Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Ο σεισμός προκάλεσε το χειρότερο τσουνάμι που έχει καταγραφεί. Τα κύματα έφτασαν ακόμη και τα 51 μέτρα. Σε πλήθος οικισμών στις ακτές του Ινδικού σκοτώθηκαν 230.273 άνθρωποι. Ινδονήσιοι κυβερνητικοί ωστόσο έκαναν λόγο για 280.000 νεκρούς σε 14 χώρες, ακόμη και σε απόσταση 8.000 χιλιομέτρων, στη Νότια Αφρική, αναδεικνύοντάς τον ως τον δέκατο φονικότερο καταγεγραμμένο σεισμό.
Στην Ινδία ο σεισμός σημειώθηκε στις 6.28.53 τοπική ώρα. Παρότι τρίτη σε αριθμό θυμάτων χώρα, με 18.045 νεκρούς, πίσω από Ινδονησία και Σρι Λάνκα, η βιβλική αυτή καταστροφή είχε γι’ αυτήν και μια θετική πτυχή. Όπως είχε και για την Ινδονησία, όπου στο Άτσεχ της Σουμάτρας αυτονομιστές που πολεμούσαν από το 1976 σε έναν εμφύλιο με 15.000 νεκρούς και κυβερνητικά στρατεύματα υπέγραψαν ανακωχή πιστεύοντας ότι το τσουνάμι το έστειλε ο Αλλάχ για να τιμωρήσει μουσουλμάνους που σκότωναν μουσουλμάνους.
Η θετική πτυχή για την Ινδία ήταν αποκάλυψη της «Ατλαντίδας του Ινδικού». Με το τσουνάμι τα νερά αποσύρθηκαν σε απόσταση 500 μέτρων από τις ανατολικές ακτές της Ινδίας αποκαλύπτοντας στο πανάρχαιο λιμάνι του Μαχαμπαλιπουράμ ή Μαμαλαπουράμ, όπως αλλιώς λέγεται, μια ευθεία σειρά βράχων, η οποία όμως εξαφανίστηκε εκ νέου μόλις επέστρεψαν τα νερά υπό μορφή τεράστιων κυμάτων.
Πλήθος ψαράδες της περιοχής δήλωσαν στους αρχαιολόγους πως στο διάστημα που μεσολάβησε μπόρεσαν να δουν καθαρά ναούς και πέτρινα γλυπτά να ξεπροβάλλουν. Στην «επιστροφή» δε των υδάτων ξεβράστηκαν στην ακτή, αφού ξεθάφτηκαν από χιλιάδες τόνους άμμου που τα σκέπαζαν επί αιώνες, ένα τεράστιο γρανιτένιο λιοντάρι και ένα μισοτελειωμένο γλυπτό ελέφαντα του 7ου αιώνα. Και σε κάποια απόσταση αποκαλύφθηκε κομψό αγαλματίδιο του Βούδα, το οποίο έφερε το τσουνάμι είτε από Ταϊλάνδη είτε από τη Μιανμάρ.
Το τσουνάμι επιβεβαίωσε τους μύθους που είχε ακούσει από τους ντόπιους το 1798 ο Βρετανός περιηγητής Τζ. Γκόλντιγχαμ, ότι κάποτε υπήρχαν στην περιοχή (την οποία σημειωτέον οι ναυτικοί ακόμη ονόμαζαν «Επτά Παγόδες») άλλοι έξι ναοί, εκτός του «Ναού της Ακτής» που στέκεται χρόνια τώρα δίπλα στη θάλασσα. Όπως επιβεβαίωσε και την παράδοση πως πριν από λίγους αιώνες υψώνονταν συνολικά επτά ναοί.
Ο «Περίπλους» του ανώνυμου Έλληνα του 1ου αιώνα μ.Χ. και ο Έλληνας γεωγράφος του 2ου αιώνα Κλαύδιος Πτολεμαίος είχαν αναφερθεί σε ένα λιμάνι και εμπορικό κέντρο βορείως του ποταμού Καβέρι στον Κόλπο της Βεγγάλης, στα ανατολικά της σημερινής Ινδίας, που ταυτίζεται με το Μαχαμπαλιπουράμ. Δεν είναι εξακριβωμένο όμως εάν ταυτίζεται με κάποιο από τα αρχαία τοπωνύμια Κοντακόσσυλα, Μαλιάρφα ή Μαλάνγκη.
Στα 5 άρματα
Επισκέφθηκα το Μαχαμπαλιπουράμ δύο φορές. Την πρώτη οδικώς από το Ποντισερί, παλιά γαλλική παραθαλάσσια αποικία νοτιότερα στον Κόλπο της Βεγγάλης, που στα χέρια των Βρετανών ονομάστηκε Ποντιτσέρι και μετά το τέλος της αποικιοκρατίας Πουντουτσέρι. Τη δεύτερη πετώντας από Χαϊνεραμπάντ για Τσενάι (το παλιό Μαντράς) και από εκεί με ταξί διαδρομής μιας ώρας και κόστους 10 ευρώ για Μαχαμπαλιπουράμ, σε μια ενδιαφέρουσα διαδρομή ανάμεσα στη χαρακτηριστική πυκνή βλάστηση της νοτιότερης πολιτείας της Ινδίας Ταμίλ Ναντού.
Πρώτος σταθμός περιήγησης, τα «Πάντσα Παντάβα Ράτα». Πάντσα θα πει «πέντε», δύο λέξεις με κοινή ινδοευρωπαϊκή ρίζα, και ράτα θα πει «άρμα». Όλο μαζί, «τα Πέντε Άρματα των Παντάβα». Έτσι ονομάζονται πέντε κελιά σε σχήμα άρματος (τα τέσσερα μονολιθικά, λαξευμένα πάνω στον ίδιο βράχο). Το ιδιαίτερο αυτό μνημειακό συγκρότημα στο Μαχαμπαλιπουράμ κατασκευάστηκε στο τέλος του 7ου με αρχές του 8ου αιώνα.
Το πιο μυστηριώδες από τα πέντε (στο βορειότερο άκρο) είναι το Ντραουπάντι Ράτα. Λίγο παραπέρα στέκεται ο Ναός της Ακτής, ο οποίος μοιάζει απομίμηση του μεγαλύτερου από τα πέντε ράτα, του Νταρμαράτζα Ράτα. Ο ναός έχει τρία ιερά, δύο αφιερωμένα στον θεό της καταστροφής Σίβα και ένα στον θεό της συντήρησης Βίσνου.Ο μύθος συνδέει την κατασκευή του ναού με την τέταρτη ενσάρκωση του Βίσνου ως Ναρασίμχα.
Ο δαίμονας Χιρανιγιακασίπου είχε ζητήσει από τον Μπράμα να μείνει αθάνατος. Ο θεός της δημιουργίας του το αρνήθηκε, του έδωσε όμως τη δυνατότητα να επιλέξει τον τρόπο θανάτου του. Ο Χιρανιγιακασίπου ζήτησε να μην έλθει ο θάνατός του ούτε στη γη ούτε στο νερό ούτε στον αέρα, ούτε ημέρα ούτε νύχτα, ούτε από άνθρωπο ούτε από θεό, από ημίθεο ή από ζώο, ούτε μέσα σε κτήριο ούτε έξω, αλλά ούτε και από κάποιο όπλο.
Σίγουρος ότι με αυτούς τους όρους θα έμενε αθάνατος, άρχισε να προκαλεί θεούς και θνητούς. Όταν ο ευσεβής γιος του Πραλάντα αρνήθηκε να τον θεωρήσει υπέρτατο ον, ο Χιρανιγιακασίπου αποπειράθηκε ανεπιτυχώς να τον σκοτώσει, καθώς είχε τη βοήθεια του Βίσνου. Κάποια στιγμή που ο Πραλάντα ανέφερε ότι «ο Βίσνου βρίσκεται παντού», ο Χιρανιγιακασίπου κλώτσησε την κολώνα της εισόδου του ανακτόρου ρωτώντας: «Πού είναι ο Βίσνου; Μήπως εδώ στην κολόνα;». Τότε η κολόνα άνοιξε στα δύο και εμφανίσθηκε ο Βίσνου με σώμα ανθρώπου και κεφάλι λιονταριού και σκότωσε τον Χιρανιγιακασίπου κατασπαράσσοντάς τον χωρίς να παραβεί την υπόσχεση του Μπράμα.
Ο Ναρασίμχα δεν ήταν ούτε άνθρωπος ούτε ζώο, βγήκε από μια κολόνα στην είσοδο, άρα ούτε έξω από κτήριο ούτε μέσα σε κτήριο, την ώρα του λυκόφωτος, άρα ούτε ημέρα ούτε νύχτα, και τον σκότωσε χωρίς όπλο, ακουμπισμένο στα γόνατά του, δηλαδή ούτε στον αέρα ούτε πάνω στη γη.
Ο Πραλάντα απέκτησε έναν γιο, τον Μπάλι, ο οποίος εκαλείτο «Μέγας Μπάλι» και από το όνομά του βγήκε το Μαχαμπαλιπουράμ, όπου βρίσκεται και ο Ναός της Ακτής, ο μοναδικός σωζόμενος από τις «Επτά Παγόδες». Ο ναός είναι δύο λαξευμένα πυραμιδοειδή ιερά, ένα για τον Σίβα και ένα για τον Βίσνου.
Όσο και αν φαίνεται παράδοξο, μια συντηρητική ανδροκρατούμενη κοινωνία, όπως η ινδική, διαθέτει μνημεία και γραπτά έπη με αναφορές στην πολυανδρία: μία γυναίκα να παντρεύεται πολλούς άνδρες. Οι ανθρωπολόγοι έχουν υπόψη τέτοια φαινόμενα παλαιότερα σε Θιβέτ, Νεπάλ, Μπουτάν και περιοχές της Ινδίας. Οι λόγοι της πολυανδρίας και ειδικά του γάμου μιας γυναίκας με περισσότερους αδελφούς μπορεί να είναι από δημογραφικοί μέχρι πρακτικοί, όπως η πολύμηνη απουσία των ανδρών, ή οικονομικοί, λ.χ. να αποφεύγεται η κατάτμηση της πατρικής περιουσίας σε πολλά μερίδια.
Το Ντραουπάντι Ράταμ, ένα από τα πέντε ράτα στο Μαχαμπαλιπουράμ, που είναι αφιερωμένο στη Μεγάλη Θεά, πήρε το όνομά του από την Ντραουπάντι, που σχετίζεται με τον αριθμό πέντε. Αυτή παντρεύτηκε πέντε αδέλφια, τους Παντάβα, τους ήρωες του Καλού του έπους Μαχαμπαράτα, οι οποίοι νίκησαν στη μάχη της Κουρουκσέτρα τα ξαδέλφια τους Καουράβα, τη δύναμη του Κακού.
Απέκτησε έναν γιο από τον καθένα τους: τον Πρατιβίντια από τον Γιουντισθίρα, τον Σουτασόμα από τον Μπίμα, τον Σρουρακίρτι από τον Αρτζούνα, τον Σατανίκα από τον Νακούλα και τον Σρουτακάρμα από τον Σαχαντέβα.
Περιγράφεται ως απαράμιλλης ομορφιάς και μία από τις Παντς Κάνια, τις «Πέντε Παρθένες» της Μαχαμπαράτα, καθώς κάθε χρόνο ξαναγινόταν παρθένα περνώντας μέσα από τη φωτιά.
Οι 5 σύζυγοι της Ντραουπάντι είχαν από μία σειρά προτερημάτων ο καθένας, τα οποία, όπως τα περιέγραφε για τον καθένα από αυτούς, ήταν:
* Ο Γιουντισθίρα, ηθικός και μεγαλόψυχος, αριστοτέχνης στο ακόντιο.
* Ο Μπίμα ήταν ψηλός με μακριά χέρια, τεράστια μυϊκή δύναμη και ειδικός στον κρανιοθραύστη.
* Ο Αρτζούνα ήταν ο καλύτερος τοξότης, πανέξυπνος και με αξιοθαύμαστη αυτοπειθαρχία.
* Ο Νακούλα ήταν ο πιο όμορφος άνδρας στον κόσμο, δεινός ξιφομάχος, σοφός και αξιαγάπητος.
* Ο Σαχαντέβα, που ήταν ο νεότερος, ήταν ορμητικός, ικανός στο σπαθί, ηθικός και με ηρωικό πνεύμα.
Η Ντραουπάντι περιγράφεται στη Μαχαμπαράτα ως πανέμορφη, με σκούρα επιδερμίδα, κυματιστά μαλλιά και μάτια σαν λωτοπέταλα, αλλά και δεινή πολεμίστρια και που η οργή της ήταν ισχυρή να καταστρέψει τους Καουράβα.
Η Μαχαμπαράτα όμως κάνει και άλλες αναφορές στην πολυανδρία, όπως για παράδειγμα την Τζατίλα, που παντρεύτηκε τους Σαπταρίσι, τους επτά πατριάρχες της Βεδικής παράδοσης, ή την Πρατσέτι, που παντρεύτηκε δέκα αδέλφια.
Κεφάλι για τάμα
Το Ντραουπάντι Ράτα, αφιερωμένο στη Μεγάλη Θεά, είναι ένας πέτρινος ναός για την Πρωταρχική Θηλυκή Ενέργεια. Το κελί έχει βάθος 2 μέτρων και πλάτος 1,35. Στον τοίχο στο βάθος υπάρχει παράσταση της Ντούργκα.
Η θεά απεικονίζεται όρθια πάνω σε έναν λωτό, με τέσσερα χέρια, κρατώντας με τα δύο ένα κοχύλι και έναν δίσκο και με το τρίτο στη στάση της ασφάλειας, την αμπάγια όπως ονομάζεται.
Επάνω, δεξιά και αριστερά, απεικονίζονται τέσσερις γκάνα, που θα πει «σύντροφοι», και εμφανίζονται σαν δαίμονες, ακόλουθοι του Σίβα, εκ των οποίων οι δύο κρατούν ξίφος και οι δύο έχουν τα χέρια σε λατρευτική στάση.
Το ενδιαφέρον όμως μονοπωλούν οι δύο γονατιστοί ακόλουθοί της. Ο ένας στα αριστερά προσπαθεί να κόψει το κεφάλι του και ο άλλος στα δεξιά κρατά τις μακριές κοτσίδες του ώστε να έχει τεντωμένο τον λαιμό για πιο ανώδυνο κόψιμο του κεφαλιού του.
Το «Ναβάκανταμ» ήταν κώδικας τιμής πολεμιστών στο Ταμίλ Ναντού. Έταζαν στη θεά του πολέμου, την Κοραβάι, να κόψουν τον λαιμό τους εάν ο αρχηγός τους νικούσε στη μάχη. Στο «Καλινγκάτου Παράνι», το έργο όπου υμνείται η νίκη του Τσόλα βασιλιά Κουλοτούνγκα και του στρατηγού Τοντάμαν, περιγράφεται μια τέτοια πρακτική. Αλλά και τα έπη Τσιλαπαντικάραμ και Μανιμεκαλάι αναφέρουν κάτι παρόμοιο. Μάλιστα, μετά την αυτοκτονία τους, οι νεκροί ήρωες θεοποιούνταν και οι συγγενείς τους αποκτούσαν γαίες και φοροαπαλλαγές.
Η Κατάβαση του Γάγγη
Ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα του Μαχαμπαλιπουράμ είναι η "Κάθοδος του Γάγγη". Πρόκειται για έναν γιγάντιο βράχο διαστάσεων 29 x 13 μέτρων πάνω στον οποίον είναι αριστοτεχνικά σκαλισμένος ο μύθος της κατάβασης της θεάς Γκάνγκα, του γνωστού Γάγγη (μπορεί στα ελληνικά να λέμε "ο Γάγγης", όμως για τους Ινδουιστές το όνομα "Γκάνγκα" είναι θηλυκό, το ίδιο και το ομώνυμο ποτάμι).
Απεικονίζεται η πορεία της Γκάνγκα από τους ουρανούς στη Γη. Τόσο η Κατάβαση του Γάγγη όσο και το συγκρότημα του "Ναού της Ακτής" και των "Πέντε Αρμάτων" έχουν χαρακτηριστεί από την UNESCO το 1984 Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Τα φθηνά ξενοδοχεία και εστιατόρια, η πλούσια ιστορία, μυθολογία και παράδοση, η φύση, η θάλασσα και η γενικότερη τουριστική υποδομή σε σπα, είδη λαϊκής τέχνης και σουβενίρ καθιστούν το Μαχαμπαλιπουράμ έναν προορισμό που είναι σχεδόν αδύνατο να απογοητεύσει τον ταξιδιώτη.
