Υπάρχουν πολλά ακόμα που μένει να αποκαλυφθούν για αυτή την περιβόητη συμφωνία - μαμούθ των 350 δισ. δολαρίων ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία, την πρώτη "δόση" της οποίας υπέγραψε ο Τραμπ στο πρόσφατο ταξίδι του στο Ριάντ και αφορά πωλήσεις αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού στο σαουδαραβικό βασίλειο ύψους 110 δισ.
Αυτή που δεν είναι άγνωστη βεβαίως είναι η διαχρονική σχέση σφιχτού εναγκαλισμού του βασιλείου με την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Κι όχι μόνον. Η Σαουδική Αραβία διαθέτει πολύτιμο πετρέλαιο, είναι μια νησίδα... “σταθερότητας” -έτσι θεωρείται- στο ασταθές έδαφος της Μέσης Ανατολής, ήταν πιστός σύμμαχος της Ουάσιγκτον σε όλους τους πολέμους της στον Περσικό και η ισχυρή χώρα που αποτελεί το αντίπαλον δέος του σιιτικού Ιράν, της άκρως υπολογίσιμης δύναμης που αντιπαθεί και αντιμάχεται η Αμερική μετά την ανατροπή του σάχη από τους μουλάδες το 1979, καθώς δεν μπορεί να την ελέγξει ή να την προσεταιριστεί.
Στο “πακέτο" της συμφωνίας περιλαμβάνονται όλα τα “καλά”: άρματα μάχης, πολεμικά πλοία, ελικόπτερα τελευταίας τεχνολογίας, αντιπυραυλικά συστήματα, αεροσκάφη αναγνώρισης και συλλογής πληροφοριών, software για κυβερνοασφάλεια. Το ντιλ βρισκόταν στα σκαριά εδώ και καιρό, αλλά ο Λευκός Οίκος πίεζε επίμονα το τελευταίο διάστημα για να ολοκληρωθεί εγκαίρως ώστε να υπογραφεί στο ταξίδι του Πρόεδρου. Είναι μια κίνηση που στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα σε φίλους και εχθρούς των Αμερικανών στη μεσανατολική κινούμενη άμμο: Ο Τραμπ δεν θα λειτουργήσει όπως ο προκάτοχός του. Δηλαδή;
Το καλό, καλύτερο
Τον περασμένο Σεπτέμβριο η κυβέρνηση Ομπάμα είχε εγκρίνει μια ακόμα μεγαλύτερη συμφωνία προμήθειας αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού στη Σαουδική Αραβία, ύψους 115 δισ. δολ. Παρ' όλο που οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών διένυσαν περιόδους έντασης στη διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα, κυρίως λόγω των ανοιγμάτων του τελευταίου προς το Ιράν, το ντιλ εκείνο ήταν η μεγαλύτερη συμφωνία που συνήφθη ποτέ στην ιστορία της συμμαχίας ΗΠΑ - Σαουδικής Αραβίας.
Όμως, καθώς ο αριθμός των νεκρών και οι αναφορές για κάθε λογής παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου στον εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης, στον οποίο έχει εμπλακεί ενεργά η Σαουδική Αραβία, άρχισαν να αυξάνονται, ο Λευκός Οίκος αρνήθηκε να συμπεριλάβει την πώληση πυρομαχικών ακριβείας, όπως αρχικά είχε συμφωνήσει, προσπαθώντας να “συνετίσει” τους Σαουδάραβες. Τώρα, με τη νέα συμφωνία του Τραμπ, τα “εργαλεία” αυτά των πληγμάτων “χειρουργικής ακρίβειας” ξαναμπαίνουν στο πακέτο, πράγμα που υποδηλώνει μια πέραν αμφισβήτησης αλλαγή πλεύσης του νέου ενοίκου του Λευκού Οίκου.
Μια "λεπτομέρεια": Τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, περισσότεροι από 3 εκατομμύρια έχουν πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς και άλλοι τόσοι κινδυνεύουν σήμερα από την πείνα, απ' τον Μάρτιο του 2015 που ξέσπασε ο εμφύλιος στην Υεμένη. Με την υποστήριξη των ΗΠΑ οι Σαουδάραβες προσπαθούν να στραγγαλίσουν τη φιλοοϊρανική κοινότητα των Χούτι, που μάχεται κατά της υποστηριζόμενης από το Ριάντ κυβέρνησης της Σανάα.
Ο Τζάρεντ Κούσνερ, ο ανώτερος σύμβουλος και γαμπρός του Προέδρου, φαίνεται πως διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην επεξεργασία και σύναψη της συμφωνίας μεσολαβώντας προσωπικά για να πείσει τους Σαουδάραβες να αποδεχθούν τους όρους της, και κυρίως αναλαμβάνοντας τα σκληρά παζάρια για το τίμημα.
Λέγεται πως στη μέση μιας συνάντησης με τη σαουδαραβική αντιπροσωπεία σήκωσε το κινητό του και τηλεφώνησε επί τόπου στη διευθύνοντα σύμβουλο της Lockheed Martin Μάριλιν Χιούσον -της εταιρείας που κατασκευάζει ένα σοφιστικέ ραντάρ αντιπυραυλικής άμυνας, για το οποίο ενδιαφερόταν το Ριάντ- και τη ρώτησε αν θα μπορούσε να κάνει μια καλύτερη τιμή "στους φίλους μας". Σύμφωνα με το σχετικό αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της "New York Times", η Χιούσον του είπε: "Εντάξει, θα το δούμε"...
Τα “κονέ”...
Κατά τον Αμερικανό αρθρογράφο Άλεξ Γουάρντ, στην ουσία αυτή η συμφωνία αποτυπώνει μια “ζωντανή εικόνα” της προεδρίας Τραμπ, η οποία είναι πρόθυμη να επιδείξει “ευλυγισία” προκειμένου να κάνει συμφωνίες με σημαντικούς φίλους. Μιας κυβέρνησης που δεν επιτρέπει τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα να σταθούν εμπόδιο στην επιχειρηματική δραστηριότητα και που οι προσωπικές σχέσεις μ' όσους βρίσκονται πλησιέστερα στον Πρόεδρο μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά επικερδείς.
Όταν οι πωλήσεις αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού στο εξωτερικό αποτελούσαν κάποτε αντικείμενο εντατικής διαπραγμάτευσης μέσω της πολλαπλής γραφειοκρατίας των αμερικανικών κυβερνήσεων, σήμερα οι "ενδιαφερόμενοι" μπορούν απλά να παραβλέψουν τη χρονοβόρο διαδικασία και να αποταθούν κατευθείαν στον "παραγωγό" εφόσον έχουν "κονέ" με τον γαμπρό του Προέδρου.
Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος λόγος που ο Τραμπ δεν θέλει να δυσαρεστήσει τους Σαουδάραβες, αν οι πληροφορίες του πρακτορείου Bloomberg ευσταθούν. Το βασίλειο προτίθεται να επενδύσει περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια σε έργα αναβάθμισης των αμερικανικών υποδομών. Σημειωτέον ότι ο Τραμπ έχει δεσμευτεί να διαθέσει 1 τρισεκατομμύριο δολάρια για τη βελτίωση των γηρασμένων συστημάτων υποδομών της Αμερικής και τα χρήματα της Σαουδικής Αραβίας θα βοηθήσουν σίγουρα στην επίτευξη αυτού του στόχου.
Υπάρχουν βέβαια και πολλά άλλα επιμέρους, πλην άκρως ουσιώδη, σ' αυτή την πολύ "ιδιαίτερη σχέση" των ΗΠΑ με το σαουδαραβικό βασίλειο. Όπως γράφει στην " Washington Post" ο Μαρκ Λιντς, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον -διευθυντής του προγράμματος πολιτικής επιστήμης για τη Μέση Ανατολή-, υπό μια οπτική η επίσκεψη Τραμπ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια δραματική μεταστροφή -με δεδομένη την επιθετική προεκλογική ρητορική του προέδρου κατά των Σαουδαράβων-, ωστόσο η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πεζή.
Η στρατηγική ιδέα του Τραμπ για μια ανανεωμένη συνεργασία με τους παραδοσιακούς αυταρχικούς συμμάχους των ΗΠΑ στην υπηρεσία της αντιπαράθεσης με το Ιράν και της αντιτρομοκρατίας είναι πολύ τετριμμένη. Ο Τραμπ, όπως πριν απ' αυτόν ο Τζορτζ Μπους (ο νεότερος) και ο Μπάρακ Ομπάμα, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν πίσω στο “κέντρο” της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής “υπακούοντας” στη δομική λογική του ρόλου της Αμερικής στη Μέση Ανατολή.
Σφιχτός εναγκαλισμός
Ωστόσο, γράφει ο Λιντς, σ' αυτό το πρώιμο στάδιο είναι πιο χρήσιμο να δούμε την επίσκεψη Τραμπ στη Σαουδική Αραβία μέσα από το πρίσμα του παιχνιδιού διαπραγμάτευσης εντός της διμερούς συμμαχίας, το οποίο εντάθηκε μετά το ξέσπασμα των εξεγέρσεων της “αραβικής άνοιξης”.
Μετά το 2011 τα αραβικά καθεστώτα διατράνωσαν δημόσια τη δυσαρέσκειά τους για τη συγκαλυμμένη υποστήριξη του Ομπάμα προς τις αραβικές εξεγέρσεις, την άρνησή του να παρέμβει άμεσα στη Συρία και την άσκηση εκ μέρους του διπλωματίας προσέγγισης με το Ιράν. Ο Ομπάμα επεδίωξε να ωθήσει τους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ προς τις δικές του αντιλήψεις για τα αμερικανικά συμφέροντα και αξίες, μέσω ενός συνδυασμού πίεσης, “κινήτρων” -όπως είναι οι πωλήσεις όπλων- και ρητορικής πειθούς.
“Το σκληρό διαπραγματευτικό στυλ του Ομπάμα στο πλαίσιο της αμερικανοαραβικής συμμαχίας παρήγαγε έναν αρκετά ισορροπημένο ισολογισμό ακόμη και αν δεν επέφερε επιδεικτικές εκδηλώσεις φιλίας” επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Αμερικανός καθηγητής.
Αντιθέτως ο Τραμπ προτίμησε προληπτικά να προβεί σε πολύ περισσότερες παραχωρήσεις έναντι των επιθυμιών των αραβικών καθεστώτων με την ελπίδα ότι θα ανταποκριθούν με οικονομική και πολιτική υποστήριξη απέναντί του. Εκμεταλλεύθηκε το νέο ξεκίνημα που προσφέρεται σε κάθε νέο Πρόεδρο, αντί όμως να διατυπώσει σκληρές απαιτήσεις προς τους συμμάχους του στην αρχή της νέας σχέσης τους, έσπευσε να υιοθετήσει την κοσμοθεωρία, τη γλώσσα και τις προτιμήσεις τους καθιστώντας εκ των πραγμάτων αδύναμη τη διαπραγματευτική θέση του.
Ο εναγκαλισμός αυτός δεν θα επιτρέψει στα αραβικά καθεστώτα να ξεπεράσουν τα πραγματικά εσωτερικά προβλήματά τους, που πιθανότατα θα επιδεινωθούν. Άλλωστε από κάθε πλευρά -οικονομική, πολιτική, κοινωνική, ασφάλειας- τα αραβικά κράτη στα οποία ποντάρει ο Τραμπ είναι σήμερα πιο ασταθή απ' ό,τι ήταν στα χρόνια που προηγήθηκαν της “αραβικής άνοιξης”.
Όλα αυτά, κατά τον Αμερικανό αναλυτή, σημαίνουν πως, παρά τη στρατηγική του εναγκαλισμού με τους Άραβες εταίρους της Αμερικής στην αρχή της θητείας του, ο νέος Πρόεδρος είναι σχεδόν βέβαιο ότι σύντομα θα βιώσει εντάσεις και προβλήματα στις σχέσεις μαζί τους.
