Κάποιοι του πλέκουν το εγκώμιο -ναι, υπάρχουν κι αυτοί- παρά τα αποκαΐδια που άφησε πίσω του. Η πολιτική κληρονομιά του Κάμερον, επιμένουν, δεν θα στιγματιστεί από το Brexit όπως στιγματίστηκε του Άντονι Ήντεν από την κρίση στο Σουέζ, το 1956. Ακούγεται υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό την ώρα που ο κόσμος προσπαθεί να καταλάβει τι συνέβη, να προβλέψει, να υποθέσει τί θα ακολουθήσει, ποιες θα είναι οι συνέπειες του ρήγματος όχι μόνον για τη Βρετανία αλλά και για την Ευρώπη.
Οι παραφωνίες και οι τακτικισμοί έχουν αρχίσει να πυκνώνουν. Στην Πολωνία, ο υπουργός Εξωτερικών Βίτολντ Βαστσικόφσκι έστειλε μήνυμα στο Βερολίνο μέσω γερμανικής εφημερίδας ("Die Welt"): Κοιτάξτε, λέει, μπορεί να ακολουθήσουν κι άλλοι μετά τους Βρετανούς, μπορεί να υπάρξει ντόμινο αποχωρήσεων. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο και επείγον να δούμε ποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να κάνουν οι Βρυξέλλες "για να δώσουν απαντήσεις στις προκλήσεις της οικονομίας, της μετανάστευσης, της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας". Δεν μπορεί, λέει ο Βατσικόφκσι, «μικρές ομάδες κρατών να παίρνουν αποφάσεις και κατόπιν να τις επιβάλλουν στα υπόλοιπα κράτη-μέλη, αυτό είναι συνταγή καταστροφής». Καμιά σοβαρή πολιτική δύναμη στην Πολωνία δεν ζητεί βεβαίως να γίνει δημοψήφισμα για παραμονή ή έξοδο από την Ε.Ε., ωστόσο τίποτα δεν είναι δεδομένο και γι' αυτό, καλού-κακού, ο υπουργός της ευρωσκεπτικιστικής κυβέρνησης της Βαρσοβίας προειδοποιεί: «Ελπίζω ότι δεν θα χρειαστεί να λάβουμε δραστικά μέτρα εξαιτίας ασύνετων ενεργειών των 'μεταρρυθμιστών της Ευρώπης'»...
Αλλά το Brexit είναι γεγονός πια, όχι σενάριο. Η αναζήτηση για προγραμματισμό και “σχέδιο” οδηγεί σε αδιέξοδο επειδή πολύ απλά δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Ο Κάμερον και ο μικρός κύκλος των ανθρώπων του πίστευαν πως είχαν τη νίκη στο τσεπάκι, ότι κι αυτή τη φορά η τύχη θα ήταν με το μέρος τους, μόνον που έκαναν λάθος.
Πορεία στο άγνωστο
Κι εφόσον δεν υπάρχει σχέδιο, θα πρέπει να υπάρξει τώρα ένα, όμως τα πράγματα δεν είναι ούτε απλά, ούτε εύκολα. Η Βρετανία δεν είναι ενιαία χώρα, πρέπει να βρεθεί μια φόρμουλα συνεννόησης με τους Σκωτσέζους που στη συντριπτική πλειοψηφία τους ψήφισαν υπέρ της παραμονής. Η Μέι έσπευσε να τους εξευμενίσει την Παρασκευή στην πρώτη επίσκεψή της στο Εδιμβούργο όπου συναντήθηκε με τη Νίκολα Στάρτζεον, διαβεβαιώνοντάς τους πως η κυβέρνησή της "θα είναι πάντα με το μέρος τους". Αλλά αρκούν αυτές οι διαβεβαιώσεις;
«Η ανασφάλεια θα ενταθεί κι άλλο επειδή δεν υπάρχει προβλέψιμη πορεία προς τα εμπρός. Δεν γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι πλήρεις συνέπειες της εξόδου για τα επόμενα είκοσι χρόνια ή και περισσότερο», γράφει ο Tony Travers, διευθυντής του London School of Economics και καθηγητής του τμήματος Δημόσιας Διοίκησης, συντάκτης της έκθεσης της σχολής για τις επιπτώσεις του Brexit στη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση της Βρετανίας.
«Κανείς δεν ξέρει πόσο ακριβώς θα διαρκέσει η διαπραγμάτευση για τη νέα σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ε.Ε., μερικοί λένε δύο χρόνια, κάποιοι πέντε, άλλοι πιο πολλά. Θα ενδώσουν οι Ευρωπαίοι στα αιτήματά μας ή θα παίξουν σκληρό παιχνίδι; Ήδη οι υποσχέσεις που έδωσε το στρατόπεδο της εξόδου έχουν γίνει πιο 'λάιτ' ή απλά εγκαταλείφθηκαν. Τόσο οι Συντηρητικοί όσο και οι Εργατικοί έχουν εμπλακεί ταυτόχρονα σε καταστροφικούς εμφύλιους πολέμους (...) Σαράντα χρόνια δημοσιογραφικής κάλυψης από τα ΜΜΕ για τους 'εκτός πραγματικότητας' γραφειοκράτες των Βρυξελλών έπεισαν τελικά έναν αριθμό ανθρώπων να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου», γράφει ο Travers.
Αγιογραφίες...
Αυτά δεν αγγίζουν πάντως όσους έχουν επιφορτιστεί να γράψουν την αγιογραφία του Κάμερον. Γι’ αυτούς, ο πρωθυπουργός του Brexit είναι ένας «μεγάλος ηγέτης», ένας «αναμορφωτής», κάποιοι θα τους πιστέψουν κιόλας, έτσι γίνεται συνήθως...
“Οι Συντηρητικοί βρίσκονταν σε οικτρή κατάσταση το 2005, δεν ήταν πλέον το φυσικό κόμμα της εξουσίας έχοντας χάσει τρεις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις. Τους στήριζαν οι ηλικιωμένοι και ομάδες σε κοινωνική και γεωγραφική ακινησία. Ήταν το ανάθεμα για τις εθνικές μειονότητες και τους σπουδαστές. Από τότε που ο Τόνι Μπλερ κέρδισε εκείνη τη σαρωτική πλειοψηφία του το 1997, οι Συντηρητικοί είχαν χάσει έδαφος σε εκλογικές περιφέρειες όπου το ποσοστό των αποφοίτων πανεπιστημίου είναι άνω του μέσου όρου. Ώς το 2005, ήταν τρίτο κόμμα μεταξύ των φοιτητών, πίσω από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, και θεωρούνταν από πολλούς, όπως είχε πει και η Τερέζα Μέι, 'το αχώνευτο κόμμα'”. Ο Vernon Bogdanor, καθηγητής δημόσιας διοίκησης στο King's College του Λονδίνου αποδίδει τα εύσημα στον Κάμερον επειδή, όπως λέει, τα άλλαξε όλα αυτά (;!) και η Ιστορία θα τον καταχωρίσει στα βιβλία της ως... τον “δάσκαλο του γενναιόδωρου και πολιτισμένου Συντηρητισμού”... Ώς εδώ όμως με τα εγκώμια.
Για τον "Economist", ο Κάμερον δεν αξίζει ούτε επαίνους, ούτε «παράσημα», ούτε εύσημα. Το δημοψήφισμά του για το Brexit ήταν η “πιο εσφαλμένης σύλληψης απόφαση και το πιο επιζήμιο πολιτικό γεγονός στη μεταπολεμική ιστορία της Βρετανίας” γράφει το έγκυρο περιοδικό.
Φαντασιώσεις και αλαζονεία
Ο πρώην πρωθυπουργός μίλησε για “μια μεγάλη δημοκρατική άσκηση (...) αλλά για να το θέσουμε ευγενικά, ήταν μια φαντασίωση” υπογραμμίζει η σύνταξη στο κεντρικό σχόλιό της με τίτλο “Ο Ντέιβιντ Κάμερον εγκαταλείπει την Ντάουνινγκ Στριτ με μια κληρονομιά ερειπίων”.
“Ο Κάμερον πήρε την απερίσκεπτη απόφαση να δεσμευτεί στη διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος (που) δεν χρειαζόταν να κάνει. Το εκλογικό σώμα σίγουρα δεν ζητούσε κάτι τέτοιο, το κίνητρό του ήταν να εξευμενίσει τους ιδιότροπους βουλευτές του στα ορεινά του κοινοβουλίου. Η κρίση απουσίαζε από τη συγκεκριμένη απόφαση δεδομένων των κινδύνων και της πραγματικότητας. Η αντίληψή του περί ‘επαναδιαπραγμάτευσης’ της σχέσης της Βρετανίας με την Ε.Ε. στην οποία βάσισε όλη τη στρατηγική του, στην καλύτερη περίπτωση ήταν πρόχειρη”, επισημαίνει ο "Economist".
Οι "Financial Times" υπενθυμίζουν ότι στις βουλευτικές εκλογές πέρυσι τον Μάιο, το θέμα της Ευρώπης σπανίως εμφανιζόταν στο "top 10" των ανησυχιών των Βρετανών ψηφοφόρων, παρ' όλα αυτά ο Κάμερον είχε «πρόβλημα»: πίστευε πως μερικοί από τους βουλευτές του μπήκαν στην πολιτική μόνο και μόνο για το ζήτημα «Ευρώπη», οπότε τους υποσχέθηκε «επαναδιαπραγμάτευση» και δημοψήφισμα.
Έτσι, «η εκστρατεία υπέρ του Brexit έγινε η διέξοδος για τον θυμωμένο πρωτογονισμό των ψηφοφόρων της γηράσκουσας εργατικής τάξης της Αγγλίας, αδιαπέραστης από τα πραγματικά γεγονότα και την αιτιολογημένη κρίση», όπως έγραψε χαρακτηριστικά στο αμερικανικό "Slate" o Τζόρνταν Βάισμαν.
Ο τζογαδόρος
Και το σχόλιο του "Economist" καταλήγει: “Ο πρωθυπουργός έπαιξε το τζογαδόρικο παιχνίδι του βασιζόμενος στη βεβαιότητα ότι μπορούσε να το διαχειριστεί, ότι η δύναμη της πειθούς και της αξιοπιστίας του (που οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι είναι σημαντικές) θα τον βοηθούσαν να τα καταφέρει. Μετά το 2013, έχασε πολλές ευκαιρίες να αλλάξει πλεύση στο θέμα του δημοψηφίσματος, να οικοδομήσει μια ανθεκτική αφήγηση για την παραμονή στην Ε.Ε. Χωρίς σοβαρούς συμβούλους και με υπερβολική αυτοπεποίθηση μετέτρεψε την 'επαναδιαπραγμάτευση’ από περιουσιακό στοιχείο σε ραβδί με το οποίο οι οπαδοί της εξόδου θα μπορούσαν να τον χτυπήσουν.
Η εκστρατεία του υπέρ της παραμονής, παρά τις εκλάμψεις ικανοτήτων και βούλησης, ήταν λίγη και ήρθε πολύ αργά. Η όλη προσπάθειά του ήταν μια θεαματική και επιπόλαια πράξη υπέρβασης δυνατοτήτων. Το απροσδόκητο αποτέλεσμα (της θητείας του) θα είναι μια Βρετανία φτωχότερη, πιο απομονωμένη, με λιγότερη επιρροή στον κόσμο και πιο διαιρεμένη. Το θεμελιωδώς σωστό όραμά του για ένα ενιαίο Συντηρητικό κόμμα που θα κυριαρχεί στον μεσαίο χώρο, θα επισκιαστεί αναμφίβολα από αυτό το γιγαντιαίο, εθνικά διαβρωτικό παραπάτημα που εγγυημένα θα στιγματίσει τη χώρα για δεκαετίες και θα την απαξιώσει στα βιβλία της Ιστορίας. Ο Κάμερον φεύγει μέσα στο αίσχος»...
