Επιμέλεια: Χάρης Λογοθέτης
Η επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ, του κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς, στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα ήταν αρκετή για να κάνει πρώτο θέμα τον τερματισμό της λιτότητας. Αλλού στην Ευρώπη η αντίσταση στις πολιτικές λιτότητας οργανώνεται μακριά από κομματικές δομές, που θεωρούνται μάλλον μέρος του προβλήματος, παρά της λύσης. Κάτι τέτοιο ίσχυε για πολύ καιρό στην Ισπανία, μέχρι τη δημιουργία ενός κόμματος που φαίνεται να αλλάζει τα δεδομένα.
Του Renaud Lambert*
Μαδρίτη, 15 Μαΐου 2011. Χιλιάδες και, στη συνέχεια, εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές, που ο Τύπος έσπευσε να αποκαλέσει «αγανακτισμένους», συγκεντρώνονται στην Πουέρτα δελ Σολ, στην καρδιά της ισπανικής πρωτεύουσας. Καταγγέλλουν τον έλεγχο της οικονομίας από τις τράπεζες και μια δημοκρατία που «δεν τους αντιπροσωπεύει». Σε (αμεσοδημοκρατικό) πυρετό, οι συνελεύσεις τους απαγορεύουν σημαίες, πολιτικά σύμβολα και τοποθετήσεις εκ μέρους οργανώσεων ή συλλογικοτήτων. Από τις τάξεις τους σύντομα αναδύεται το σύνθημα «Ο λαός ενωμένος δεν έχει ανάγκη από κόμματα».
Τρία χρόνια αργότερα, η πλατεία της Πουέρτα δελ Σολ είναι άδεια. Η φιλοδοξία να αλλάξουν τα πράγματα δεν έχει εξαφανιστεί, έχει μετατοπιστεί. Απροσδόκητα, την ελπίδα ενσαρκώνει πλέον ένα νέο πολιτικό μόρφωμα, το Podemos (Μπορούμε). Ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα κόμματα έρχονται αντιμέτωπα με ολοένα μεγαλύτερη απαξίωση, το Podemos γνωρίζει απρόσμενη επιτυχία.
«Δυσκολευόμαστε να το πιστέψουμε» λέει χαμογελώντας ο ευρωβουλευτής Πάμπλο Ετσενίκε, σε συνάντηση που οργάνωσε ο «κύκλος» του Podemos στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2014. «Το κόμμα μας δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 2014. Πέντε μήνες αργότερα, πήραμε 8% στις ευρωεκλογές. Σήμερα, όλες οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν το κόμμα μας ως την πρώτη πολιτική δύναμη της Ισπανίας!». Οι επικεφαλής του Podemos γνωρίζουν ότι οι δημοσκοπήσεις δεν είναι εκλογές. Άλλωστε, τον Δεκέμβριο του 2014, νέες μετρήσεις φέρνουν το κόμμα στη δεύτερη θέση, πίσω από το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE). Δύσκολο, πάντως, να αποκλειστεί τελείως το ενδεχόμενο νίκης του Podemos στις βουλευτικές εκλογές, οι οποίες πρέπει να πραγματοποιηθούν το αργότερο μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 2015.
Η δημιουργία του Podemos προέκυψε από μία διαπίστωση: «Κατά τη γνώμη μας, το κίνημα της 15ης Μαΐου εγκλωβίστηκε σε μια αποκλειστικά κινηματική αντίληψη της πολιτικής» μας εξηγεί ο κοινωνιολόγος Χόρχε Λάγο, μέλος του συμβουλίου πολιτών του Podemos, του διευρυμένου αποφασιστικού οργάνου του κόμματος. «Όμως, η άποψη ότι η σταδιακή συσσώρευση πολιτικής ισχύος θα οδηγούσε απαραίτητα σε αποκρυστάλλωση των διαδηλώσεων στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο αποδείχθηκε λανθασμένη». Δημιουργήθηκαν επιτροπές αγώνα κατά των εξώσεων, εμφανίστηκαν δίκτυα αντίστασης στη διάλυση της υγείας, αλλά το κίνημα ξεφούσκωσε και υποχώρησε.
Στο εκλογικό επίπεδο, η ίδια απογοήτευση. «Το 80% της κοινωνίας δήλωνε ότι συμφωνεί με το κίνημα, αλλά ο κόσμος συνέχισε να ψηφίζει με παραδοσιακό τρόπο» συνεχίζει ο Λάγο. Τον Νοέμβριο του 2011 οι συντηρητικοί σαρώνουν στις εκλογές. Από εκεί πηγάζει η διπλή υπόθεση των ιδρυτών του Podemos: και εάν, μεταξύ των ανθρώπων που υποστήριζαν το κίνημα της 15ης Μάιου, ορισμένοι επιθυμούσαν να εκπροσωπούνται πολιτικά; Και εάν, στη σημερινή συγκυρία, η ανάληψη της κυβέρνησης αποτελεί προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ για τον κοινωνικό μετασχηματισμό;
Μολονότι παίρνει σαφείς αποστάσεις από το κάλεσμα για άμεση δημοκρατία της Πουέρτα δελ Σολ, το Podemos εμφανίζεται ως ο κληρονόμος του «πνεύματος του Μάη», κυρίως λόγω των αρχών του σε θέματα συμμετοχικής χρηματοδότησης, διαφάνειας και συλλογικών αποφάσεων. Τα μέλη του, όμως, φαίνεται ότι έχουν αποτιμήσει κριτικά ορισμένες παγίδες του αμεσοδημοκρατικού μοντέλου. Τον περασμένο Οκτώβριο, στο πρώτο συνέδριο του κόμματος, η πρόταση του Ετσενίκε περιλάμβανε ακόμη μεγαλύτερη αποκέντρωση, οριζόντιες δομές και ευελιξία. Αντίθετα, η πρόταση του Ιγγλέσιας, που πλειοψήφησε άνετα, εκτοξεύοντας τον νεαρό επίκουρο καθηγητή στη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος, υποστήριζε ότι η επίτευξη των στόχων του κινήματος προϋπέθετε μια οργάνωση λιγότερο έτοιμη να διαλύσει τις διεκδικήσεις του σε μια ατέρμονη συζήτηση για την ίδια της τη λειτουργία.
Οι διαδηλωτές του 2011, που έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία στο ζήτημα της αυτονομίας του κινήματος, είναι έτοιμοι να καταγγείλουν την προδοσία: το νέο κόμμα θα παίξει τον ρόλο των χρήσιμων ηλιθίων του «συστήματος». «Το Podemos αναδύεται ως μέσο θεσμικής αφομοίωσης της κοινωνικής ενέργειας και της διαδικασίας μαζικού πειραματισμού» των τελευταίων ετών εκτιμά η Νούρια Αλαμπάο, μέλος συλλογικότητας της Βαρκελώνης.1 Το Podemos δεν «καπελώνει» το κίνημα της 15ης Μαΐου, του προτείνει έναν νέο αγωνιστικό άξονα, απαντούν από το περιβάλλον του Ιγλέσιας. «Τα κοινωνικά κινήματα μπορούν κάλλιστα να διατηρήσουν την αυτονομία τους, υποστηρίζοντας, ταυτόχρονα, όταν κάτι τέτοιο τους φαίνεται σωστό, μια κυβέρνηση που τους είναι πιο φιλική από όσες γνώρισε πρόσφατα η Ισπανία» επισημαίνει ο Λάγο. Ωστόσο, το ζήτημα της υποστήριξης είναι πιο εύκολο από το ζήτημα της κριτικής: τι συμβαίνει όταν μια κυβέρνηση, που τα κοινωνικά κινήματα θεωρούν υπερβολικά μετριοπαθή, δέχεται ήδη τα πυρά των συντηρητικών; Πρέπει κανείς να ενωθεί με τις κριτικές φωνές, παίζοντας το παιχνίδι του αντιπάλου, ή να παραμερίσει τις διαφωνίες του και να προδώσει τους αγώνες του; Όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, το ζήτημα παραμένει ανοιχτό.
Αν και δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ του κινήματος της 15ης Μαΐου και της ενίσχυσης του Ρodemos, η ανάδυσή του δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί χωρίς τις διαδηλώσεις του 2011, οι οποίες, σύμφωνα με τους επικεφαλής του νέου κόμματος, του προσέφεραν ένα πολιτικό υποκείμενο που σπάνια συγκροτείται με τέτοιο τρόπο στην Ευρώπη: τον λαό. «Δεν είναι 'ο λαός' που συμμετέχει στον ξεσηκωμό, αλλά ο ξεσηκωμός που συγκροτεί τον λαό του» γράφει στο τελευταίο βιβλίο της η ανώνυμη συλλογικότητα Αόρατη Επιτροπή.2 Ενώ σε άλλα γεωγραφικά πλάτη ο «λαός» παραμένει μια λέξη κενή περιεχομένου -μια φαντασιακή πολιτική δύναμη την οποία φιλοδοξούν να συνενώσουν με μαγικό τρόπο διάφοροι ρήτορες-, στην Ισπανία ο όρος φαίνεται να πήρε σάρκα και οστά στις μακριές βραδιές κατάληψης των πλατειών.
Η ανάδυση του συλλογικού «εμείς» εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την αισχρότητα των ελίτ της χώρας, τις οποίες το Podemos έχει ονομάσει «η κάστα». Ξεκινώντας από ένα επίπεδο διαφθοράς που κάνει τη Γαλλία να φαίνεται ναός της αρετής. Σήμερα, σχεδόν 2.000 υποθέσεις ερευνώνται από τις δικαστικές αρχές. Αφορούν τουλάχιστον 500 υψηλόβαθμους κρατικούς αξιωματούχους, με τη ζημία για το Δημόσιο να υπολογίζεται στα 40 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.3 Η αντίδραση των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος (P.P., Δεξιά) και του PSOE; Ήρθαν σε συνεννόηση μεταξύ τους για να «περιορίσουν τις ποινικές ευθύνες των μεμονωμένων προσώπων που δέχονται παράνομες δωρεές»4 και να κρατήσουν μακριά από το πεδίο έρευνας των δικαστικών αρχών τα πολιτικά κόμματα που επωφελούνται. Ακόμη και η μοναρχία, που είχε τη φήμη του αδιάφθορου θεσμού, δεν καταφέρνει πια να ξεπλύνει τις ελίτ, καθώς τα σκάνδαλα αγγίζουν πλέον και την πριγκίπισσα Κριστίνα δε Μπορμπόν.
Όπως εξηγεί ο Ιγγλέσιας, όταν η διαφθορά φτάνει σε τέτοια επίπεδα, γίνεται «δομική».5 Αδύνατον, επομένως, να τη διακρίνει κανείς από μια γενικότερη αντίληψη για την πολιτική, που αποτυπώνεται στην κραυγή της συντηρητικής βουλευτίνας Αντρέα Φάμπρα, στις 11 Ιουλίου 2012, στη συνεδρίαση της ολομέλειας του Κοινοβουλίου κατά την οποία ο Μαριάνο Ραχόι ανακοίνωσε νέα περικοπή των επιδομάτων ανεργίας. Η Φάμπρα δεν κατάφερε να κρύψει τη χαρά της. Χειροκροτώντας τον πρωθυπουργό, απηύθυνε το παρακάτω μήνυμα προς τους άνεργους: «Να πάνε να γαμηθούνε!».
Τη στιγμή που ένας στους δύο ανέργους δεν λαμβάνει πια επίδομα ανεργίας, οι 33 από τις 35 μεγαλύτερες ισπανικές εταιρείες αποφεύγουν τη φορολόγηση μέσω θυγατρικών σε φορολογικούς παραδείσους.6 Μισό εκατομμύριο παιδιά έχουν γλιστρήσει στη φτώχεια από το 2009, αλλά οι πολύ πλούσιοι της χώρας ευημερούν: κατά μέσο όρο, η περιουσία τους έχει αυξηθεί κατά 67% στη διάρκεια της θητείας της κυβέρνησης Ραχόι.7 Και για να περιοριστεί ο κίνδυνος έκρηξης μιας εξοργισμένης κοινωνίας, από τον περασμένο Δεκέμβριο ο νόμος περί «ασφαλείας των πολιτών» απαγορεύει μεθοδικά ό,τι κατέστησαν δυνατό οι κινητοποιήσεις του 2011: συγκεντρώσεις σε δημόσιους χώρους, διανομή προκηρύξεων, καταλήψεις πλατειών κ.τ.λ.
Το Podemos εκτιμά ότι το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων στην Ισπανία κατέστρεψε τις υλικές βάσεις στις οποίες στηριζόταν η «συναίνεση» του Συντάγματος του 1978, με το σύμφωνο μετάβασής του, τη μοναρχία του -που έχει τόσο απαξιωθεί, ώστε ο Χουάν Κάρλος υποχρεώθηκε να παραχωρήσει τον θρόνο στον γιο του- και τις προσδοκίες για κοινωνική ανέλιξη. «Η οικονομική κρίση», εξηγεί ο Λάγο, «προκάλεσε πολιτική κρίση - το είδος της ιδιαίτερης κατάστασης που αποτελεί προοίμιο κάθε βαθιάς κοινωνικής αλλαγής». Μετά τη διαδικασία «αποκαθήλωσης» του Μαΐου 2011, έχει έρθει η ώρα της «συντακτικής» διαδικασίας: του μετασχηματισμού του κράτους με αφετηρία το κράτος.
Σύμφωνα με το Podemos, η περίοδος που διανύει η Ισπανία κρύβει πολλαπλούς κινδύνους. Καθώς, όπως υπογραμμίζει ο Ιγγλέσιας, η Ακροδεξιά «κινείται σαν το ψάρι μέσα στο νερό» (Μάρτιος 2013).8 Στο συγκεκριμένο πεδίο, πάντως, η ισπανική Αριστερά διαθέτει ένα πλεονέκτημα σε σχέση με τη γαλλική: μεγάλο τμήμα της εθνικιστικής Ακροδεξιάς είναι επίσημα ενσωματωμένο στο P.P. Επομένως, είναι δύσκολο να υιοθετήσει μια αντισυστημική ρητορική παρόμοια με τη ρητορική του γαλλικού Εθνικού Μετώπου, το οποίο δεν κυβέρνησε ποτέ παρά σε ορισμένους δήμους.
Η δραματική κατάσταση της Ισπανίας, όμως, δεν αρκεί για να εξηγήσει την πρόσφατη εκτίναξη του Podemos. Εδώ και πολύ καιρό, το κόμμα της Ενωμένης Αριστεράς (Izquierda Unida, I.U.) προτείνει ένα παρόμοιο πολιτικό πρόγραμμα, χωρίς να καταφέρνει να κλονίσει το πολιτικό σύστημα. Πρόκειται, λοιπόν, και για ζήτημα μεθοδολογίας.
Για τα ηγετικά στελέχη του Podemos, η Αριστερά πάντοτε απωθούσε με τις δυσνόητες αναλύσεις, τις σκοτεινές αναφορές και την κωδικοποιημένη γλώσσα της. Όμως, εκτιμά ο Ιγγλέσιας, «ο κόσμος δεν ψηφίζει κάποιον επειδή ταυτίζεται με την ιδεολογία, την κουλτούρα ή τις αξίες του, αλλά επειδή συμφωνεί μαζί του» (30 Ιουλίου 2012). Και το κάνει ακόμη περισσότερο όταν οι υποψήφιοι καταφέρνουν να φανούν απλοί, συμπαθητικοί, ακόμη και... αστείοι.
Η πρώτη δουλειά του Podemos είναι η «μετάφραση» της παραδοσιακής ρητορικής της Αριστεράς με βάση τους άξονες που μπορούν να έχουν τη μέγιστη αποδοχή: τα ζητήματα της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων. «Δεν μιλάμε για καπιταλισμό. Υπερασπιζόμαστε την ιδέα της οικονομικής δημοκρατίας». διευκρινίζει ο Λάγο. Έτσι, στη ρητορική του Podemos η διχοτομία «Αριστεράς - Δεξιάς» έχει ξεχαστεί. «Η διαχωριστική γραμμή βρίσκεται πλέον μεταξύ όσων, όπως εμείς, υπερασπίζονται τη δημοκρατία (...) και όσων τάσσονται με τις ελίτ, τις τράπεζες, την αγορά. Υπάρχουν οι από κάτω και οι από πάνω (...) η ελίτ και η πλειοψηφία», εξηγεί ο Ιγγλέσιας (22 Νοεμβρίου 2014).
Οι θεματοφύλακες της μαρξιστικής ορθοδοξίας απορρίπτουν τέτοιου είδους αδιαφοροποίητες κοινωνικές αναλύσεις. Στις 24 Αυγούστου 2014, ένας αγωνιστής εγκαλεί τον Ιγγλέσιας κατά τη διάρκεια κάποιας συζήτησης. Γιατί δεν χρησιμοποιεί ποτέ τον όρο «προλεταριάτο»; Ο νεαρός πολιτικός ηγέτης απαντά: «Όταν ξεκίνησε το κίνημα της 15ης Μαΐου, φοιτητές της σχολής μου -ιδιαίτερα πολιτικοποιημένοι φοιτητές, οι οποίοι είχαν διαβάσει Μαρξ και Λένιν- συμμετείχαν για πρώτη φορά σε συνελεύσεις με 'κανονικούς' ανθρώπους. Και άρχισαν σύντομα να τραβούν τα μαλλιά τους: 'Μα, δεν καταλαβαίνουν τίποτα!'. Ούρλιαζαν: 'Είσαι εργάτης, ακόμη κι αν δεν το ξέρεις'. Ο κόσμος τούς κοίταζε σαν εξωγήινους και οι φοιτητές μου γυρνούσαν στο σπίτι τους θιγμένοι. (...) Να τι περιμένει ο εχθρός από εμάς. Να χρησιμοποιούμε λέξεις που κανείς δεν καταλαβαίνει, να παραμένουμε μειοψηφία, στη θαλπωρή των παραδοσιακών συμβόλων μας. Ο εχθρός μας γνωρίζει καλά ότι όσο παραμένουμε σε μια τέτοια κατάσταση δεν τον απειλούμε».
Το Podemos, που δημιουργήθηκε, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, από αγωνιστές της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, με διάφορες προελεύσεις, όπως η Izquierda Anticapitalista (IA, Αντικαπιταλιστική Αριστερά), είναι πολύ ικανοποιημένο που το 10% των ψηφοφόρων του στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2014 ήταν πρώην ψηφοφόροι της Δεξιάς. Η κοινωνική αγκύρωση του κόμματος ενισχύθηκε, επίσης, μέσω της δημιουργίας πάνω από χιλίων «κύκλων» σε ολόκληρη τη χώρα. Οι νέοι των αστικών περιοχών με τα πολλά πτυχία, που αποτελούσαν την αρχική ραχοκοκαλιά, πλαισιώθηκαν από εργάτες, υπαλλήλους, κατοίκους της υπαίθρου.
Πάντως, η Ιστορία δείχνει ότι παρόμοιες ταξικές συμμαχίες τείνουν να σπάσουν μόλις ικανοποιηθούν οι διεκδικήσεις των πιο προνομιούχων.9 Πώς να διασφαλίσει κανείς ότι το Podemos δεν θα προσκρούσει σε έναν τέτοιο ύφαλο; «Δεν μπορούν να υπάρξουν εγγυήσεις» παραδέχεται ο Λάγο. «Πρόκειται, όμως, για ερώτημα που δεν τίθεται πάρα σε όσους είναι σε θέση να νικήσουν. Προτιμώ να υποχρεωθώ να το αντιμετωπίσω, παρά να προστατευτώ πίσω από την παραδοσιακή περιθωριακή θέση της Αριστεράς».
Η μάχη των media
Τα ηγετικά στελέχη του Podemos, με ισχυρές επιρροές από τον Αντόνιο Γκράμσι, θεωρούν ότι η πολιτική μάχη δεν μπορεί να περιοριστεί στην ανατροπή των οικονομικών και κοινωνικών δομών, αλλά πρέπει, επίσης, να δοθεί στο πολιτιστικό πεδίο, στο πεδίο της «ηγεμονίας», η οποία νομιμοποιεί την κυριαρχία των ισχυρών στα μάτια των αδύναμων. Στο πεδίο αυτό, όμως, ο εχθρός επιβάλλει τους κώδικές του, το λεξιλόγιό του, τη δραματουργία του. Και υπάρχει ένα εργαλείο που ξεχωρίζει στη διαδικασία σφυρηλάτησης του «κοινού νου»: η τηλεόραση.
Από το 2003, ο Ιγγλέσιας και οι φίλοι του (μεταξύ τους ο πανεπιστημιακός Χουάν Κάρλος Μονεδέρο, που βρίσκεται σήμερα στα ηγετικά κλιμάκια του Podemos) δημιουργούν τα δικά τους οπτικοακουστικά προγράμματα, όπως το «La Tuerka». Το «La Tuerka», εκπομπή με πολιτικές συζητήσεις που μεταδίδεται από διάφορους τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, αλλά και μέσω Διαδικτύου, παίζει και τον ρόλο ενός ομίλου σκέψης, «ώστε, σε μια λενινιστική προοπτική, να προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον κόσμο για να είμαστε έτοιμοι όταν έρθει η ώρα» (Ιγγλέσιας, Μάρτιος 2013). Προσκαλώντας και προσωπικότητες της Δεξιάς, οι νέοι παρουσιαστές αποκτούν μια φήμη που τους επιτρέπει να παρεμβαίνουν σε πολιτικές συζητήσεις των τηλεοπτικών καναλιών εθνικής εμβέλειας, καθώς το δεύτερο στοιχείο της στρατηγικής τους είναι «να μην παραχωρούν έδαφος στον εχθρό».
Για την ώρα, κάτι τέτοιο δεν μεταφράζεται στο ιβηρικό αντίστοιχο των συζητήσεων του Closer ούτε σε υπερβολική υποχωρητικότητα... Στις 6 Δεκεμβρίου 2014, η εκπομπή «La noche en 24 horas», μία από τις κύριες πολιτικές εκπομπές του TVE (το πρώτο κανάλι της ισπανικής δημόσιας τηλεόρασης), υποδέχεται τον Ιγγλέσιας. Ξεκινώντας, ο ηγέτης του Podemos δηλώνει ότι δεν θεωρεί την πρόσκλησή του χάρη. «Χρειάστηκε να δώσω μάχη για να γίνω δεκτός εδώ» παρατηρεί μπροστά στον εμβρόντητο δημοσιογράφο και παρουσιαστή της εκπομπής Σέρχιο Μαρτίν. «Θα μου επιτρέψετε να ευχαριστήσω τους εργαζόμενους του καναλιού γιατί, όπως γνωρίζετε, χωρίς τη δική τους πίεση, δεν θα με είχατε δεχθεί ποτέ στην εκπομπή σας».
Ένα εκλογικό σύστημα που έχει επινοηθεί για να μην αλλάξει τίποτε
Το ισπανικό πολιτικό κατεστημένο έχει κατοχυρώσει ένα εκλογικό σύστημα που ευνοεί τα δύο μεγαλύτερα κόμματα και τους πολιτικούς σχηματισμούς των Περιφερειών, όπως οι εθνικιστές. «Η αριθμητική είναι απλή» εξηγούσε ο κοινωνιολόγος Λοράν Μπονελί τον Νοέμβριο του 2011. «Για να κατακτήσει μια έδρα, το εθνικιστικό κόμμα της Ναβάρα Geroa Bai χρειάζεται 42.411 ψήφους, το P.P. 60.000 ψήφους, το PSOE 64.000 ψήφους και η Ενωμένη Αριστερά 155.000 ψήφους...».10 Χωρίς να λάβει κανείς υπόψη ότι η στρατηγική του Podemos, που απορρίπτει το κοινό μέτωπο -μια «σούπα από σφραγίδες», η οποία θα μπορούσε να εγγράψει το κόμμα στο παραδοσιακό φάσμα Αριστεράς - Δεξιάς- ενδέχεται να στερήσει από το κόμμα του Ιγγλέσιας τις ψήφους των εθνικιστών της Αριστεράς ή των υποστηρικτών της I.U., οι οποίοι καταγγέλλουν την «ιστορική ανευθυνότητα»11 του Podemos. Πάντως, η ιβηρική ελίτ φαίνεται ανήσυχη: την 1η Δεκεμβρίου 2014, ο μεγιστάνας Χουάν Ροσέλ πρότεινε στο P.P. και το PSOE να σχηματίσουν έναν μεγάλο συνασπισμό «α λα γερμανικά».
«Το πρόγραμμα του Podemos δεν έχει τίποτε το μαξιμαλιστικό»,12 υπογραμμίζει ο Ιγγλέσιας. Συντακτική συνέλευση με την ανάληψη της εξουσίας, φορολογική μεταρρύθμιση, αναδιάρθρωση του χρέους, αντίθεση στην αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 67 χρόνια, 35ωρη εργασία (από 40 ώρες την εβδομάδα σήμερα), δημοψήφισμα για τη μοναρχία, βιομηχανική ανασυγκρότηση, ανάκτηση των εξουσιών που έχουν εκχωρηθεί στις Βρυξέλλες, αυτοπροσδιορισμός των περιφερειών της Ισπανίας... Βέβαια, τα σχέδια του Podemos, που προϋποθέτουν τη συμμαχία με πολιτικά συγγενείς δυνάμεις του ευρωπαϊκού Νότου (ιδιαίτερα με τον ΣΥΡΙΖΑ), απειλούν την εξουσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, την οποία ο Ιγγλέσιας περιγράφει με τους όρους «γερμανική Ευρώπη» και «κάστα».
Η οποία, με τη σειρά της, δείχνει τα δόντια της. Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «El Mundo», στις 2 Δεκεμβρίου, ο δημοσιογράφος Σαλβαδόρ Σόστρες συγκρίνει τον Ιγγλέσιας με τον παλαιό Ρουμάνο ηγέτη Νικολάε Τσαουσέσκου, με την υποψία ότι ο νεαρός Ισπανός πολιτικός δεν έχει παρά μια ιδέα μέσα στο μυαλό: «Να χύσει το αίμα των φτωχότερων, μέχρι την τελευταία σταγόνα».13 Μερικές εβδομάδες νωρίτερα, ένας βουλευτής του P.P. υπήρξε ακόμη πιο ευθύς: «Ας του ρίξουμε μια σφαίρα στον λαιμό!».14
* Ο Renaud Lambert είναι δημοσιογράφος «Le Monde diplomatique»
1 Nuria Alabao, «Podemos y los movimientos», Periódico Diagonal, 7 Νοεμβρίου 2014, https://www.diagonalperiodico.net/la-plaza/24560-podemos-y-movimientos.html
2 Comité invisible, A nos amis, La Fabrique, Παρίσι, 2014.
3 «Investigadores de la ULPGC analizan como estimar el coste social de la corrupción en España», δελτίο Τύπου του πανεπιστημίου του Λας Πάλμας, 29 Ιουλίου 2013.
4 «Europa Press», Μαδρίτη, 28 Νοεμβρίου 2014.
5 Pablo Iglesias, «Disputar la democracia. Política para tiempos de crisis», Akal, Μαδρίτη, 2014.
6 «La responsabilidad social corporativa en las memorias anuales del IBEX 35», 10η έκδοση, Observatorio de responsabilidad social corporativa, Μαδρίτη, 2012.
7 Vicente Clavero, «Los dueños del Ibex son un 67% más ricos desde que gobierna Rajoy», Público, 7 Μαΐου 2014, http://www.publico.es/actualidad/duenos-del-ibex-son-67.html
8 Όπου δεν υπάρχει αντίθετη αναφορά, οι διατυπώσεις του Ιγγλέσιας προέρχονται από δημόσιες συζητήσεις που είναι διαθέσιμες στο Διαδίκτυο. Οι ημερομηνίες αναφέρονται στη φόρτωση των μαγνητοσκοπημένων συζητήσεων στο Διαδίκτυο.
9 Βλ. Dominique Pinsolle, «Entre soumission et rébellion», «Le Monde diplomatique», Μάιος 2012.
10 Βλ. Laurent Bonelli, «Bourrasque conservatrice en Espagne», «La valise diplomatique», Νοέμβριος 2011, http://www.monde-diplomatique.fr/carnet/2011-11-23-Espagne
11 «Europa Press», 12 Δεκεμβρίου 2014.
12 Iglesias, "Disputar la democracia", οπ.π.
13 Salvador Sostres, «El matrimonio Ceaucescu», «El Mundo», Μαδρίτη, 2 Δεκεμβρίου 2014, http://www.elmundo.es/espana/2014/12/02/547cc9cfe2704e66338b456e.html.
14 Ιστοσελίδα της εφημερίδας «20 Minutos», Μαδρίτη, 7 Νοεμβρίου 2014, http://www.20minutos.es
