά στο πιάτο καθημερινώς και αδιαλείπτως. Ειδικά μετά την έκρηξη των ψηφιακών μέσων είναι πια πρακτικά αδύνατον να το αποφύγεις. Αλλά σ' αυτήν την εκ των πραγμάτων αναπόδραστη βεβαιότητα κάποιοι αποφάσισαν να αντισταθούν, όσο κι αν η κίνησή τους φαντάζει λίγο γραφική. Ο 53χρονος Αμερικανός Έρικ Χάγκερμαν είναι μάλλον ο πρώτος και, τηρουμένων των αναλογιών, ο πρωτοπόρος αυτής της νέας τάσης.
Για τη γενιά του, των λευκών μεσοαστών των πόλεων, αποφοίτων κολεγίων και πανεπιστημίων που γαλουχήθηκαν στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο της φιλελεύθερης τάξης των δύο μεγάλων κομμάτων, που είναι ταυτόχρονα εκλογικοί μηχανισμοί και πεδία άσκησης πολιτικής και κοινωνικής επιρροής, η περσινή νίκη του Τραμπ ήταν ένα ισχυρό, ισχυρότατο σοκ.
Αμέσως μετά τις εκλογές ο Έρικ αποφάσισε να κάνει τη δική του προσωπική “επανάσταση”. Ήταν βέβαια περισσότερο κάτι σαν πείραμα. Μια εκκεντρική αντίδραση, μια μορφή σιωπηλής διαμαρτυρίας, ένας μηχανισμός μερικής αντιμετώπισης της νέας κατάστασης, σε κάθε περίπτωση ένα ακραίο πλάνο “αυτοσυντήρησης”.
Ορκίστηκε ότι θα απέχει συνειδητά από το να ενημερώνεται για οτιδήποτε συμβαίνει στην Αμερική μετά τις 8 Νοεμβρίου 2016. “Η απόφασή μου ήταν απόλυτη. Δεν ήταν σαν να ήθελα απλώς να αποστασιοποιηθώ από τον Τραμπ ή να αποφύγω τη συζήτηση γι' αυτόν. Ήταν σαν να ήμουν ένα βαμπίρ και κάθε φωτόνιο που προερχόταν από τον Τραμπ απειλούσε να με μετατρέψει σε σκόνη” λέει με σκωπτική διάθεση και μ' έναν φανερό τόνο αυτοσαρκασμού στον ρεπόρτερ της “New York Times” Σαμ Ντόλνικ, που τον συνάντησε πριν από μερικές ημέρες στο μοναχικό σπίτι όπου έχει μετακομίσει, στο Γκλούστερ του νοτιοανατολικού Οχάιο.
Ο Έρικ αποφάσισε να δεχθεί τον δημοσιογράφο και να τον φιλοξενήσει για δύο ημέρες υπό τον αυστηρό όρο ότι δεν θα του “μεταφέρει” καμία είδηση ή ενημερωτική πληροφορία από τον “έξω κόσμο”, απαίτηση που βεβαίως έγινε σεβαστή.
Στην αρχή η αποχή από την ενημέρωση υποτίθεται ότι θα διαρκούσε μόνον για λίγες ημέρες. Αλλά κράτησε πολύ περισσότερο. Σήμερα, πάνω από ένα χρόνο από την εγκατάσταση του μεγιστάνα Προέδρου στον Λευκό Οίκο, ο Έρικ δεν γνωρίζει πραγματικά τίποτε για όσα έχουν συμβεί στη χώρα μέσα σ' αυτό το διάστημα. Κατόρθωσε πραγματικά το ακατόρθωτο: να παραμείνει πλήρως ανενημέρωτος για ό,τι διαδραματίστηκε στη διάρκεια του πιο “περίεργα” ενδιαφέροντος κεφαλαίου της σύγχρονης αμερικανικής ιστορίας.
Ζει πλέον σε ένα τέτοιο επίπεδο άγνοιας, το οποίο για έναν σημερινό πολίτη των κοινωνικών μέσων και της διαδραστικής επικοινωνίας είναι αδιανόητο, κάτι που κανείς δεν μπορεί καν να φανταστεί. Δεν πρόκειται βέβαια για ένα εύκολο κατόρθωμα, αφού έχει συνέπειες σε πολλές πτυχές της ζωής του.
Στην πραγματικότητα, έχει αναμορφώσει όλη τη ζωή του με μια απαρέγκλιτη, αυστηρή μεθοδικότητα, με αυτοεπιβολή και αυτοκυριαρχία: φοράει ακουστικά - ωτοασπίδες που αναπαράγουν ηχητικό σήμα λευκού θορύβου (!) όταν βρίσκεται στην καφετέρια, κατσαδιάζει αμήχανα τους φίλους του κάθε φορά που μπορεί να “διαρρεύσουν” μια ενημερωτική πληροφορία, έχει απαγορεύσει αυστηρά στον εαυτό του κάθε σχέση με τα social media.
Όπως λέει χαρακτηριστικά, είναι η “κάν' το μόνος σου” εκδοχή της “μετακόμισης στον Καναδά” για όλους εκείνους που αντιδρούν στην προεδρία Τραμπ.
Μπορεί να δηλώνει άνετος με αυτή την επιλογή του, ωστόσο διατηρεί τις επιφυλάξεις του για την “αποσύνδεσή” του από το σύστημα της ενημέρωσης και την πολιτική ζωή. “Τους πρώτους μήνες δεν αισθανόμουν και πολύ καλά, ένιωθα ότι ήμουν ένας γελοίος, ότι είχα υιοθετήσει το είδος εκείνο του στρουθοκαμηλισμού που πάντα απέρριπτα” εξομολογείται.
“Ο Αποκλεισμός”
Κάποια στιγμή πέρυσι ο Έρικ αποφάσισε πως το μικρό “πείραμά” του χρειαζόταν ένα όνομα, μια “ετικέτα” που θα περιέγραφε την κατάστασή του όσο γινόταν πιο περιεκτικά. Αρχικά σκέφτηκε το “Εμπάργκο”, όμως ο όρος αυτός υποδηλώνει μια προσωρινή κατάσταση, κάτι που μπορεί να αρθεί, επομένως δεν ήταν αυτό που ταίριαζε στην περίπτωσή του. Μετά του ήρθε στο μυαλό το “Μποϊκοτάζ”, αλλά το απέρριψε κι αυτό διότι θεώρησε ότι παραπέμπει σε μια εν θερμώ αντίδραση που επ’ουδενί έχει σχέση με τη μεθοδικότητα του χαρακτήρα του.
Αφού δημιούργησε ένα φρούριο γύρω από τον εαυτό του με σκοπό να τον “αποκλείσει” από την ενημέρωση, διατυμπανίζοντας μάλιστα πως “οι μικρές βάρκες πληροφόρησης μπορεί να είναι επικίνδυνες”, αποφάσισε πως το όνομα που ταίριαζε καλύτερα στο “πείραμά” του ήταν “ο Αποκλεισμός”.
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, ο “Αποκλεισμός” λειτούργησε αποτελεσματικά για τον Έρικ -που παραμένει μέχρι σήμερα εργένης- και είχε θετικό αντίκτυπο στην ψυχική ισορροπία του. “Αισθάνομαι σήμερα τόσο συναισθηματικά υγιής όσο δεν έχω αισθανθεί ποτέ στη ζωή μου” βεβαιώνει αμφισβητώντας τη θεμελιώδη αξία της καθημερινής, αδιάλειπτης τροφοδοσίας των εγκεφάλων μας με πληροφορίες από τα media.
Γιατί να ασχολούμαστε και να εκνευριζόμαστε παρακολουθώντας μακρινές πολιτικές εξελίξεις και απομακρυσμένες πολιτικές εκστρατείες; Τι καλό μπορεί να προκύψει από όλα αυτά; Γιατί, τέλος πάντων, καθόμαστε και διαβάζουμε σωρηδόν tweets και αναρτήσεις, απόψεις, γνώμες, υποκειμενικές θέσεις;
“Άκουγα ειδήσεις και ενημερωνόμουν επί δεκαετίες. Και ποτέ δεν έκανα κάτι με αυτό” λέει ο Έρικ υπονοώντας ότι η ενημέρωση δεν είναι το εχέγγυο που αυτόματα εντάσσει κάποιον στη δημοκρατική διαδικασία ή του εξασφαλίζει συμμετοχή σε ευρύτερες συλλογικότητες.
Ο Έρικ δεν είναι ο περίεργος περιθωριακός, όπως θα νόμιζαν πολλοί, που κάποια στιγμή του έστριψε και αποφάσισε να γίνει “αναχωρητής”. Στην πραγματικότητα, όπως διαπίστωσε και ο Ντόλνικ, είναι ένας πολύ κοινωνικός, εξωστρεφής και ομιλητικός άνθρωπος, δημιουργικός και οραματιστής. Μόλις πριν από λίγα χρόνια ήταν ανώτερο στέλεχος στη Nike, για την ακρίβεια ανώτερος διευθυντής στο τμήμα παγκόσμιου ψηφιακού εμπορίου. Δουλειά του ήταν να συντονίζει τις διάφορες ομάδες προγραμματιστών με στόχο τη βελτιστοποίηση του περιβάλλοντος on-line αγορών.
Στο παρελθόν είχε εργαστεί, πάλι στο ψηφιακό domain, για κολοσσούς όπως η αλυσίδα σούπερ μάρκετ Walmart και η Disney. Η καθημερινή ρουτίνα του περιλάμβανε 12-14 ώρες δουλειάς, δεν είχε ελεύθερο χρόνο σχεδόν για τίποτε.
Ωστόσο, πριν από τρία χρόνια, έχοντας μαζέψει πια αρκετά χρήματα, αποφάσισε ότι είχε έρθει η στιγμή να αφήσει πίσω του γραφεία και εξουθενωτικά ωράρια για να πάει να ζήσει σ’ ένα μοναχικό αγρόκτημα όπου θα μπορούσε ν’ ασχοληθεί με αυτό που αγαπούσε, τη γλυπτική. Τελικά αυτή ήταν η απαρχή της “αποσύνδεσής” του από τη ροή της ενημέρωσης και την ιδιότητα του ενεργού πολίτη.
Παραδέχεται πάντως ότι, παρά τον δρακόντειο αυτοπεριορισμό του, κανα-δυό “βαρκούλες” πληροφόρησης κατόρθωσαν να σπάσουν τον “Αποκλεισμό”. Πριν από μερικούς μήνες είδε μια φωτογραφία του Κιμ Γιονγκ Ουν σε μια εφημερίδα στην καφετέρια, ένδειξη ότι κάτι είχε συμβεί με την Βόρεια Κορέα.
Στον ίδιο χώρο άκουσε μια μέρα κάποιον που μιλούσε για το Obamacare, πράγμα που σήμαινε ότι η μεταρρύθμιση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης του πρώην προέδρου για κάποιον λόγο είχε επιστρέψει στις ειδήσεις. Και ο αδελφός του τού είχε αναφέρει, για λόγους καθαρά αυτοπροστασίας, τη μεγάλη διαρροή δεδομένων από την Equifax, τον Οκτώβριο του 2017. Κατ’ τ’ άλλα, ο “Αποκλεισμός” συνεχίζει να δουλεύει μια χαρά...
