ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΖΙΑΚΑ*
H Yεμένη ή αλλιώς η Ευδαίμων Αραβία (Felix Arabia) των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, η γόνιμη λωρίδα γης μεταξύ τριών θαλασσών -της Ερυθράς Θάλασσας, της Θάλασσας του Κόλπου και του Ινδικού Ωκεανού- ήταν γνωστή στην Ιστορία για τα σπάνια αρώματά της, την καταπληκτική ποικιλία των θεραπευτικών βοτάνων της, αλλά και τον πολιτισμό της, ακμαίο ήδη από την προϊσλαμική εποχή. Οι Σαββαίοι, με την περίφημη βασίλισσα του Σαββά, οι γνωστοί Ομηρίτες και το βασίλειο του Χαντραμάουτ είναι ορισμένοι μόνον από τους πολιτισμούς και τις επίγειες εξουσίες που αναφέρονται στην περιοχή της σημερινής Υεμένης, ήδη από τον 10ο π.Χ. αιώνα έως και την έλευση του Ισλάμ το 630, δύο χρόνια πριν πεθάνει ο Μωάμεθ.
H Υεμένη υπήρξε εξαρχής, λόγω του πλούτου της και της νευραλγικής γεωγραφικής της θέσης, με το κατεξοχήν σπουδαίο λιμάνι του Άντεν, η επιθυμητή γη για πολλούς κατακτητές, κοντινούς και μακρινούς, στην πάροδο της Ιστορίας: Αββυσινοί, Πέρσες, Οθωμανοί, Πορτογάλοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Ρώσοι είναι μόνο ορισμένοι από τους γνωστούς διεκδικητές των αγαθών της. Η πλούσια Ιστορία της «Ευδαίμονος Αραβίας» σωζόταν έως πρόσφατα στους σημαντικούς αρχαιολογικούς της χώρους, με πολλά προϊσλαμικά μνημεία, αλλά και στα χειρόγραφά της, μοναδικά σε παλαιότητα, ποικιλία και είδος, πηγές παγκόσμιας κληρονομιάς και γνώσης. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο αρχαιολόγοι, όσο και άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται με την ύστερη αρχαιότητα και το πρώιμο Ισλάμ και τις κοινωνίες του διέμειναν για μεγάλα διαστήματα στην Υεμένη και ότι ορισμένοι εξ αυτών είναι σήμερα επικεφαλής μεγάλων κέντρων και ιδρυμάτων ισλαμικών, μεσανατολικών και παρεμφερών μελετών σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Ψηλαφώντας τα απομεινάρια της σημερινής Υεμένης, κυρίως δε ό,τι απέμεινε μετά την πρόσφατη εισβολή (2015) της γείτονος μουσουλμανικής χώρας, της ισχυρότερης στην αραβική χερσόνησο Σαουδικής Αραβίας με τους στρατιωτικούς της δορυφόρους, μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
Ο «εμφύλιος πόλεμος» της Υεμένης δεν μπορεί να είναι απλώς μια σεχταριστική διαμάχη μεταξύ των Ζαϊντιτών Χούθων και Σουνιτών Σαουδοαράβων λόγω της πολεμικής και του ανταγωνισμού μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν στην ευρύτερη περιοχή. Αυτή είναι μια άκρως απλουστευτική προσέγγιση, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη της όλους τους άλλους εξωτερικούς «παίκτες στην περιοχή», παίκτες που ενδιαφέρονται για τον έλεγχο του νευραλγικού αυτού σημείου στον παγκόσμιο χάρτη και αγωνίζονται σήμερα, με κάθε μέσο, για πολιτική επιρροή στην ευρύτερη περιοχή, παλιότερα δε και για πολλούς αιώνες, επωφελούνταν από τη διακίνηση ανθρώπων - σκλάβων, αλλά και από τον έλεγχο των εμπορευμάτων στον δρόμο προς τις «Ανατολικές Ινδίες» και ανταγωνίζονταν σκληρά για το ποιος θα επιτηρεί το χατζ και τα ανθρώπινα δίκτυά του μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Ο Ζαϊντισμός, η πίστη σε πέντε ιμάμηδες, από μέρος του πληθυσμού της χώρας της Υεμένης, συμπεριλαμβανομένης και της φυλής των Χούθων, είναι παλαιότατος, εκκινεί ήδη από την πρώτη εμφύλια διαμάχη των μουσουλμάνων για την ανάληψη της εξουσίας ακριβώς μετά τον θάνατο του Μωάμεθ και κλείνει περισσότερο προς τη λογοκρατική σχολή ερμηνείας του Ισλάμ από τους μη επιβιώσαντες σήμερα μουταζιλίτες. Η λεπτή αυτή διαφοροποίηση στην ιδιοπροσωπία των Υεμενιτών Ζαϊντιτών μπορεί να ενοχλεί τους πνευματικούς και πολιτικούς καθοδηγητές των μουσουλμανικών κρατών, κατά πλειοψηφία σουνιτών αλλά και σιιτών.
Η άλλοτε Ευδαίμων Αραβία μετετράπη σε έναν αφιλόξενο χώρο, με συνεχείς εμφύλιες διαμάχες, πραξικοπήματα, αστάθεια και κυρίως μεγάλη φτώχεια. Παρ’ ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να ερμηνεύσει κανείς τη σύνθετη δυναμική των προβλημάτων στη χώρα, κατεξοχήν σημαντικός παράγοντας, πέραν των ενδοφυλετικών διαμαχών, του κυνηγιού του κομμουνισμού στη Ν. Υεμένη και του κοσμικού φρονήματος, είναι η οικονομική εξαθλίωση. Μια εξαθλίωση η οποία έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου επισιτιστική κρίση, με συνεχή κρούσματα χολέρας και θανάτων. Μια οικονομική και πολεμική κρίση, η οποία τροφοδοτεί συνεχώς μια εσωτερική και εξωτερική τρομοκρατική δραστηριότητα, την οποία ενθαρρύνει το εμπόριο όπλων στην περιοχή, αλλά και την οποία αποτάσσεται η τοπική και διεθνής κοινότητα, χωρίς ωστόσο να γίνεται κάτι ουσιαστικό για την αποσόβησή της.
* Η Αγγελική Ζιάκα διδάσκει Θρησκειολογία στο ΑΠΘ
