Οι μεταπολεμικές γενιές στη Γερμανία μεγάλωσαν με το “Ποτέ πια”. Υπό την πίεση των νικητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπό την πίεση των -λίγων- αντιστασιακών που επιβίωσαν από το ναζιστικό καθεστώς και αργότερα υπό την πίεση των νέων που κατέβηκαν στους δρόμους τον Μάη του ‘68, δεν υπάρχει παιδί που να τελειώνει το σχολείο χωρίς να έχει πάει στο Άουσβιτς, το Νταχάου ή το Μπέργκεν Μπέλσεν. Οι Γερμανοί έχουν εκπαιδευτεί να θυμούνται τα μοναδικά εγκλήματα των πατεράδων τους. Το πρώτο άρθρο του συντάγματός τους λέει ότι “η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη”.
Αυτό δεν σημαίνει ότι μετά τον θάνατο και των τελευταίων ναζί δεν υπάρχουν νεοναζί. Ούτε ότι ξεριζώθηκαν ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός από τη γερμανική κοινωνία. Αλλά ήταν πολύ μεγάλες, αναστολές, ειδικά για τον αντισημιτισμό, να εκφραστεί δημόσια - κι από ένα σημείο και πέρα είναι και ποινικό αδίκημα. Επιπλέον, μέχρι πολύ πρόσφατα δεν υπήρχε πολιτικός στη Γερμανία που να μην υπογράμμιζε με κάθε ευκαιρία, έστω και υποκριτικά, αυτό το “Ποτέ πια”, αν και συνήθως η αφορμή για να το πει ήταν επετειακή.
Από την περασμένη Τετάρτη αυτό έχει αλλάξει. Όταν ο Χορστ Ζέεχοφερ υπουργός Εσωτερικών, αναγκάστηκε να ξεκινήσει μία από τις πιο δύσκολες συνεντεύξεις Τύπου που έδωσε στη μακριά και περιπετειώδη πολιτική καριέρα του με το “Ποτέ πια”, δεν αναφερόταν στο φαιό παρελθόν. Αναφερόταν στην ακροδεξιά τρομοκρατική επίθεση ενάντια στη συναγωγή της Χάλε που συγκλόνισε τη Γερμανία.
Το ακροδεξιό δίκτυο
Ο δράστης, ένας 27χρονος από το γειτονικό Άισλεμπεν, με… χειροποίητο οπλοπολυβόλο και τέσσερα κιλά εκρηκτικά προσπάθησε να μιμηθεί το παράδειγμα του Αυστραλού φασίστα που αιματοκύλισε πριν από μερικούς μήνες ένα τζαμί στο Κράισττσερτς της Νέας Ζηλανδίας. Ευτυχώς, η πόρτα της συναγωγής στη Χάλε άντεξε και ο Στέφαν Μπ. δεν κατάφερε να σκοτώσει τους 70-80 ανθρώπους που ήταν μέσα και γιόρταζαν το Γιομ Κιπούρ. Για να κάνει πραγματικότητα τα φονικά του όνειρα -και να δείξει στο διαδικτυακό κοινό του ότι είναι ένας ηρωικός υπερασπιστής της άριας φυλής-, σκότωσε δύο άτυχους περαστικούς. Μια γυναίκα έξω από το εβραϊκό νεκροταφείο, στο πλάι της συναγωγής, κι έναν άντρα στο τουρκικό κεμπαπτζίδικο μερικά μέτρα πιο πέρα. Τραυμάτισε ακόμη δύο περαστικούς, που ευτυχώς επιβίωσαν, ξεκίνησε ένα ράλι με το αυτοκίνητό του φορτωμένο με εκρηκτικά και τελικά συνελήφθη από την αστυνομία.
Το “Ποτέ πια” του Ζέεχοφερ, λοιπόν, είναι δραματικά επίκαιρο. Κι αυτό, διότι ο δράστης της Χάλε δεν είναι ένας τρελός “μοναχικός λύκος”, είναι προϊόν του νέου κλίματος που φουντώνει όχι μόνο στο Διαδίκτυο, αλλά και στους δρόμους και στα βουλευτικά έδρανα. Ακόμη κι αν αποδειχθεί ότι ο Στέφαν Μπ. δεν έχει συνεργούς -οι σχετικές έρευνες που έχει αναλάβει η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία είναι ακόμη στην αρχή-, είναι μέρος ενός σύγχρονου δικτύου, ακροδεξιού, ρατσιστικού, αντισημιτικού, αντιμουσουλμανικού κ.λπ. που εξαπλώνεται ξεκινώντας με τη ρητορική του μίσους και φτάνοντας σε εγκληματικές πράξεις. Ενός δικτύου που επηρεάζει και τους “κανονικούς” ανθρώπους, κάποιους... μετριοπαθείς της μεσαίας τάξης που αισθάνονται ότι το μέλλον τους απειλείται - και ρίχνουν το ανάθεμα γι’ αυτό στις μειονότητες κάθε είδους, στους ασθενέστερους, στους “ξένους”. Ανθρώπους με μειωμένες αναστολές, που εμπνέονται και ενθαρρύνονται από την εμπρηστική ρητορική της ανερχόμενης Νέας Δεξιάς με τη μορφή της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD).
Η ευθύνη της Νέας Δεξιάς
Η αναστολή που υποχώρησε τελευταία ήταν απέναντι στον αντισημιτισμό. Εδώ και χρόνια υπάρχει… κατανόηση για όσους “φοβούνται” την ισλαμοποίηση της Δύσης, για όσους πιστεύουν ότι πρωτίστως οι Τούρκοι, αλλά και οι υπόλοιποι “γκάσταρμπαϊτερ” είναι καλοί μόνο για να κόβουν γύρο και να δουλεύουν στους ιμάντες παραγωγής, για όσους λένε με ένα μείγμα ανησυχίας και περιφρόνησης ότι “η βάρκα γέμισε” όταν αναφέρονται στους πρόσφυγες. Μια... κατανόηση που τη μοιράζονται ως έναν βαθμό και οι διωκτικές αρχές, όπως φάνηκε στην περίπτωση του νεοναζιστικού τρίο της NSU που σκότωνε ανενόχλητο μετανάστες πάνω από δέκα χρόνια, χωρίς η αστυνομία να σκεφτεί καν ότι μπορεί να είναι ένα δίκτυο ακροδεξιάς τρομοκρατίας, καθώς θεωρούσε περίπου αυτονόητο ότι οι μετανάστες σκοτώνονται μεταξύ τους. Ή όπως φαίνεται από τις εκατοντάδες εμπρηστικές επιθέσεις σε άσυλα προσφύγων που συνήθως μένουν ανεξιχνίαστες.
Ωστόσο, η βαριά ενοχή του Ολοκαυτώματος λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα ως ανάχωμα στην αντισημιτική ρητορεία. Μόνο οι νεοναζί του NPD την αποτολμούσαν, αλλά ήταν ένα κόμμα περιθωριακό και μονίμως ελεγχόμενο από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος. Τώρα το κάνουν και τα στελέχη της AfD, με τον επικεφαλής της φασιστικής πτέρυγας Μπιορν Χέκε να έχει πει σε ομιλία του ότι το Μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο είναι “μνημείο της ντροπής” -με τη λογική “ντροπή μας που το φτιάξαμε στο κέντρο της πόλης”- και με τον πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Αλεξάντερ Γκάουλαντ να έχει χαρακτηρίσει το Ολοκαύτωμα μια “κουτσουλιά” στη λαμπρή γερμανική Ιστορία.
Από τα λόγια στις πράξεις
Πολλοί προειδοποιούν από καιρό για τον κίνδυνο της ρητορικής του μίσους, για το όλο και πιο εύκολο πέρασμα από τα λόγια στην πράξη, όπως φάνηκε άλλωστε και με την πρώτη πολιτική δολοφονία από την Ακροδεξιά, αυτή του επικεφαλής της διοίκησης του Κάσελ και προστάτη των προσφύγων Βάλτερ Λίμπκε το φετινό καλοκαίρι. Αλλά οι διωκτικές αρχές είχαν συνηθίσει επί δεκαετίες να είναι “τυφλές” από το δεξί μάτι και θα πάρει καιρό να ανασυνταχτούν. Γι’ αυτό το μόνο που θα αλλάξει άμεσα μετά “το σοκ και την ντροπή της Χάλε” θα είναι η ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας έξω από συναγωγές και τζαμιά. Μια αναστροφή του υφέρποντος δηλητηριώδους κλίματος στο Διαδίκτυο και την κοινωνία δεν είναι ορατή.
