Ορισμένα αποτυχημένα πραξικοπήματα έχουν λειτουργήσει ως καταλύτες για αλλαγές υπέρ της Δημοκρατίας. Δυστυχώς, αυτό δεν συνέβη με την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Τουρκία, πριν από έναν χρόνο. Οι μετά το πραξικόπημα επιλογές του προέδρου Ερντογάν και της κυβέρνησης του ΑΚΡ ήταν στην κατεύθυνση περιορισμού της δημοκρατίας και γενικευμένων διώξεων των πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης, με πρώτο στόχο το HDP και την ηγεσία του, καθώς και προοδευτικούς διανοούμενους και μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ. Είναι γεγονός ότι ο κ. Ερντογάν κατάργησε την κηδεμονία του στρατού στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, αλλά αυτό συνοδεύεται, όχι από περισσότερη δημοκρατία αλλά από ισχυρή ροπή στον αυταρχισμό.
Και ενώ ως απάντηση στο πραξικόπημα υπήρξε λαϊκή συσπείρωση, ο πρόεδρος Ερντογάν επέλεξε να λειτουργήσει διχαστικά, προσεταιριζόμενος το εθνικιστικό ΜΗΡ, ποντάροντας σε μία εύκολη επικράτηση στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές αλλαγές. Διαψεύστηκε, όμως με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, που ήταν σχεδόν ισόπαλο.
Στην πορεία προς το δημοψήφισμα, ο Τούρκος Πρόεδρος χρησιμοποίησε επιθετική ρητορική εναντίον της Δύσης, κυρίως της Ε.Ε. Στο μεταξύ, η εξωτερική του πολιτική είχε ήδη δεχτεί σοβαρά πλήγματα, πρωτίστως σε σχέση με το Συριακό. Διά του Αχμέτ Νταβούτογλου, η Τουρκία έθετε παλαιότερα ως στόχο «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», αλλά σήμερα έχει προβλήματα με όλους. Το 2011, με τη συμβολή και του φυλακισμένου ηγέτη των Κούρδων, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, η κυβέρνηση Ερντογάν είχε ανακοινώσει ένα πρόγραμμα επίλυσης του Κουρδικού, αλλά σήμερα το Κουρδικό αποτελεί μέγιστη πληγή για την Τουρκία.
Το 2002, το ΑΚΡ κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές, με τον Ερντογάν να έχει στερηθεί του δικαιώματος, εκλέγεσθαι. Τότε, πολλοί μιλήσαμε για δημοκρατική μεταπολίτευση στη γείτονα, με τον Ερντογάν να χαρακτηρίζεται ισλαμοδημοκράτης και όχι ισλαμιστής. Έκτοτε, η κίνηση ήταν προς συντηρητική κατεύθυνση. Στην αρχή, ο κ. Ερντογάν εμφανίστηκε ένθερμος υποστηρικτής της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., στόχο που εξακολουθεί να διακηρύσσει, αλλά με τις επιλογές του απομακρύνεται διαρκώς. Πρόσφατα και το Ευρωκοινοβούλιο, με μεγάλη πλειοψηφία, ζήτησε την αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας.
Έναν χρόνο μετά το πραξικόπημα, η Τουρκία μπορεί να χαρακτηριστεί χώρα των μεγάλων αντιφάσεων, αντιθέσεων και προβλημάτων. Καλείται, λοιπόν, να αποφασίσει αν θα είναι με την Ευρώπη ή εναντίον της, αφού με την Αμερική εξακολουθεί να τα πηγαίνει καλά, παρ’ ότι στο Συριακό βγήκε χαμένη. Στην οικονομία, με το ΑΚΡ η Τουρκία είχε καλή πορεία, αλλά τα σύννεφα πυκνώνουν.
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, ο Ερντογάν αρχικά αρνήθηκε τη θέση Ετσεβίτ ότι «το Κυπριακό λύθηκε το 1974», ερχόμενος σε αντίθεση και με τον Ραούφ Ντενκτάς. Τώρα, που οι δύο κοινότητες «τα βρίσκουν» στην Κύπρο, η κυβέρνηση της Άγκυρας βάζει ανυπέρβλητα εμπόδια στη λύση, όπως έδειξε και η πρόσφατη διάσκεψη στο Κραν Μοντανά. Η απαράδεκτη ρητορική της τουρκικής κυβέρνησης κατά της Συνθήκης της Λωζάννης εντάσσεται στη στρατηγική αποδόμησης του Κεμάλ Ατατούρκ, που ίδρυσε την σύγχρονη Τουρκία ως κοσμικό κράτος. Ο κ. Ερντογάν θέλει να γίνει νέος Ατατούρκ, αλλά με αρχές και αξίες αντι-Ατατούρκ.
Το Κουρδικό παραμένει πρόβλημα - κλειδί για το μέλλον της Τουρκίας και τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή. Όσο για την Ελλάδα, οφείλει να επιμείνει στην επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων με διάλογο στη βάση του διεθνούς δικαίου, οικοδομώντας και τη διμερή συνεργασία σε ζητήματα που αυτή είναι αναγκαία και δυνατή.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
