Υπάρχουν πλέον στο στρατόπεδο της Δύσης δύο μονομάχοι, που ετοιμάζονται για τη μεγάλη σύγκρουση; Ξιφουλκεί ο “προδότης των δυτικών αξιών” Ντόναλντ Τραμπ ενάντια στη -χρισμένη από τον προηγούμενο Αμερικανό πρόεδρο κατά την αποχώρησή του “ηγέτιδα του ελεύθερου κόσμου”- Άνγκελα Μέρκελ; Ζούμε έναν νέο εμπορικό πόλεμο εντός του παλιού “πρώτου κόσμου”; Ή μήπως παρακολουθούμε έναν νέο τρόπο προεκλογικής καμπάνιας, ταιριαστό στην εποχή της παγκοσμιοποίησης; Αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά εγείρονται μετά από την πρώτη εμφάνιση του Αμερικανού προέδρου στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ, στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη σύνοδο κορυφής των επτά σημαντικότερων βιομηχανικών κρατών (G7). Μια επίσκεψη με ατέλειωτα απόνερα- με πρώτο και καλύτερο την κόντρα που διαφαίνεται μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, με μπροστάρισσα τη Γερμανίδα καγκελάριο.
Όταν το βράδυ της περασμένης Κυριακής, με ένα τεράστιο ποτήρι μπύρα στα χέρια, όπως αρμόζει σε κάθε εκδήλωση, ακόμη και πολιτική στη Βαυαρία, η καγκελάριος Μέρκελ ανέβαζε τους τόνους ενάντια στον πρόεδρο Τραμπ, λέγοντας περίπου ότι η Ευρώπη αυτά που ήξερε πρέπει να ξεχάσει, ότι δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται στον μεγάλο αδελφό της απέναντι ακτής του Ατλαντικού και συνεπώς πρέπει “να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της”, οι περισσότεροι Γερμανοί σχολιαστές ερμήνευσαν αυτή την ασυνήθιστη για την -ενσάρκωση της ψυχραιμίας- Μέρκελ έκρηξη ως... προεκλογική. Θεώρησαν ότι με την κίνηση αυτή στέρησε από τον αντίπαλό της Μάρτιν Σουλτς, ακόμη και το ευρωπαϊκό χαρτί -το μεγάλο του πλεονέκτημα ως πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- εκφράζοντας παράλληλα το γερμανικό κοινό αίσθημα, σύμφωνα με το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος είναι ένας επικίνδυνος τσαρλατάνος. Ωστόσο, ένα μέρος του αμερικανικού Τύπου ερμήνευσε εντελώς διαφορετικά τη δήλωση της Μέρκελ, κι έσπευσε να την αναδείξει στο σημαντικότερο ανάχωμα στη “λαίλαπα Τραμπ”. Και μόνο μετά από αυτό πήραν τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης τη σκυτάλη κι άρχισαν να διερωτώνται εάν πράγματι η καγκελάριος έχει την πρόθεση -και το θάρρος- να οδηγήσει τη Γερμανία στην “ενηλικίωση” από τον Αμερικανό... γονιό.
Η προστάτιδα δύναμη
Να σημειωθεί, ότι η σημερινή ενωμένη Γερμανία ουσιαστικά είναι η προέκταση της Δυτικής Γερμανίας, η οποία τελούσε πάντοτε υπό την προστασία των ΗΠΑ. Στη συλλογική μνήμη των Δυτικογερμανών οι Αμερικανοί πρόεδροι έχουν μείνει με τις... γερμανικές ατάκες τους: π.χ. ο Τζον Φ. Κένεντι με το “είμαι ένας Βερολινέζος”, και ο Ρόναλντ Ρίγκαν με το “κ. Γκορμπατσόφ γκρεμίστε αυτό το τείχος”. Η Γερμανία είναι μεν οικονομική δύναμη αλλά όχι στρατιωτική- και έτσι παρέμεινε και μετά την ενοποίηση, όταν αποσύρθηκαν από το έδαφός της τα απομεινάρια των “προστάτιδων δυνάμεων”. Μπορεί να πουλάει όπλα αξίας δισεκατομμυρίων στον υπόλοιπο κόσμο - και στη Σαουδική Αραβία, οπότε είναι μάλλον υποκριτικός ο κατά τα αλλά δίκαιος αποτροπιασμός που εξέφρασαν εξέχοντα στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης για το ντιλ του αιώνα που έκανε ο Τραμπ στο Ριάντ - αλλά ο ίδιος ο γερμανικός στρατός είναι σε μαύρα χάλια. Με πυροβόλα όπλα που δε λειτουργούν σωστά όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία, και καλούνται να τα χρησιμοποιήσουν οι Γερμανοί φαντάροι στο Αφγανιστάν, με ελικόπτερα που έχουν πρόβλημα να απογειωθούν και -όπως αποκαλύφθηκε τελευταία- με ακροδεξιούς πυρήνες στο εσωτερικό του, που λέγεται ότι σχεδίαζαν τρομοκρατικές επιθέσεις για να τις φορτώσουν σε πρόσφυγες. Αυτή η Γερμανία μόνο επικουρικά βοηθούσε και βοηθά τους εταίρους της σε αποστολές εκτός ορίων του ΝΑΤΟ - είτε με τα αεροσκάφη ραντάρ στη βάση του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία, είτε με αξιωματικούς επιμελητείας στο Μάλι, είτε με ουσιαστικά βοηθητικό προσωπικό στο Αφγανιστάν- και βεβαίως ξοδεύει πολύ λιγότερα από τα όσα “επιβάλλουν οι κανόνες” της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, δηλαδή το 2% του ΑΕΠ για εξοπλισμούς και άμυνα. Να επισημάνουμε, ωστόσο, ότι μακάρι να ξόδευε τόσο λίγα για εξοπλισμούς και η Ελλάδα, η οποία στο συγκεκριμένο τομέα είναι από τις καλύτερες “μαθήτριες” του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι μιας κάποιας ηλικίας κοιμούνται μάλλον πιο ήσυχοι, όσο η Γερμανία παραμένει στρατιωτικός “νάνος”.
Η επίθεση Τραμπ...
Τρεις μέρες μετά τη δήλωση Μέρκελ - την οποία και επανέλαβε δις, ενώ από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως “εντυπωσιακή” στροφή της καγκελαρίου στις ευρωατλαντικές σχέσεις- ξαναχτύπησε ο Αμερικανός πρόεδρος, όπως το συνηθίζει με ένα απειλητικό... τιτίβισμα, στο οποίο θύμισε ποια είναι τα δύο θέματα που τον ενοχλούν τα μέγιστα: “Έχουμε ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα με τη Γερμανία. Επιπλέον πληρώνει πολύ λιγότερα απ’ ό,τι θα έπρεπε στο ΝΑΤΟ. Πολύ κακό για τις ΗΠΑ. Αυτό θα αλλάξει”. Η Μέρκελ απέφυγε, τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, να αντιδράσει, αντίθετα είχε φροντίσει εγκαίρως δια του εκπροσώπου της να ρίξει τους τόνους: “Οι ευρωατλαντικές σχέσεις είναι για μας τόσο σημαντικές, κι ακριβώς γι’ αυτό είναι ορθό να μιλά κανείς με ειλικρίνεια για τις υπάρχουσες διαφορές”, ήταν η κομψή διατύπωση που επέλεξε ο Στέφαν Ζάιμπερτ. Υπενθυμίζεται, ότι η Γερμανία αισθάνεται εξαρτημένη από τους Αμερικανούς στους τομείς της άμυνας, της ασφάλειας, αλλά και των μυστικών υπηρεσιών. Κι όταν μερικά χρόνια νωρίτερα είχε αποκαλυφθεί ότι οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες επί προεδρίας Μπάρακ Ομπάμα παρακολουθούσαν ακόμη και το κινητό τηλέφωνο της Μέρκελ, η καγκελάριος πέρα από μερικές δηλώσεις του στιλ, “κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο μεταξύ φίλων”, δεν είχε αντιδράσει. Και οι λόγοι για την... αυτοσυγκράτηση που έδειξε τότε, εξακολουθούν να ισχύουν επί της ουσίας και σήμερα.
... και η ευρωπαϊκή γραμμή άμυνας
Επειδή αυτό το “η Ευρώπη πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της” που είπε η καγκελάριος μπορεί να μεταφραστεί μόνο σε μια ταχύτατη εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν, όμως, είναι μια φορά δύσκολο να προχωρήσει η περαιτέρω ολοκλήρωση της Ευρωζώνης με κοινό υπουργό Οικονομικών, κοινό προϋπολογισμό και κάποιον τρόπο αμοιβαιοποίησης των οικονομικών κινδύνων- όπως πιέζει ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος για την ώρα προσπαθεί να αναβιώσει με όρους ισοτιμίας τον γαλλογερμανικό άξονα- ίσως είναι δυο φορές δύσκολο να προχωρήσει η κοινή άμυνα και ασφάλεια. Πόσο, μάλιστα, κόντρα στις ΗΠΑ ή έστω “απογαλακτισμένη” από τους Αμερικανούς. Κι είναι δύσκολο και για το γερμανικό πολιτικό σύστημα, καθώς η γερμανική κοινή γνώμη, είτε πεπεισμένη εξαιτίας του ιστορικού παρελθόντος, είτε επειδή έχει βολευτεί να πρωταγωνιστούν άλλοι στις αμφιλεγόμενες επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή ή την Αφρική, δεν θέλει την αναβάθμιση του στρατιωτικού ρόλου της Γερμανίας διεθνώς. Βέβαια, εδώ μπορεί να λειτουργήσει το γαλλογερμανικό χαρτί, καθώς παρά τις αδυναμίες του Παρισιού στον τομέα της οικονομίας και το σύρσιμο του πίσω από το Βερολίνο όλα αυτά τα χρόνια της ευρωκρίσης, η Γαλλία εξακολουθεί να είναι ισχυρή στρατιωτική και μάλιστα πυρηνική δύναμη- και δη η μοναδική στην Ε.Ε. μετά την αποχώρηση των Βρετανών. Ωστόσο, για να προχωρήσει οτιδήποτε εντός της Ε.Ε. στη σημερινή συγκυρία, θα πρέπει το Βερολίνο να ανακτήσει τουλάχιστον τη... συμπάθεια των εταίρων του. Κι αυτή είναι σήμερα αγαθό εν ανεπαρκεία, όπως παραδέχονται και πολλοί Γερμανοί πολιτικοί, καθώς, μπακάλικα, οι μεν χώρες του Νότου υποφέρουν από την γερμανικής εμπνεύσεως πολιτική της λιτότητας, οι δε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι έξαλλες με την πολιτική Μέρκελ στο προσφυγικό.
Λεφτά έναντι αρχών
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα περίπου διάλυσης της Ε.Ε., την οποία υποτίθεται ότι προσπαθεί να ξεπεράσει η Κομισιόν με τα σχέδια που παρουσίασε τις προάλλες - πρωτίστως όμως για το μέλλον της Ευρωζώνης - διέρρευσε στο πρακτορείο Reuters ένα εσωτερικό χαρτί της γερμανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με το οποίο η εκταμίευση των ευρωπαϊκών κονδυλίων μετά το 2020 θα εξαρτάται από το κατά πόσο οι χώρες- αποδέκτες θα τηρούν τις ευρωπαϊκές αξίες και όχι μόνο. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει, ότι η στρόφιγγα των κονδυλίων από το Ταμείο Συνοχής, για παράδειγμα προς την Ουγγαρία, θα μπορούσε να κλείσει, επειδή η κυβέρνηση της δεν σέβεται τις αρχές της ελευθεροτυπίας. Ή ότι οι εκταμιεύσεις θα μπορούσαν να εξαρτώνται από το κατά πόσο προχωρούν σε μεταρρυθμίσεις οι αποδέκτες. Η ύπαρξη του κειμένου επιβεβαιώθηκε από το υπουργείο Οικονομίας της Γερμανίας - “θα το στείλουμε στην Κομισιόν”, είπε λακωνικά μια εκπρόσωπος- και αναμένεται να ανοίξει μια ζόρικη συζήτηση, με έντονες αντιδράσεις τουλάχιστον από χώρες όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία, οι οποίες εδώ και καιρό είναι σε ανοιχτή κόντρα με τις Βρυξέλλες για το αν τηρούν ή όχι τις αρχές του κράτους δικαίου.
