7ος π.Χ. αιώνας. Ελικώνας. Ο Βοιωτός ποιητής Ησίοδος, συγγράφοντας υπό την καθοδήγηση των Ελικωνιάδων Μουσών Μνήμης, Μελέτης και Αοιδής τη "Θεογονία", αναφέρεται για πρώτη φορά στη μυθική Έχιδνα, την πανάρχαια αγέραστη μισή φτερωτή γυναίκα με αστραφτερά μάτια και μισή φίδι. Αιώνες αργότερα, οι βιολόγοι θα δώσουν το όνομά της στο παλαιότερο θηλαστικό του πλανήτη μας, τις ταχυγλωσσίδες, οι οποίες εμφανίστηκαν μαζί με τους συγγενείς τους πλατύποδες πριν από 220 εκατομμύρια χρόνια.
Πέμπτη 12 Ιουλίου 1770. Στο ημερολόγιό του, ο Άγγλος βιολόγος και βοτανολόγος σερ Γιόζεφ Μπανκς γράφει από το Κούκταουν -έτσι θα ονομαστεί η πόλη που θα χτιστεί στο βορειότερο αυτό άκρο της Αυστραλίας όπου έχει ελλιμενιστεί για επισκευή το τρικάταρτο του καπετάνιου Τζέιμς Κουκ "Εντέβορ"- για ένα ζώο που ζει εδώ. Το αποκαλεί "kanguru". Στις 4 Αυγούστου, αναφέρεται στα καγκουρώ ενημερώνοντας το ημερολόγιό του και ο Κουκ. Η ονομασία προέρχεται από το "γκανγκούρου" των Αβοριγίνων, ωστόσο για αιώνες θα παραμένει δημοφιλής ο αστικός μύθος ότι το μαρσιποφόρο αυτό ζώο ονομάστηκε από το "κανγκάρου", που στη γλώσσα των ιθαγενών σημαίνει "δεν σε καταλαβαίνω". Με τη φράση αυτή απαντούν οι Αβοριγίνες στην ερώτηση του Κουκ και των ανδρών του πώς λένε αυτό το ζώο.
Παρασκευή 26 Ιανουαρίου 1798. Κατά τη διάρκεια αποστολής του κυβερνήτη της Νέας Νότιας Ουαλλίας Τζων Χάντερ, ο μπάτλερ του είναι ο πρώτος έποικος που αντικρίζει ένα χαριτωμένο ζώο το οποίο θα γίνει γνωστό με το κοινό όνομα "Κοάλα" και το ελληνικής προέλευσης επιστημονικό "Φασκόλαρκτος", δηλαδή "αρκούδα με μάρσιπο".
Σάββατο 19 Ιουνίου 1954. Στην σειρά καρτούν "Looney Tunes" της Warner Bros, προβάλλεται το επεισόδιο "Devil May Hare". Αυτό ανοίγει με μια χελώνα που έντρομη προειδοποιεί τον Μπαγκς Μπάνυ να προσέχει διότι δραπέτευσε ο Ταζ, ο φοβερός σαρκοβόρος Δαίμονας της Τασμανίας που τρώει ζώα.
Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2014. Αφιερώνω την τελευταία ημέρα μου στην Τασμανία σε επισκέψεις σε τρία αξιοθέατα, κατά σειρά το εργοστάσιο σοκολάτας Cadbury's στο Κλαίρμοντ, το καταφύγιο ζώων Μπόναρονγκ στο Μπράιτον και το Μουσείο Παλαιάς και Νέας Τέχνης, το περίφημο ΜΟΝΑ, στο Μπέρινταιηλ, το οποίο ευτυχώς την Παρασκευή μένει ανοιχτό ώς τις 6 το απόγευμα. Οι αποστάσεις σε συνδυασμό με την ποικιλία και το εύρος των ενδιαφερόντων, με αναγκάζουν να ξεκινήσω νωρίς το πρωί. Πριν τις 11 φτάνω στο Μπόναρονγκ.
Μπροστά στην ξύλινη είσοδο, ταιριαστή ως υλικό, γραμμή και χρώμα με το φυσικό περιβάλλον, μια καλαίσθητη πινακίδα καλωσορίζει τον επισκέπτη. Στο μαύρο φόντο της εμφανίζονται σε αφαιρετικό σκίτσο τα μάτια, το στόμα και το ρύγχος ενός επίσης κατάμαυρου Δαίμονα της Τασμανίας σε λευκό χρώμα, και τα αυτιά του σε κόκκινο. Στην "Ιθαγενή Συντροφιά", όπως μεταφράζεται στη γλώσσα των Αβοριγίνων το "Μπόναρονγκ" -το δημοφιλέστερο καταφύγιο της Τασμανίας για τους ξένους και για τους Tassies, τους Τασμανιανούς- περιθάλπονται από το 1981 οπότε δημιουργήθηκε, τραυματισμένα, άρρωστα και ορφανά ζώα της αυστραλιανής άγριας φύσης.
Όπως εμφατικά επισημαίνει το προσωπικό προσφέροντάς μου μια τεράστια σακούλα με τροφή, τα ζώα δεν πρέπει να δοκιμάζουν τροφές των ανθρώπων, είναι βλαβερές για τον οργανισμό τους. Η σακούλα περιέχει ξηρά τροφή, σε μορφή πέλετ, σαν αυτά με τα οποία ταΐζουμε ινδικά χοιρίδια και κουνέλια. Περιέχουν ουσίες κατάλληλες για το ευαίσθητο πεπτικό σύστημα των ζώων, όπως φυτικές ίνες, πρωτεΐνες, εκχυλίσματα, λιπαρά οξέα, σελήνιο, χαλκό, βιταμίνες, ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο. Αντιθέτως, αποφεύγονται αμυλούχες τροφές, όπως δημητριακά, ψωμί ή πατάτες, αλλά και σάκχαρα, όπως αχλάδια και μήλα. Απαγορεύονται επίσης οξαλικά που βρίσκονται σε μαϊντανό, μελιτζάνα, κόκκινα σταφύλια, ακτινίδια, αμύγδαλα, μούρα, φράουλες και άλλα τρόφιμα, καθώς επιβαρύνουν νεφρά, ουροποιητικό, αρθρώσεις και κόκαλα. Η σύσταση της τροφής των ζώων προφυλάσσει από δόντια -γι’ αυτό τα πέλετ είναι κατασκευασμένα με τρόπο που να απαιτεί μάσηση- πέψη και βάρος μέχρι την ψυχολογική τους κατάσταση. Ζώα τα οποία τελούν υπό καθεστώς "αιχμαλωσίας" βιώνουν έντονο οξειδωτικό στρες και έτσι, δίνεται βαρύτητα στο να αποφεύγονται στρεσσογόνοι παράγοντες, με διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά.
"Ζεν και τάισμα καγκουρώ"
Δημοφιλέστερη δραστηριότητα των επισκεπτών είναι το τάισμα των καγκουρώ. Αυτό το γνωρίζουν οι μαρσιποφόροι "μακροποδίδες", δεν αποκλείω μάλιστα να έχουν εντοπίσει πρώτα τη σακούλα με την τροφή και μετά εμένα. Αρχίζουν να με γυροφέρνουν όπως τα πλησιάζω στο κέντρο του καταφυγίου, όχι από πολύ κοντά και χωρίς να γίνονται πειστικά, σαν να θέλουν να μου δείξουν πως πρόκειται για αξιοπρεπή πλάσματα με "αστικούς τρόπους" παρότι ζώα της άγριας φύσης. Βγάζω τα πέλετ να τα ταΐσω. Η εμπειρία είναι πρωτόγνωρη. Τρώνε από την παλάμη μου ήρεμα, χωρίς να την δαγκώνουν, τη δε μουσούδα τους την αισθάνομαι πολύ απαλότερη από όσο φανταζόμουν. Σπανίως αφιερώνω στα ταξίδια μου πολλή ώρα στη φύση, προτιμώ μουσεία, παζάρια, μνημεία, τοπική κουζίνα και όλα αυτά. Η πρωτόγνωρη όμως αυτή αίσθηση σήμερα μου είναι όχι απλώς ευχάριστη αλλά και αγχολυτική. Κάτι σαν "Ζεν και τάισμα καγκουρώ".
Κάποια στιγμή, βλέπω σε μικρή απόσταση ένα καγκουρώ να αφήνει την ξαπλωτή ραστώνη, να σηκώνεται και να απομακρύνεται χοροπηδηχτά. Αμέσως, καμια δεκαριά καγκουρώ το ακολουθούν σχηματίζοντας φάλαγγα. Το θέαμα των φιγούρων τους να απομακρύνονται με εντυπωσιακά πηδήματα, κόντρα στον ήλιο, με συνεπαίρνει.
Ο ράθυμος "Ταζ"
Στο βάθος του καταφυγίου βλέπω απέναντι από την είσοδο ένα μαύρο ζώο. Όμοιό του δεν έχω ξαναδεί, κάτι σαν μικρό αρκούδι με στιλπνό τρίχωμα. Κατευθύνεται με πολύ αργά βήματα σε μια στέρνα με νερό. Το παρακολουθώ. Σταματά απότομα να ροκανίσει τον φλοιό ενός κορμού και συνεχίζει τον περίπατό του. Πρόκειται για τον περίφημο Διάβολο της Τασμανίας ή Δαίμονα της Τασμανίας, το μεγαλύτερο σήμερα σαρκοβόρο μαρσιποφόρο στον κόσμο. Είναι πτωματοφάγος, συμμετέχοντας ως αποικοδομητής στην αποσύνθεση των νεκρών ζώων, κάτι που προφανώς περιλαμβάνεται στην οικολογική ισορροπία. Η χαρακτηριστική βραδυπορία και το ράθυμο ύφος δεν θυμίζουν σε τίποτε τον Ταζ στα "Looney Tunes". Θεωρώ πως μάλλον είμαι τυχερός βλέποντας μικρούς Ταζ να κυκλοφορούν μέρα μεσημέρι, καθώς πρόκειται για νυκτόβια ζώα που κοιμούνται την ημέρα.
Όχι αγκαλιές για τα κοάλα
Τα κοάλα δεν πρέπει να είναι πολύ κοινωνικά ζώα. Κοιμούνται 20, ακόμη και 22 ώρες το 24ωρο, κατέχοντας το παγκόσμιο ρεκόρ υπναράδικων ζώων και αφήνοντας στη δεύτερη θέση τον βραδύποδα με 18 έως 20 ώρες και στην τρίτη, χάλκινο μετάλλιο στο μουντιάλ ύπνου, την καφέ νυχτερίδα. Δεν σπαταλάνε χρόνο ούτε για να πιουν νερο. Αρκούνται σε αυτό που περιέχει η αγαπημένη τροφή τους, ο ευκάλυπτος, στο μάσημα του οποίου αφιερώνουν τις ώρες που μένουν ξύπνια. Παραδόξως πετυχαίνω, τέρμα αριστερά μπαίνοντας στο καταφύγιο, δύο κοάλα ξύπνια. Τρόπος του λέγειν δηλαδή ξύπνια, έχουν ένα χαρακτηριστικά νυσταγμένο ύφος όπως είναι σκαρφαλωμένα στους ευκαλύπτους. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η "αντικοινωνικότητά" τους επισφραγίζεται με την επισήμανση ενός κτηνιάτρου του καταφυγίου, ότι απαγορεύεται να αγκαλιάσεις το κοάλα. Υπάρχει ειδικός νόμος στην Αυστραλία με μόνη εξαίρεση την πολιτεία Κουήσλαντ. Η κοντινή επαφή, κατάφατσα με τον άνθρωπο, προκαλεί στρες στον φασκόλαρκτο, όπως είναι η ελληνική επιστημονική ονομασία του, που σημαίνει αρκούδα με μάρσιπο. Μπροστά στα κοάλα φιλοξενούνται οι έχιδνες, ζώα που θυμίζουν διασταύρωση μυρμηγκοφάγου με σκαντζόχοιρο.
Φυσικοί κύβοι
Χαριτωμένος είναι και ο φυτοφάγος φασκωλόμυς, που τρέφεται με χόρτα, σπόρους, βότανα, φλοιούς και ρίζες. Έχει δυσανάλογα κοντά σε σχέση με το χοντρό σώμα και το μεγάλο κεφάλι πόδια. Αυτό το γκριζόχρωμο μαρσιποφόρο ζώο, διεθνώς γνωστό με το αγγλικό όνομά του, γουόμπατ, το οποίο με την σειρά του προέρχεται από τους Αβοριγίνους, μοιάζει με ασβό που χρειάζεται επειγόντως δίαιτα, το υπολογίζω στα 25 με 30 κιλά παρότι δεν υπερβαίνει το ένα μέτρο μήκος.
Όσο και αν ακούγεται περίεργο, το ζώο αυτό έχει καταπλήξει τους επιστήμονες για μια ασυνήθιστη ιδιότητα. Την αποβολή κοπράνων σε μορφή κύβου. Πρόκειται για ένα μυστήριο του ζωικού βασιλείου, καθώς γενικώς οι κύβοι δεν συναντώνται στη φύση, αλλά αποτελούν τεχνητό κατασκεύασμα.
Ο αλμπίνος Φίντζετ
Μια πινακίδα γράφει "Hello, my name is Fidget! I'm an albino Common Brushtail Possum". Βρέθηκε στον μάρσιππο της σκοτωμένης από αυτοκίνητο μητέρας του, μόλις 120 γραμμάρια βάρος. Θα ήταν αδύνατον να επιβιώσει στην φύση, ο αλμπινισμός δεν του επιτρέπει να καμουφλαριστεί και να αποφύγει τους θηρευτές. Ο Φίντζετ, το πόσσουμ ή διδελφίδης, όπως ονομάζεται λόγω των δύο αφαλών που διαθέτει, και με το ταιριαστό όνομα, αφού ερμηνεύεται ως "παράξενος" και "μοναδικός", αποδεικνύεται, σε αντίθεση με τα κοάλα, κοινωνικός με τους επισκέπτες.
Φεύγοντας, και ενώ έχω δει σχεδόν όλα τα φιλοξενούμενα είδη ζώων, ταΐζω με πέλετ και τις στρουθοκαμήλους. Δεν έχω ξαναδεί άλλο ζώο να με κοιτάζει με τόση επιμονή και εξερευνητική απορία.
Τρίτη 7 Ιανουαρίου 2020. Με φρίκη και θλίψη διαβάζω τα δημοσιεύματα για τις πρωτοφανείς πολύμηνες πυρκαγιές στην Αυστραλία, της οποίας πολιτεία είναι και η νήσος Τασμανία. Ένα δισεκατομμύριο οικόσιτα ζώα, κοάλα, καγκουρώ, πρόβατα και άλλα, χάθηκαν στις φωτιές. Μόνο στη Νέα Νότια Ουαλλία χάθηκε το ένα τρίτο των κοάλα.
Φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
1. Ο αλμπίνος Φίντζετ παίρνει το γεύμα του
2. Βλέμμα εξερευνητικής απορίας
3. Μόνο κτηνίατροι και εξειδικευμένο προσωπικό των καταφυγίων εξαιρούνται από τον νόμο που απαγορεύει στην Αυστραλία το αγκάλιασμα των κοάλα καθώς τους προξενεί οξειδωτικό στρες
4. Ζεν και τάισμα καγκουρώ
5. Κίνησε ο Ταζ για νερό
