Όταν πριν από πέντε χρόνια αναλάμβανε τα ηνία της ανερχόμενης υπερδύναμης, ήταν σχετικά άγνωστος. Το 19ο συνέδριο του κινεζικού Κ.Κ., που ολοκλήρωσε τις εργασίες του αυτή την εβδομάδα, επιβεβαίωσε ωστόσο την εκτίμηση ότι ο Σι Τζινπίνγκ όχι απλώς δεν αποτελεί μεταβατική περίπτωση, αλλά τελικά θα μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους ισχυρότερους ηγέτες της μετεπαναστατικής Κίνας.
Οι περισσότεροι από 2.000 σύνεδροι ενέκριναν την Τετάρτη την τροποποίηση του κομματικού καταστατικού προκειμένου αυτό να περιλαμβάνει στο εξής και τη “σκέψη του Σι Τζινπίνγκ”. Για να κατανοήσει κανείς τη σημασία τής κίνησης, αρκεί να αναφέρουμε ότι το καταστατικό περιελάμβανε μέχρι τώρα τη σκέψη μόνο του Μάο Τσετούνγκ και του Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Και η σημασία δεν ήταν μόνο συμβολική: στο εξής κάθε προσπάθεια αμφισβήτησης του Σι θα κρίνεται ως απειλή για το ίδιο το κόμμα.
Τι περιλαμβάνει όμως η “Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ για τον σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά στη νέα εποχή”; Ποια είναι η “νέα εποχή’ που οραματίζεται και στην οποία αναφέρθηκε συνολικά 38 φορές κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο συνέδριο;
Αν για τον Μάο Τσετούνγκ η προτεραιότητα ήταν η εδραίωση της επανάστασης και η επούλωση των πληγών μιας χώρας ρημαγμένης από τον εμφύλιο, ενώ για τον Ντεν Σιαοπίνγκ ήταν ο εκσυγχρονισμός μιας καθυστερημένης αγροτικής χώρας, ο σημερινός Πρόεδρος της Κίνας εμφανίζεται αποφασισμένος να οδηγήσει τη χώρα του στο επίκεντρο της διεθνούς σκηνής, να της δώσει "τη θέση που της αξίζει στην Ιστορία της ανθρωπότητας", όπως ανέφερε χαρακτηριστικά και στην ομιλία του.
Στα 14 σημεία της σκέψης του Σι περιλαμβάνεται η έκκληση για “συνολική και βαθιά μεταρρύθμιση” καθώς και η “ανάπτυξη νέων ιδεών” αλλά και η υπόσχεση για “αρμονική συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπου και φύσης”. Κάποια άλλα σημεία δεν ακούγονται τόσο αφηρημένα. Η διατύπωση, άλλωστε, για την “απόλυτη εξουσία του κόμματος επί του λαικού στρατού” έχει ήδη πάρει σάρκα και οστά με την αποστράτευση κορυφαίων στρατηγών και την αισθητή αποδυνάμωση των τεσσάρων “γενικών διευθύνσεων” του στρατού που υποκαθιστούσαν συχνά μέχρι σήμερα πολλές κυβερνητικές λειτουργίες.
Η πιο φιλόδοξη, όμως, από τις κινήσεις του Σι και εκείνη με την οποία φαίνεται να επιθυμεί να συνδέσει το όνομα του είναι η ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου “Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος”. Και αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού, είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο ο Κινέζος ηγέτης επιδιώκει να μετατρέψει τη χώρα του από ανερχόμενη υπερδύναμη σε πραγματική υπερδύναμη.
Το έργο περιλαμβάνει τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές (σιδηροδρομικά δίκτυα, αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια) που θα μεταμορφώσουν το τοπίο της κεντρικής Ασίας και θα μειώσουν αισθητά τις αποστάσεις από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Πρόκειται για ένα σαφές άνοιγμα προς την Ευρώπη, στο οποίο ανταποκρίνονται ήδη τόσο οι Βρυξέλλες όσο και το Βερολίνο. Είναι όμως και μια σοβαρή πρόκληση για τις ΗΠΑ, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες ενθαρρύνονται τώρα να στρέψουν το βλέμμα -και τα εμπορικά συμφέροντά τους- προς την Ανατολή.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι η κινεζική απάντηση στην “στροφή στην Ασία” που κήρυξε πριν από μερικά χρόνια ο πρόεδρος Ομπάμα επιχειρώντας να ενισχύσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με ισχυρούς παράγοντες της περιοχής αποξενώνοντας τους παράλληλα από το Πεκίνο. Η “στροφή στην Ευρώπη” του Σι έχει παρόμοιους στόχους και ευνοείται σήμερα από τον απομονωτισμό και τις αναταράξεις στις αμερικανοευρωπαϊκές σχέσεις που φέρνει η διακυβέρνηση Τραμπ.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η Ουάσιγκτον δεν έχει τους δικούς της τρόπους να υπονομεύσει ή ακόμη και να τορπιλίσει την προσπάθεια. Η συνεχής κλιμάκωση της έντασης στην κορεατική χερσόνησο αποτελεί μέχρι τώρα τη βασική μέθοδο. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες, λιγότερο ορατές. “Κανείς δεν θα πρέπει να περιμένει από την Κίνα να καταπιεί οτιδήποτε αντιτίθεται στα συμφέροντά της” διακήρυξε ο Σι στο συνέδριο, απαντώντας εμμέσως τόσο στην κορεατική κρίση όσο και στη συνεχιζόμενη αμφισβήτηση των διεκδικήσεών της στη Νότια Θάλασσα της Κίνας.
Ο τρόπος με τον οποίο η Κίνα θα πρέπει να απαντήσει στη διαρκή ενίσχυση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή -με πρόσχημα πάντα τις πυραυλικές δοκιμές της Βόρειας Κορέας- δεν αποτελεί μόνο λόγο προβληματισμού αλλά και πεδίο διχασμού για την κινεζική ηγεσία.
Η σχετικά πρόσφατη καθαίρεση του Μπο Σιλάι και η διαγραφή των υποστηρικτών του από το κινεζικό Κ.Κ. είναι άλλωστε ενδεικτική της κατάστασης. Ο ισχυρός άνδρας της περιφέρειας Τσονκίνγκ τασσόταν μαχητικά υπέρ μιας σθεναρής απάντησης στην κλιμακούμενη αμερικανική επιθετικότητα. Τη θέση αυτή υποστήριζαν και πολλοί από τους στρατηγούς που έχασαν τη θέση τους -πάντοτε με πρόσχημα τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς- τις παραμονές του συνεδρίου.
Δεν είναι το μοναδικό πεδίο διχασμού. Στη διάρκεια του συνεδρίου, ο Σι υποστήριξε ότι η καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Κίνα. Και παρ’ ότι, την ίδια στιγμή, υποστήριξε ότι η πολιτική του θα συνεχίσει να αναγνωρίζει “τον καθοριστικό ρόλο των δυνάμεων της αγοράς”, ένα σημαντικό μέρος του κομματικού μηχανισμού πιέζει για επιτάχυνση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων για το μεγαλύτερο άνοιγμα της κινεζικής οικονομία και την προσέλκυση ξένων επενδυτών.
Πρόκειται για αντίρροπες δυνάμεις τις οποίες ο Σι οφείλει να εξισορροπήσει αν θέλει να φέρει τη “νέα εποχή” που υπόσχεται. Δεν είναι ένας εύκολος στόχος. Όχι μόνο επειδή το κινεζικό Κ.Κ. δεν είναι τόσο ενωμένο όσο θέλει να πιστεύει ο υπόλοιπος κόσμος, αλλά και επειδή τα κοινωνικά προβλήματα στη χώρα παραμένουν εκρηκτικά με την υπόσχεση για την αναδιανομή του πλούτου να παίρνει παράταση από συνέδριο σε συνέδριο. Και υπό αυτή την έννοια, η προσπάθεια ενίσχυσης της εξουσίας του και θεσμοθέτησης της σκέψης του Σι θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή και ως αμυντική κίνηση απέναντι σε μια ολοένα και πιο ρευστή πολιτική κατάσταση.
Το 19ο συνέδριο του κινεζικού Κ.Κ., επιβεβαίωσε ωστόσο την εκτίμηση ότι ο Σι Τζινπίνγκ όχι απλώς δεν αποτελεί μεταβατική περίπτωση, αλλά τελικά θα μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους ισχυρότερους ηγέτες της μετεπαναστατικής Κίνας
