ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2008
Επιμέλεια: Βάλια Καϊμάκη
Του Ignacio Ramonet*
Έτσι απλά, παραμερίζοντας την ευρωπαϊκή υπεροψία, έγινε αυτό που ίσως κανείς ποτέ δεν θα περίμενε: με τη φόρα της εθνικής περηφάνιας και της εξέγερσης, η Αφρική, που πολλοί πίστευαν ότι είχε υποταχθεί εξαιτίας της μεγάλης της φτώχειας, είπε «όχι». Όχι στα υποχρεωτικά δεσμά της «Συμφωνίας Οικονομικής Συνεργασίας». Όχι στον άγριο φιλελευθερισμό των εμπορικών συναλλαγών. Όχι στα τελευταία υπολείμματα της αποικιοκρατίας!
Το γεγονός συνέβη στη Λισσαβώνα, τον περασμένο Δεκέμβριο, στη διάρκεια της 2ης Ευρωαφρικανικής Συνόδου, της οποίας ο κύριος στόχος ήταν να υποχρεώσει τις αφρικανικές χώρες να υπογράψουν νέες οικονομικές συμφωνίες (τις περίφημες ΣΟΣ) πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2007, σε εφαρμογή της Συμφωνίας του Κοτονού (Ιούνιος 2000)1, η οποία προβλέπει τη λήξη του Συνθήκης του Λομέ (1975). Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λομέ, τα αγαθά που προέρχονται από τις πρώην αφρικανικές αποικίες (αλλά και από την Καραϊβική και τον Ειρηνικό) εισέρχονται στην Ε.Ε. σχεδόν χωρίς φόρο εισαγωγής, εκτός από τα προϊόντα που θεωρούνται «ευαίσθητα» για τους Ευρωπαίους παραγωγούς, όπως είναι η ζάχαρη, το κρέας και η μπανάνα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) απαίτησε την κατάργηση των προνομιούχων αυτών σχέσεων ή τουλάχιστον την αντικατάστασή τους -μόνος τρόπος, σύμφωνα με τον ΠΟΕ, να διατηρηθεί η ευνοϊκή μεταχείριση των αφρικανικών χωρών- από εμπορικές συμφωνίες βασισμένες στην αρχή της αμοιβαιότητας.2 Η Ε.Ε. διάλεξε τη δεύτερη λύση. Στην ουσία, δηλαδή, επέλεξε την πολιτική ελεύθερων ανταλλαγών, καμουφλαρισμένη πίσω από την ονομασία «Συμφωνίες Οικονομικής Συνεργασίας». Με άλλα λόγια, αυτό που απαιτούν οι είκοσι επτά Ευρωπαίοι από τις αφρικανικές χώρες (και από τις χώρες της Καραϊβικής και του Ειρηνικού)3 είναι να αποδεχθούν ν' αφήσουν τις εισαγωγές (αγαθών και υπηρεσιών) ευρωπαϊκής προέλευσης ελεύθερες, χωρίς να επιβάλλουν φόρο εισαγωγής.
Ο πρόεδρος της Σενεγάλης Αμπτουλάγε Ουάντε κατήγγειλε την πολιτική αυτή και αρνήθηκε να υπογράψει, χτυπώντας την πόρτα πίσω του στην έξοδό του. Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τάμπο Μπέκι τον υποστήριξε αμέσως. Η Ναμίμπια πήρε επίσης τη θαρραλέα απόφαση να μην υπογράψει, παρ' όλο που μια αύξηση του φόρου εισαγωγής στην Ε.Ε. για το βοδινό της κρέας θα σημάνει το τέλος των εξαγωγών και τον θάνατο του συγκεκριμένου κλάδου.
Ακόμα και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, του οποίου ο λόγος στο Ντακάρ τον περασμένο Ιούλιο ήταν ατυχής,4 στήριξε τις χώρες που αντιτέθηκαν στις σαρκοβόρες συμφωνίες που τους προτάθηκαν: «Είμαι υπέρ της παγκοσμιοποίησης, είμαι υπέρ της ελευθερίας, αλλά δεν είμαι υπέρ της εκμετάλλευσης χωρών, που, έτσι κι αλλιώς, δεν έχουν πια τίποτα»5 δήλωσε.
Το μέτωπο ενάντια στις ΣΟΣ -που προκάλεσε νότια της Σαχάρας τεράστια λαϊκή ανησυχία και έντονη κινητοποίηση των κοινωνικών κινημάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων- έφερε καρπούς. Η Σύνοδος Κορυφής έληξε χωρίς αποτέλεσμα. Ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υποχρεώθηκε να υποχωρήσει και να αποδεχθεί το αίτημα των αφρικανικών χωρών για τη συνέχιση του διαλόγου. Δεσμεύτηκε να ανοίξει ξανά τις σχετικές διαπραγματεύσεις τον Φεβρουάριο.
Η σημαντική αυτή νίκη της Αφρικής είναι ένα επιπλέον σημάδι της ευνοϊκής περιόδου που διανύει η ήπειρος. Τα τελευταία χρόνια, οι φονικότερες συγκρούσεις έληξαν (παραμένουν όμως στο Νταρφούρ, στη Σομαλία, την Κένυα) και η σταθεροποίηση της δημοκρατίας προχώρησε. Η οικονομία συνεχίζει να ανακάμπτει -παρ' όλο που εξακολουθούν να υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες- υπό τη διοίκηση της καινούργιας γενιάς νεαρών ηγετών.
Τέλος, υπάρχει ένα ακόμη πλεονέκτημα: η παρουσία της Κίνας, η οποία με τις μαζικές επενδύσεις της σε λίγο θα ξεπεράσει την Ε.Ε. σε εισαγωγές στην αφρικανική ήπειρο, ενώ ταυτόχρονα μέχρι το 2010 αναμένεται να αναδειχθεί στον πρώτο της πελάτη, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ. Ευτυχώς, η εποχή που η Ευρώπη μπορούσε να επιβάλλει καταστροφικά προγράμματα δομικής αναπροσαρμογής έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
* Ο Ignacio Ramonet είναι δημοσιογράφος. Διετέλεσε διευθυντής της «Le Monde diplomatique» από το 1990 ώς το 2008.
1 ΣτM: Συμφωνία 20ετούς διάρκειας που υπογράφτηκε το 2000 στο Κοτονού, ανάμεσα στην Ε.Ε. και 77 αφρικανικές χώρες. Βλ. το σχετικό αφιέρωμαhttp://www.monde-diplomatique.fr/cahier/europe/a12235.
2 Βλ. «Alternatives économiques», Παρίσι, Δεκέμβριος 2007.
3 Στις 16 Δεκεμβρίου 2000 οι χώρες της Καραϊβικής δέχθηκαν να υπογράψουν Συμφωνία Οικονομικής Συνεργασίας με την Ε.Ε.
4 Στις 26 Ιουλίου 2007, στην ομιλία του στο Ντακάρ, ο Νικολά Σαρκοζί είχε δηλώσει: «Το δράμα της Αφρικής είναι ότι ο Αφρικανός δεν κατάφερε να γράψει ιστορία (...) Ποτέ ο Αφρικανός δεν ξεχύθηκε προς το μέλλον του». Βλ. Anne-Cecile Robert, «Ένας αποικιοκράτης από το μέλλον», http://monde-diplomatique.gr/spip.php?article33
5 «Le Monde», 15 Δεκεμβρίου 2007.
