Μήπως τελικά τα καρφιά του για “ποτά, γυναίκες και ξενύχτια” (που, ως γνωστόν, έχουν κλείσει τα καλύτερα τα σπίτια) ήταν μια λεκτική αστοχία της στιγμής; Μια αυθόρμητη υπερβολή που ξέφυγε εν τη ρύμη του λόγου, πάνω σε μια στιγμή αγανάκτησης από τον άνθρωπο που έχει φορτωθεί στις πλάτες του όλες τις αμαρτίες του ευρώ; Μια κουβέντα θυμού από κάποιον που τον πνίγει το δίκιο βλέποντας τα προβλήματα να ανακυκλώνονται δίχως προοπτική οριστικής επίλυσής τους; Μια στιγμιαία φόρτιση, μια φραστική έξαψη δίχως απώτερο σκοπό;
Ο ίδιος “λυπήθηκε” πάντως που το σχόλιό του “παρερμηνεύτηκε”. Όπως είπε, δεν είχε σκοπό να προσβάλει κανέναν, απλώς τα λόγια του -για όσους δεν το ξέρουν- αποτυπώνουν την “αυστηρή ολλανδική, καλβινιστική κουλτούρα και αμεσότητα”! Επομένως, αν έχουν έτσι τα πράγματα, θα πρέπει να περιμένουμε κι άλλα χτυπήματα “καλβινιστικής κουλτούρας” στο μέλλον. Άλλωστε ο αρχηγός του Eurogroup δεν σκοπεύει να παραιτηθεί.
Τώρα, γιατί ένας κορυφαίος Ευρωπαίος αξιωματούχος με θεσμικό ρόλο και θέση επικαλείται την "καλβινιστική κουλτούρα" σε δημόσιες δηλώσεις του, αυτό είναι θέμα που χρήζει διερεύνησης. Προφανώς η προσκόλληση στα στερεότυπα και η πολιτισμική προκατάληψη μπορούν να εξηγήσουν πολιτικές συμπεριφορές, αλλά δεν μπορούν και να τις δικαιολογήσουν.
Ενάρετοι και άσωτοι
Ο Μαξ Βέμπερ θεωρούσε πως ο δυτικός καπιταλισμός συνδέεται άρρηκτα με τον προτεσταντισμό και την καλβινιστική θεολογία. Το καλβινιστικό δόγμα περί "προκαθορισμού", δηλαδή το ότι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τη μετά θάνατον σωτηρία του, συσσώρευσε στο σώμα των πιστών ένα φορτίο μόνιμου άγχους, του οποίου η διαχείριση έπρεπε αναγκαστικά να βρει διέξοδο σ' ένα νέο πλαίσιο ηθικής, όπου εργασία και ενάρετη ζωή ταυτίζονται. Ο ασκητικός βίος, η συστηματική αποταμίευση, η αποφυγή των απολαύσεων της ζωής, η επαγγελματική και οικονομική επιτυχία -και πειθαρχία- θεωρήθηκαν προϋποθέσεις για να συγκαταλεγεί κάποιος στους "εκλεκτούς" του Θεού.
Όμως, στην περιρρέουσα εποχή των απλουστεύσεων και των αναθεματισμών, οι θρησκευτικές προσεγγίσεις είναι μάλλον παράταιρες. Ο λαϊκισμός, η δημαγωγία, ο κυνισμός, και εν τέλει ο πολιτικός "κατινισμός", ορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις επικοινωνιακές νόρμες οι οποίες εκλαμβάνονται ως στοιχεία ουσίας στην πολιτική αρένα, όχι ως λειτουργικές δομές. Το κατά πόσον όλα αυτά αποτελούν ήδη μια “κουλτούρα” -και όχι η ηθική του καλβινισμού- είναι κάτι που σηκώνει συζήτηση, ωστόσο το πολιτικό παιχνίδι μας έχει διδάξει ότι καμιά δήλωση δεν είναι τυχαία, αυθόρμητη ή “απρογραμμάτιστη”.
Καμία παρέμβαση κεντρικού προσώπου της ευρωγραφειοκρατίας, ειδικά όταν γίνεται μέσα από μεγάλα έντυπα, όπως η κυριακάτικη έκδοση της γερμανικής εφημερίδας “Frankfurter Allgemeine Zeitung” -εκεί έκανε τις δηλώσεις του ο Ντάισελμπλουμ- δεν αντανακλά προσωπικές θέσεις ή κρίσεις. Πόσο μάλλον όταν υπάρχει μια κομβική συγκυρία για το πολιτικό πρόσωπο που τις εκφράζει, όταν το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, στο οποίο ανήκει, έχει συντριβεί στις εκλογές της προηγούμενης εβδομάδας ως αποτέλεσμα της επιλογής του να συμπορευτεί με τη Δεξιά, όταν ο ίδιος αρχίζει να βλέπει την πόρτα της εξόδου, όταν ο πολιτικός μέντοράς του έχει μια δύσκολη εκλογική αναμέτρηση μπροστά του...
Ωστόσο η περίπτωση του Ντάισελ (μπλουμ) είναι κάπως ξεχωριστή. Οι συμπατριώτες του λένε μάλιστα ότι έχει τη "μέθοδό" του. Ως πολιτική φιγούρα, προσγειώθηκε κυριολεκτικά από το πουθενά στην καρδιά της ευρωγραφειοκρατίας στις αρχές του 2013. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, τον Γιούνκερ, βετεράνο του ευρω-κυκλώματος και μέγιστο πολιτικό “μάγο”, ο Ντάισελ δεν είχε καμιά σπουδαία πολιτική πείρα όταν ανέλαβε το πόστο.
Έκτοτε όμως έχει βάλει την προσωπική σφραγίδα του σ' αυτή την άχαρη θέση. Επιδιώκει να είναι τυπικός και αποτελεσματικός. Σπάνια παρατείνει συναντήσεις πέραν του προκαθορισμένου χρονικού ορίου, απαιτεί αποτελέσματα γρήγορα, οι συζητήσεις για τις συζητήσεις του προκαλούν δυσφορία, είναι λακωνικός, δεν του αρέσουν τα “παιχνίδια”.
Τον Ιούνιο του 2015 στο Eurogroup της Ρίγας στην Εσθονία, όταν ο Έλληνας υπουργός Γιάνης Βαρουφάκης δεν συμμετείχε στο επίσημο βραδινό δείπνο, οι δηλώσεις του Ντάισελ θύμισαν παιδονόμο: “Δεν μ’ αρέσει το θέατρο αυτού του είδους. Θέλω μόνον σοβαρές προτάσεις από τους Έλληνες για το πώς θα σώσουν την χώρα τους απ' αυτό το χάος. Αν συνεχίσουν έτσι, δεν θα έχουμε καλό τέλος”...
Η τραπεζική κρίση της Κύπρου τον Μάρτιο του 2013 προϊδέασε για το πώς θα κινηθεί ο νέος -τότε- επικεφαλής του Eurogroup - αλλά και περί του τίνος απόψεις απηχεί. Είχε δηλώσει εκείνες τις μέρες -στους “Financial Times”- ότι το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο θα λειτουργήσει ως μοντέλο και για άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Πολλοί τον κατηγόρησαν ότι ανατίναξε τα θεμέλια των αγορών. Άλλοι πάντως, πιο ψύχραιμοι, παραδέχθηκαν πως “άθελά” του ομολόγησε την αλήθεια. Τον εκθείασαν μάλιστα γιατί δεν ήταν σαν τον Γιούνκερ, που συνηθίζει να κρύβει τα προβλήματα κάτω απ’ το χαλί.
Σημειωτέον πως η σχέση -και η σύγκριση- με τον προκάτοχό του ήταν και είναι προβληματική. Η ροπή του Ντάισελμπλουμ προς την “καλβινιστική κουλτούρα” πήρε σβάρνα κι εκείνον. Το 2014, καλεσμένος στο τοκ σόου των δημοσιογράφων Knevel και Van den Brink στην δημόσια τηλεόραση της Ολλανδίας, κατηγόρησε τον Γιούνκερ ότι είναι “μανιώδης καπνιστής και πότης”.
Το απόσπασμα της εκπομπής έγινε viral αναγκάζοντας τον Λουξεμβούργιο πολιτικό, που μόλις είχε ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να κάνει δημόσια δήλωση ότι δεν έχει πρόβλημα εθισμού με το αλκοόλ. Λίγες μέρες αργότερα ο Ντάισελμπλουμ, τα γύρισε και είπε πως όλα ήταν ένα “άτυχο αστείο”...
Ο υιός του πατρός
Ο τρόπος που αναδείχθηκε σε μια από τις κορυφαίες θέσεις του ευρωσυστήματος προκαλεί επίσης πολλές απορίες. Σύμφωνα με την ολλανδική εφημερίδα “Vrij”, τον Δεκέμβριο του 2012, στη διάρκεια της μόλις τρίτης συμμετοχής του σε Eurogroup ως υπουργού Οικονομικών της Ολλανδίας, ο Ντάισελ μαθαίνει πως σε μια διπλανή αίθουσα έχουν ιδιαίτερη συνάντηση ο Σόιμπλε, ο Ντράγκι, ο Μοσκοβισί και ο επίτροπος Μισέλ Μπαρνιέ. Αποφασίζει να πάει κι ο ίδιος, αν και απρόσκλητος.
Το δημοσίευμα λέει πως όλοι έμειναν άναυδοι απ' το θράσος του νεαρού υπουργού, παρ' όλα αυτά κανείς δεν τον έδιωξε. Έμεινε ώρες σ' εκείνη τη συνάντηση συζητώντας με τους υπόλοιπους για τη διάσωση του ευρώ. Σύντομα οι Γερμανοί άρχισαν να διαδίδουν ότι ο Ντάισελμπλουμ μπορεί να είναι ένας άξιος διάδοχος του Γιούνκερ. Στο επόμενο κιόλας Eurogroup ο Σόιμπλε τον έχρισε προσωπικά αγαπημένο του υποψήφιο...
"Ο Ντάισελμπλουμ είναι εφεύρεση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε" λέει χαρακτηριστικά ένας από τους ανθρώπους του στενού κύκλου του Γερμανού υπουργού. "Υπάρχει μια σχεδόν πατρική σχέση μεταξύ τους" αποκαλύπτει και εξηγεί: "Ο Σόιμπλε είναι ένας έμπειρος πολιτικός, ένας φανταστικός διαπραγματευτής. Αν τον γνωρίσεις, μπορεί και να σου φανεί αστείος. Αισθάνεται μια σαρδόνια ικανοποίηση όταν ανταγωνίζεται με τους άλλους, πάντα με το χαμόγελο, είναι ένας σκανδαλιάρης άνθρωπος".
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σόιμπλε έσπευσε να καλύψει απόλυτα και δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό το πολιτικό του τέκνο για τους απαράδεκτους, απαξιωτικούς ισχυρισμούς του περί "ασώτων" (Νότιων) που ζητούν μονίμως την αλληλεγγύη των "ενάρετων" (Βόρειων). "Δεν βαθμολογώ το στυλ στις συνεντεύξεις" περιορίστηκε να σχολιάσει ο πολιτικός "πατέρας" του Γερούν. Και ποια είναι λοιπόν αυτή η περίφημη "μέθοδος" του τελευταίου; Την εξηγεί ο ίδιος σε απλά... ολλανδικά:
"Πιστεύω ακράδαντα στα εύρωστα δημόσια οικονομικά. Μερικοί πιστεύουν ότι είμαι δεξιός, αλλά δεν είμαι. Δεν διορίστηκα πρόεδρος (του Eurogroup) για να αφήσω τα πράγματα να καταρρεύσουν, αλλά για να αναζητήσω καρποφόρες λύσεις. Αν θέλεις να κάνεις καλή δουλειά, πρέπει να αποποιηθείς τις πολιτικές αποχρώσεις. Αν μπούμε στην ιδεολογική πλευρά των πραγμάτων, δεν θα πετύχουμε τίποτε"...
Μάλλον, αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα της σημερινής Ευρώπης.
