Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Financial Times / Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι κάτι περισσότερο από θρησκευτικός σωβινισμός
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι κάτι περισσότερο από θρησκευτικός σωβινισμός

Του Ντέιβιντ Γκάρντνερ

Όπως ξεδιπλώνεται η χορογραφία των πολιτισμικών πολέμων, δεν μπορεί κανείς να της βρει ψεγάδι. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Τούρκος Πρόεδρος, αποφάσισε την περασμένη εβδομάδα ότι η 1.500 χρόνων Αγία Σοφία, ο βυζαντινός καθεδρικός ναός που μετατράπηκε σε τζαμί κι έπειτα σε μουσείο, θα γίνει για άλλη μια φορά τζαμί. Αυτό το πετράδι του στέμματος του μεγαλοπρεπούς ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης μετατρέπεται σε όπλο με σκοπό τη μαζική απόσπαση της προσοχής.

Ο κ. Ερντογάν, η πανύψηλη φιγούρα της Τουρκίας τον τρέχοντα αιώνα, έχει κερδίσει περισσότερες από δώδεκα εκλογικές νίκες προκειμένου να παραμερίσει ένα κοινοβουλευτικό σύστημα αντικαθιστώντας το με μια αυταρχική προεδρία που του επιτρέπει να κυβερνά σαν νέος σουλτάνος. Ωστόσο, τελεί υπό πολιτικό άγχος.

Πέρυσι, η νικηφόρος ακολουθία του ανακόπηκε από θριάμβους της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη -την πόλη από την οποία αντλεί τη γοητεία του, όπου έχει την πολιτική αφετηρία του ως δήμαρχος-, την πρωτεύουσα Άγκυρα και μια σειρά άλλα σημαντικά αστικά κέντρα. Αυτές οι ήττες απέδειξαν ότι είναι πολιτικά θνητός.

Παρακμάζουσα οικονομία

Φέτος η πανδημία του κορωνοϊού έχει συσσωρεύσει βάρος σε μια παρακμάζουσα οικονομία. Η επιτυχία του κ. Ερντογάν έχει να κάνει περισσότερο με τις επιδόσεις του στο να προσφέρει μια ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, παρά με την ισλαμική αναβίωση. Η ικανότητα του να προσφέρεις ατού καθορίζει και την πολιτική σου. Αυτό επιβεβαιώνεται διπλά τώρα, που οι ελεγχόμενες από τους εχθρούς του αυτοδιοικητικές αρχές των πόλεων έχουν αφήσει πίσω τους την εθνική κυβέρνηση στη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης της Covid-19.

Το διάταγμα για την Αγία Σοφία είναι κάτι περισσότερο από θρησκευτικός σωβινισμός. Είναι ρυθμισμένο έτσι ώστε να συσπειρώνει τους ακροδεξιούς εθνικιστές από τους οποίους εξαρτάται όλο και περισσότερο ο κ. Ερντογάν. Αναμένοντας την κατακραυγή από το εξωτερικό, από τον Πάπα Φραγκίσκο έως τον Πατριάρχη Κύριλλο της Ρωσίας, από την UNESCO έως την Ε.Ε., από τον Λευκό Οίκο έως το Κρεμλίνο, ο κ. Ερντογάν είχε έτοιμη την απάντησή του: «Εσείς κυβερνάτε την Τουρκία ή εμείς;».

Ωστόσο, αυτό το κήρυγμα έχει περιορισμένη αξία στο εσωτερικό. Ούτε θα καταστήσει αγαπητό τον κ. Ερντογάν στους ισχυρούς φίλους του: τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας, ο οποίος έχει αναλάβει τον ρόλο του υπερασπιστή της Ορθόδοξης Εκκλησίας παγκοσμίως, ή τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ των ΗΠΑ, ο οποίος βασίζεται στους ευαγγελιστές ψηφοφόρους για την επανεκλογή του τον Νοέμβριο. Στην Ευρώπη, αν η προσφορά ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. ήταν ήδη ετοιμοθάνατη, το διάταγμα μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι πιθανόν το πιστοποιητικό θανάτου της.

Πληθωρική χειρονομία

Η Αγία Σοφία ολοκληρώθηκε το 537 από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ πριν καν από την έλευση του Ισλάμ. Έγινε τζαμί μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, το 1453. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας, το μετέτρεψε το 1934 σε μουσείο. Η ανάκτησή του ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς για την Τουρκία ήταν μια πληθωρική χειρονομία που έδειχνε προς ένα κοσμικό μέλλον, εν μέρει για να αποσπάσει την προσοχή από το ότι η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκκένωσε την Τουρκία από χριστιανούς με μαζικές δολοφονίες Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων.

Πρόκειται για μια υπενθύμιση του πως η πολιτική δημιουργίας εθνικής ταυτότητας γίνεται ιδιαίτερα θανατηφόρα όταν προσδένεται με τη θρησκεία. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικά συγκριτικά παραδείγματα. Η Ιερουσαλήμ είναι ιστορικά ο πιο αμφισβητούμενος και εύφλεκτος χώρος στον κόσμο, μια τριπλή ιερή πόλη για τους εβραίους, τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους οι παραδόσεις των οποίων βρίσκονται στους θεμέλιους λίθους της. Έχει γίνει επίσης μάρτυρας φρικτών μακελειών. Όταν οι χριστιανοί σταυροφόροι την κατέλαβαν το 1099, σκότωσαν περίπου 70.000 μουσουλμάνους και εβραίους. Αλλά η Ιερουσαλήμ υπήρξε επίσης και μια αρένα αβροφροσύνης και ανοχής.

Όταν οι στρατοί των μουσουλμάνων νίκησαν τους Βυζαντινούς στη Συρία και κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ το 637, ο Ουμάρ, ο δεύτερος χαλίφης μετά τον θάνατο του προφήτη Μωάμεθ, αρνήθηκε την πρόσκληση του πατριάρχη να προσευχηθεί στον ναό του Πανάγιου Τάφου που, κατά τη χριστιανική παράδοση, στεγάζει τον τάφο του Ιησού πριν από την ανάστασή του (και που ο ίδιος είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια ενός ρωμαϊκού ναού αφιερωμένου στην Αφροδίτη). Ο Ουμάρ φοβήθηκε ότι αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σινιάλο για να μετατρέψει την εκκλησία σε τζαμί. Απομάκρυνε μάλιστα τα απορρίμματα από τον ναό του Όρους, που αποκαλούνταν από τον ίδιο ιερό του Δαβίδ, αλλά ωστόσο χρησιμοποιούνταν από τους Βυζαντινούς ως στάβλος.

Επιλέγοντας λύση

Το περιστατικό αυτό μαρτυρά μια κατανόηση για το ότι η συναισθηματική ιερή παράδοση δεν είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ελαφρά συνείδηση. Ακόμη και σήμερα, αφότου το Ισραήλ προσάρτησε και εποίκισε την αραβική Ανατολική Ιερουσαλήμ και όλη η Ιερή Πόλη κέρδισε την αναγνώριση του κ. Τραμπ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, οι Ισραηλινοί επιβάλλουν απαγόρευση εισόδου για όλους τους μη μουσουλμάνους στο Χαράμ Αλ Σαρίφ που στεγάζει τον Τρούλο του Βράχου και το τέμενος Αλ Ακσά, τον τρίτο ιερότερο χώρο του Ισλάμ.

Ένα αντίθετο παράδειγμα είναι η περίπτωση του Μπαμπρί Ματζίτ στην Αγιόντιγια της βόρειας Ινδίας. Εκεί, ένα τζαμί του 16ου αιώνα κατεδαφίστηκε το 1992 από οπαδούς του Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), μιας ινδουιστικής υπερρατσιστικής οργάνωσης που προέρχεται από το κυβερνών κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα. Ο Ναρέντρα Μόντι, ο σημερινός πρωθυπουργός της Ινδίας, είναι διά βίου μέλος του RSS. Τον Νοέμβριο του περασμένου χρόνου, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας άναψε το πράσινο φως για την κατασκευή ινδουιστικού ναού πάνω στα ερείπια του τζαμιού, ο οποίος θα είναι αφιερωμένος στη θεότητα Ραμ, που, κατά την παράδοση, γεννήθηκε στο σημείο εκείνο.

Αλλά αυτή η θριαμβευτική στιγμή θα μείνει δελεαστικά απρόσιτη προκειμένου να κρατήσει σε κίνηση την ινδουιστική βάση; Ή θα δράσει προς εκφοβισμό των 200 εκατομμυρίων μελών της μουσουλμανικής μειονότητας της Ινδίας που σκιαγραφείται ως να υποκλίνεται προς τη Μέκκα;

Αυτές οι δύο περιπτώσεις παρέχουν σαφείς εναλλακτικές λύσεις για να επιλέξει ο κ. Ερντογάν. Φαίνεται ότι προτιμά το μοντέλο Μόντι, παρουσιάζοντας τη μεγάλη σουνιτική μουσουλμανική πλειοψηφία της Τουρκίας ως θύματα. Δεν είναι γι’ αυτόν η ανθρωπιστική φόρμουλα του χαλίφη Ουμάρ στην Ιερουσαλήμ, πόσο μάλλον η καθολική λύση του Ατατούρκ για την Αγία Σοφία, που την προσέφερε σε όλες τις θρησκείες ή σε καμία.

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL