Δουλειά, εργασία, επάγγελμα, απασχόληση... Πολλές λέξεις για το ίδιο πράγμα. Και πολλές συνοδευτικές έννοιες: καριέρα, αναγνώριση, εξασφάλιση, κοινωνική καταξίωση, επιτυχία, χρήμα... Πόσο ταυτίζονται τα πρώτα με τα δεύτερα; Τι σημαίνει «δουλειά» στο ατομικό και συλλογικό σύμπαν; Πόση "ενέργεια" καταναλώνει αυτή η δραστηριότητα στη ζωή μας; Γιατί η δουλειά μάς προσδιορίζει ως προσωπικότητες; Γιατί λέμε αυτός «είναι» γιατρός, εκείνος «είναι» ταξιτζής, ο άλλος «είναι» οικοδόμος. Είναι η δουλειά δικαίωμα ή ανάγκη; Είναι κάτι που μπορεί να προσφέρει ευχαρίστηση ή γίνεται καταναγκαστικά;
Μέσα στο χάος των ημερών, ξαναβγήκε στον αφρό η «χαριτωμένη» συζήτηση για το μέλλον της εργασίας. Αφορμή στάθηκαν επιστημονικές μελέτες που υπεραμύνονται της ανάγκης «κουρέματος» της διάρκειας της εργάσιμης εβδομάδας για λόγους παραγωγικότητας, ατομικής υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και η είδηση ότι η Σουηδία προτίθεται να εγκαταλείψει το 8ωρο και να θεσμοθετήσει το 6ωρο.
Άλλα κόλπα
Ποια μορφή λοιπόν θα έχει μελλοντικά ο εργασιακός βίος; Θα είναι αποκλειστικά έμμισθη η εργασία ή μήπως κάτι πιο πολυσχιδές, π.χ. δραστηριότητες εθελοντισμού ή αντιπραγματισμού; Ποιες δουλειές «θα παίζουν»; Πόσες ώρες θα δουλεύουμε, πόσα θα παίρνουμε, θα μας εκτοπίσουν τα ρομπότ, θα δουλεύουμε απ’ το σπίτι, απ’ τον δρόμο, από παντού, θα υπάρχει ωράριο; Θα υπάρξει ένας επαναπροσδιορισμός των εργασιακών μοντέλων σε επίπεδο κοινωνίας και οικονομίας; Θα προσηλωθούμε στο μοντέλο του καταμερισμού ή θα απομακρυνθούμε απ’ αυτό; Θα ασκούμε μόνον ένα επάγγελμα σ' όλη μας τη ζωή ή αναγκαστικά θα αλλάζουμε μια, και δύο, και τρεις φορές ειδίκευση; Θα δουλεύουμε για το αφεντικό ή για την πάρτη μας μέσα από τον μαγικό κόσμο του sharing economy;
Γιατί να μαγειρεύω ως υπάλληλος σ’ ένα εστιατόριο απ’ την στιγμή που μπορώ να μαγειρεύω σπίτι μου και να «κοινοποιώ» τα πιάτα μου στο Διαδίκτυο κάνοντας τα share προς άλλους. Γιατί να δουλεύω ξενοδοχοϋπάλληλος όταν μπορώ να κάνω το σπίτι μου «ξενοδοχείο» μέσω Airbnb και να το μισθώνω σε τουρίστες- και να γνωρίζω και κόσμο...
Θα επιβιώσει λοιπόν, η παραδοσιακή αντίληψη για τη δουλειά - και η άποψη ότι πρέπει να έχει κυρίαρχη θέση στη ζωή μας -ή θα επικρατήσουν πολλές διαφορετικές έννοιες για τη δουλειά- και μαζί τους οι δουλειές του ποδαριού; Αυτές που σήμερα ακούγονται εξωφρενικές αλλά αύριο-μεθαύριο μπορεί να έχουν ζήτηση. Ο συνάδελφος Θάνος Παναγόπουλος έριξε μια ιδέα: «ένα δημιουργικό επάγγελμα όλο μεράκι, δράση και φαντασία”- έγραψε τις προάλλες στο FB- (θα) “είναι να αλλάζεις στη Wikipedia τον ενεστώτα χρόνο σε αόριστο για όσους πεθαίνουν»...
Οι πρωτοπόροι...
Μπορεί να γελάσει κανείς εδώ αλλά κάποιοι το προχώρησαν- και δεν κάνουν πλάκα. Τα νέα “επαγγέλματα” που σκαρφίστηκαν βγάζουν μεροκάματο. Ο Τσακ Μακάρθι π.χ. απ’ το Λος Άντζελες άνοιξε νέους δρόμους με την ιδέα του.
Βασικά, είναι ηθοποιός, «ψάχνεται» με το Χόλιγουντ. Μέχρι όμως να γίνει σταρ πρέπει με κάτι ζει. Στην αρχή σκέφτηκε να βγάζει βόλτα σκύλους αλλά έχει ένα πρόβλημα: αυτός που κάνει τη συγκεκριμένη δουλειά στην ουσία πληρώνεται για να μαζεύει τα περιττώματα των ζώων από δρόμους και πάρκα (στην Αμερική, ο νόμος είναι νόμος) κι αυτό δεν αρέσει στον Τσακ. Έτσι, προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα: σκέφτηκε πως αντί για σκύλους θα μπορούσε να βγάζει βόλτα... ανθρώπους. Αυτούς που θέλουν να κάνουν έναν περίπατο αλλά δεν έχουν συντροφιά. Έφτιαξε προφίλ στο Facebook -The People Walker- και γέμισε τους δρόμους με αυτοσχέδιες αφίσες απ' τον εκτυπωτή του. “Ψάχνεις κίνητρο για να περπατήσεις; Φοβάσαι να περπατήσεις μόνος σου; Δεν θέλεις να σε βλέπουν οι άλλοι ότι περπατάς μόνος σου και να υποθέτουν ότι δεν έχεις φίλους; Δεν σ' αρέσει να περπατάς σιωπηλός και να σκέφτεσαι το απρόβλεπτο μέλλον; Τότε χρειάζεσαι τον People Walker του Τσακ Μακάρθι”, λένε τα φυλλάδια.
Η ανταπόκριση ήταν θετική. Πολλοί που απέφευγαν τους περιπάτους για λόγους προσωπικής ασφάλειας ή γιατί δεν είχαν παρέα, βρήκαν στις υπηρεσίες του Τσακ μια καλή, πρακτική λύση. Όσοι θέλουν να “νοικιάσουν” τον People Walker μπορούν να το κάνουν μέσω FB ή τηλεφωνικά. Χρεώνει 3,85 ευρώ το χιλιόμετρο και υπόσχεται ότι στις βόλτες του δεν χρησιμοποιεί... περιλαίμιο και φίμωτρο. “Το περπάτημα κάνει καλό στον εγκέφαλο, βοηθά στην κυκλοφορία του αίματος. Ο Πλάτωνας συνήθιζε να περπατά και να μιλά με τους μαθητές του, αλλά εγώ δεν είμαι ο Πλάτωνας”, λέει χαριτολογώντας ο Τσακ- αν και η φυσιογνωμία του παραπέμπει σε κάποιο είδος γκουρού...
Αγγλικά ονόματα
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η 16χρονη Μπο Τζέσαπ από το Γκλοτσεστερσάιρ της Βρετανίας, έκανε ήδη το πρώτο σημαντικό βήμα προς τη μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση της. Έστησε ένα σάιτ μέσω του οποίου βρίσκει αγγλικά ονόματα στα Κινεζάκια (ναι, υπάρχει κι αυτή η δουλειά). Της ήρθε η ιδέα όταν πήγε ταξίδι με την οικογένειά της στην Κίνα. Βρίσκονταν σε ένα εστιατόριο όταν κάποιοι ντόπιοι την πλησίασαν και της ζήτησαν να τους προτείνει ένα αγγλικό όνομα για ένα νεογέννητο. Καθώς η Κίνα ανοίγεται στον κόσμο, οι Κινέζοι θεωρούν πολύ σημαντικό το να δίνουν αγγλικά ονόματα τα παιδιά τους κάτι που θα τους διευκολύνει αργότερα στις σπουδές τους στην Αγγλία ή στην επαγγελματική τους αποκατάσταση εκεί!
Ακολουθώντας την κινέζικη παράδοση, η Μπο βρίσκει αγγλικά ονόματα με βάση 12 χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που οι γονείς θα ήθελαν να αποκτήσει το μωρό τους όταν μεγαλώσει. Τους προτείνει τρία και οι γονείς μαζί με τους συγγενείς αποφασίζουν ποιο τελικά θα κρατήσουν. Στη συνέχεια, τους τυπώνει ένα «επίσημο» πιστοποιητικό που εξηγεί τον "συμβολισμό" του ονόματος και αναφέρει ένα διάσημο πρόσωπο μ' αυτό το όνομα. Μέχρι στιγμής, η 16χρονη έχει βγάλει πάνω από 56.000 ευρώ (!) και ο τίτλος της παλιάς ελληνικής κωμωδίας «Τι κάνει ο άνθρωπος για να ζήσει» προσγειώνεται συνειρμικά στο μυαλό...
Ως τα γεράματα...
Αλλά η «εργασιακή μελλοντολογία» έχει κι άλλα κεφάλαια. Η περίπτωση της νοσοκόμας Μόνικα Μπούλμαν στη Βρετανία θα μπορούσε να είναι ένα απ’ αυτά. Η Μόνικα εξακολουθεί να εργάζεται στο δημόσιο νοσοκομείο Τορμπέι του Ντέβον παρά τα 83 της χρόνια! Δηλώνει μάλιστα πως δεν σκοπεύει να πάρει σύνταξη! Μπήκε στο βρετανικό «ΕΣΥ», το 1952 σε ηλικία 19 ετών. Όταν πήρε μετάθεση στο Ντέβον, το 1998, ήταν ήδη 65 ετών. Ο διευθυντής του νοσοκομείου την επαινεί και λέει πως «η Μόνικα είναι πραγματικά ένα παράδειγμα για όλους εμάς». Ίσως και το επιδιωκώμενο μοντέλο εργασιακού βίου για το μέλλον...
Και η συζήτηση βεβαίως έχει ακόμα πολύ... μέλλον. Διότι, ενώ σε πρώτη φάση, δηλαδή μέχρι σήμερα, το ζητούμενο ήταν η ανάγκη να προστατευτούν τα επίπεδα της απασχόλησης -να μην πάρει κεφάλι η ανεργία- τώρα το ζητούμενο είναι η ποιότητα της εργασίας. Η αποδοτικότητα, η παραγωγικότητα, η επιτυχία της ιδέας της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες, δεν εξαρτώνται μόνον από τις οικονομικές συνθήκες που σχετίζονται με την δραστηριότητα της εργασίας, αλλά επίσης και από τον τρόπο που η ίδια η εργασία είναι οργανωμένη.
Συνεπώς... «το κορίτσι που δουλεύει στην Ομόνοια, 3ος όροφος γραφείο 14» -στο ευαίσθητο, στοχαστικό τραγούδι της Αρλέτας του 1976- που «χτυπά τα πλήκτρα της γραφομηχανής οκτώ ώρες την ημέρα πλην της Κυριακής», είναι σήμερα μια παρωχημένη κατάσταση από άποψης παραγωγικότητας. Όπως πιθανόν ξεπερασμένο θα είναι μελλοντικά κι αυτό που περιγράφει ο στίχος του ίδιου τραγουδιού παρακάτω: «παίρνει στα 20 τον βασικό μισθό, στα 60 το εφάπαξ και τη σύνταξη»...
