Επιμέλεια: Βάλια Καϊμάκη
Του Alain Garrigou*
Ο Νικολά Σαρκοζί μας καταδικάζει ακόμα μια φορά να ζήσουμε μια φαρσοκωμωδία. Αν και ο ίδιος ονειρεύεται τον εαυτό του ως Βοναπάρτη, να γυρίζει από τη νήσο Έλβα, η προσπάθειά του θυμίζει περισσότερο την " πτήση του αετού", το πραξικόπημα της 2ας Δεκεμβρίου 1851, από τον Λουδοβίκο Βοναπάρτη, για να γλιτώσει από τους πιστωτές του.1
Αυτή τη φορά, ούτε λίγο ούτε πολύ, πρόκειται για μια προσπάθεια να ξεφύγει από τη Δικαιοσύνη. Ο λόγος που δεν υπήρξε ποτέ σασπένς για την επιστροφή του Νικολά Σαρκοζί δεν έχει σχέση με την ψυχολογία του συγκεκριμένου ατόμου, όπως συχνά υποστηρίζουν οι αρθογράφοι, αλλά γιατί είναι υποχρεωμένος να το κάνει.
Από την υπόθεση των δημοσκοπήσεων του προεδρικού μεγάρου (παραγγελία ύψους 9 εκατ. ευρώ) μέχρι την υπόθεση Bygmalion (10 έως 11 εκατ. ευρώ σε πλαστά τιμολόγια για την προεδρική καμπάνια του 2012) -για ν' αναφερθούμε μόνο σε αδιαμφισβήτητα γεγονότα- ο Νικολά Σαρκοζί (ή το κόμμα του) χρειάστηκαν πραγματικά πολλά χρήματα. Εμπνευσμένη από το αμερικανικό μοντέλο, η πολιτική του επιχείρηση είναι πολυέξοδη. Σύμφωνα με αυτήν, επιτυγχάνει αυτός που ξοδεύει τα περισσότερα και οι δημοσκοπήσεις κατασκευάζονται από τους "spin doctors". Πρέπει, λοιπόν, να πληρώσεις: σύμβουλοι επικοινωνίας, δημοσκοπήσεις, ταξίδια, πολιτικές συναθροίσεις κ.λπ. Ο λογαριασμός μπορεί να ελαφρύνει κάπως όταν βρίσκεσαι στην εξουσία, πληρώνοντας με δημόσιο χρήμα είτε δημοσκοπήσεις του προεδρικού μεγάρου, οι οποίες παρουσιάζονται στον Τύπο με δήθεν χορηγούς, είτε προεκλογικές συγκεντρώσεις στις οποίες τα όρια μεταξύ προέδρου και υποψηφίου είναι αδιευκρίνιστα. Μια κατάσταση αρκετά βολική, αν δεν σε τσακώσει, όπως έγινε στη συγκεκριμένη περίπτωση, πρώτα η Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου των Δημοσκοπήσεων2 και κατόπιν η Εθνική Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου των Προεκλογικών Εκστρατειών και της Δημόσιας Χρηματοδότησης.3
Πώς είναι δυνατόν κανείς να υποστηρίξει ότι μπορεί να διοικήσει μια χώρα εάν δεν είναι σε θέση να οργανώσει την προεκλογική του εκστρατεία; Γνωρίζουμε ότι οι οπαδοί καταπίνουν όλα τα ψέματα και φαντάζονται ότι όλος ο κόσμος κάνει το ίδιο. Φυσικά και δεν είναι αλήθεια, αλλά δεν μπορείς να υποχρεώσεις τους πιστούς να μην πιστεύουν. Αν η CNCCFP και το Συνταγματικό Συμβούλιο είχαν επικυρώσει τους λογαριασμούς του υποψηφίου, θα το είχαν κάνει για να συμβιβαστούν. Αυτό ήλπιζε ο Νικολά Σαρκοζί και το περιβάλλον του, ότι θα τους έσωζε η νίκη τους. Για να καλύψουν την υστέρηση που έδειχναν οι δημοσκοπήσεις τους τελευταίους μήνες της εκστρατείας, έπρεπε να αυτοσχεδιάσουν θεαματικές συγκεντρώσεις που κόστιζαν περιουσίες. Ή ταν ή επί τας. Με την επανεκλογή του κέρδιζε τα πάντα. Πράγματι, κανείς δεν φαντάζεται πως το Συνταγματικό Συμβούλιο θα ακύρωνε την εκλογή, από το σύνολο των πολιτών, του προέδρου της Δημοκρατίας. Το επιχείρημα χρησιμοποιήθηκε ήδη το 1995 από τον πρόεδρο του Συμβουλίου Ρολάν Ντιμά για την επικύρωση των λογαριασμών του Εντουάρ Μπαλαντίρ, του οποίου ο διευθυντής της καμπάνιας ήταν ο Νικολά Σαρκοζί. Ο Σαρκοζί είχε τότε ζητήσει τη μη αποδοχή των λογιστικών του εκλεγέντος προέδρου Ζακ Σιράκ για τους ίδιους λόγους. Το 2002, ο Σιράκ σώθηκε με την επανεκλογή του, παρά την υπόθεση του δημαρχείου που εκκρεμούσε εις βάρος του.4 Η προεδρική ασυλία τού έδωσε περιθώριο πέντε ετών. Οι εισαγγελείς που διενήργησαν την έρευνα ζήτησαν αμέσως να μεταφερθούν σε νέο πόστο και μόνο το 2011 έγινε η δίκη, όταν η υγεία του πρώην πρόεδρου ήταν ήδη καταβεβλημένη. Η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν συμβολική, μόνο δύο χρόνια και για μόνο δύο από τις εν λόγω θέσεις εργασίας, μια χαρακτηριστική τιμωρία σε ό,τι αφορά την εγκληματικότητα των ελίτ.5 Μετά την ασυλία, η ατιμωρησία.
Το 2012 ο Νικολά Σαρκοζί έχασε και ο κίνδυνος έγινε πιο πιεστικός. Για την υπόθεση Bygmalion, αφού οι αποδείξεις είναι αδιάσειστες, δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής. Και φαίνεται πως ο νόμος της σιωπής κινδυνεύει να μην τηρηθεί από τους πρώην συνεταίρους.6 Αντίθετα με την υπόθεση Μπετανκούρ, όπου ο Πατρίκ ντε Μεστρ, διαχειριστής της περιουσίας της δισεκατομμυριούχου, δεν "έσπασε", παρά το γεγονός ότι πέρασε έναν μήνα στη φυλακή. Οι εκλογές του 2017 είναι, λοιπόν, κατά κάποιον τρόπο ένας τρόπος να κερδίσει ο Σαρκοζί το χαμένο έδαφος. Η αναταραχή στο εσωτερικό του κόμματός του και οι δυσκολίες του Φρανσουά Ολάντ αποτελούν εξαιρετικές προφάσεις για να ριχτεί στην προεκλογική εκστρατεία. Κάπως νωρίς, χωρίς αμφιβολία, αλλά δεν έχει επιλογή. Από τη μια, γιατί δεν ήταν καλά πληροφορημένος για τη δικαστική ατζέντα (κατηγορείται, άλλωστε, για διενέργεια έρευνας προς το πρόσωπο ενός εφέτη δικαστή, κάτι που υποδηλώνει μια ιδιαίτερη περιέργεια για το θέμα) και από την άλλη γιατί οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ανάκαμψη. Μία από αυτές, μυστική μάλιστα, η οποία τον έδειχνε ως τον καλύτερο υποψήφιο για ν' αντιμετωπίσει τη Μαρίν Λεπέν, δημοσιεύτηκε από το L' Opinion et Valeurs Actuelles, επιθεώρηση που ανήκει σε πολιτικούς του φίλους. Ωστόσο, με την πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, η Επιτροπή Δημοσκοπήσεων, μην καταφέρνοντας να βρει το όνομα του δημοσκόπου, εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία "η δημοσκόπηση δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη". Παρ' όλο που ο σύμβουλός του Πατρίκ Μπουϊσόν7 τον πρόδωσε, ο Νικολά Σαρκοζί δεν εγκατέλειψε την τακτική που του δίδαξε.
* Ο Alain Garrigou είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο Paris-X-Nanterre.
1 "Το αστείο της κόμισσας L*** (Madame de Girardin), ερωμένης του De Morny, αναφορικά με την κατάσχεση των αγαθών της Ορλεάνης: 'Πρόκειται για την πρώτη πτήση του αετού', είναι πάντα επίκαιρο για κάθε πτήση του αετού, που μάλλον είναι κόρακας", Karl Marx, "Η 16η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη", Αθήνα, Θεμέλιο.
2 Βλ., για παράδειγμα, "Quelques victoires sur le terrain des sondages", La valise diplomatique, 23-02-2011, http://www.monde-diplomatique.fr/carnet/2011-02-23-Quelques-victoires-sur-le-terrain Βλ., επίσης, τον φάκελο "OpinionGate" στην ιστοσελίδα l'Observatoire des sondages, http://www.observatoire-des-sondages.org/OpinionGate, 24
3 CNCCFP, βλ. "Le fiasco légal du financement politique", http://blog.mondediplo.net/2013-07-01-Le-fiasco-legal-du-financement-politique
4 Η υπόθεση αφορούσε επτά στελέχη του κόμματος, τα οποία ο Σιράκ, ως δήμαρχος Παρισίων τότε, είχε προσλάβει εικονικά στο δημαρχείο.
5 Είναι το θέμα του βιβλίου των Pierre Lascoumes και Carla Nagels, "Sociologie des élites délinquantes. De la criminalité en col blanc à la corruption politique", A. Colin, 2014.
6 Βλ., για παράδειγμα, "Comptes de campagne de Sarkozy en 2012: Bygmalion charge l'UMP", "Le Nouvel observateur", 24-09-2014 http://tempsreel.nouvelobs.com/politique/20140924.OBS0102/comptes-de-campagne-de-sarkozy-en-2012-bygmalion-charge-l-ump.html
7 Δημοσιογράφος, σύμβουλος του Νικολά Σαρκοζί, που βρίσκεται πίσω από το σκάνδαλο με τις παραγγελίες δημοσκοπήσεων από το προεδρικό μέγαρο. Βλ. "Eloge du scandale", http://blog.mondediplo.net/2014-03-06-Eloge-du-scandale
