Της Miriam Gonzalez Durantez*
Κάτι πολύ ανησυχητικό συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν αναφέρομαι στο γεγονός ότι ο επιτελάρχης του Brexit Μπόρις Τζόνσον έγινε πρωθυπουργός. Ούτε στην ανακοίνωσή του πως η χώρα θα εγκαταλείψει την Ε.Ε. σε δέκα εβδομάδες, με ή χωρίς συμφωνία. Ούτε στο γεγονός ότι η βρετανική οικονομία άρχισε να μπαίνει σε ύφεση για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν επτά χρόνια.
Ο μεγαλύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι η Βρετανία έχει επιλεγεί από την αμερικανική κυβέρνηση ως το πιο τελευταίο πεδίο μάχης στο οποίο επιχειρεί να πετύχει τον διπλό στόχο της υπονόμευσης της Ε.Ε. και της σύγκρουσης με την Κίνα. Πολλοί Βρετανοί απορρίπτουν τις πολιτικές του Τραμπ και θεωρούν ως απαράδεκτη επέμβαση τον τρόπο με τον οποίο ασκεί επιρροή εναντίον της Ευρώπης. Όμως, η βρετανική κοινωνία είναι τόσο διχασμένη - πολιτικά, κοινωνικά, γεωγραφικά και σε επίπεδο γενεών- που αδυνατεί να αντιδράσει. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μετατραπεί σε μια σκακιέρα, ένα παιχνίδι στα χέρια μιας δύναμης που είναι πολύ μεγαλύτερη από τη δύναμη των κατοίκων του: τα γεωπολιτικά συμφέροντα της κυβέρνησης Τραμπ.
Αυτόν τον μήνα ο πρόεδρος Τραμπ έστειλε τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον στο Λονδίνο, για να ξεκαθαρίσει στον Βρετανό πρωθυπουργό τι περιμένει από αυτόν. Το όνομα του Μπόλτον ίσως θυμίζει κάτι: κατά τη διακυβέρνηση Μπους, ως υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τον έλεγχο των εξοπλισμών και τη διεθνή ασφάλεια, ήταν εκείνος που αποφάνθηκε πως το Ιράκ είχε όπλα μαζικής καταστροφής και υπήρξε ένας από τους αρχιτέκτονες του καταστροφικού πολέμου, τις επιπτώσεις του οποίου ακόμα θερίζουμε.
Το μήνυμα που μετέφερε ο Μπόλτον στο Λονδίνο δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο. Οι ΗΠΑ θα δώσουν προτεραιότητα σε μια σειρά από εμπορικές συμφωνίες με τη Βρετανία, όσο πιο γρήγορα συμβεί το Brexit, ως μια επιβράβευση για την έξοδο από την Ε.Ε.. Όμως, εκτός από τις υποχωρήσεις που θα πρέπει να κάνει η Βρετανία για να ολοκληρωθούν αυτές οι συμφωνίες, η κυβέρνηση θα βρίσκεται υπό πίεση να συνταχθεί με τις ΗΠΑ για τις αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν και να αναθεωρήσει την απόφασή τους που επιτρέπει την είσοδο της Huawei στο δίκτυο τηλεπικοινωνιών 5G.
Ο Τζον Μπόλτον δεν ενδιαφέρθηκε καν να μεταφέρει αυτό το μήνυμα κατ’ ιδίαν. Μίλησε ανοιχτά στον Τύπο, κατακεραυνώνοντας την Ε.Ε. ότι μεταχειρίζεται τους λαούς της σαν «δουλοπάροικους» όταν ψηφίζουν διαφορετικά από τις «ελίτ».
Ο Τζόνσον έσπευσε να συμμορφωθεί με τα διατάγματα της Ουάσιγκτον. Αν και βρίσκεται στην πρωθυπουργία πάνω από έναν μήνα, δεν ενδιαφέρθηκε να επισκεφτεί τις Βρυξέλλες. Ταξίδεψε όμως στη Γαλλία και τη Γερμανία την περασμένη εβδομάδα προσπαθώντας να διασπάσει την ενότητα της Ε.Ε., προφανώς χωρίς αποτέλεσμα.
Δεν έχει χάσει την παραμικρή ευκαιρία να εξωθήσει τη βρετανική κοινή γνώμη εναντίον της Ευρώπης. Εκείνοι που θέλουν να σταματήσουν το Brexit ή να το καθυστερήσουν μέχρι να επιτευχθεί μια συμφωνία αποκαλούνται «προδότες» και «συνεργάτες» της Ε.Ε., σαν να είναι η Ένωση ένας εχθρός που θα πρέπει να συντριβεί - ένα αφήγημα που ταιριάζει απόλυτα στους στόχους του Τραμπ.
Οι πιθανότητες για ένα συντεταγμένο Brexit είναι πλέον σχεδόν μηδαμινές. Το πιθανότερο σενάριο είναι για ένα ανοιχτά εχθρικό Brexit, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ανεξάρτητη Σκωτία που θα επιδιώκει να επιστρέψει στην Ε.Ε. Αλλά, πάνω από όλα, θα είναι ένα Brexit με απειλές και εμπορικά αντίποινα. Η Βρετανία του Μπόρις Τζόνσον θα χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, ανάμεσά τους μια κούρσα προς τη μείωση της φορολογίας και προς την απορρύθμιση προκειμένου να αποσπάσει επενδύσεις από την Ε.Ε.. Σε αυτό το σενάριο, η Ε.Ε. δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αντιδράσει.
Ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί την Ε.Ε. ένα εμπόδιο, γιατί στον ανταγωνισμό του με την Κίνα δεν θέλει να υπάρχουν ενδιάμεσες δυνάμεις που να του υπενθυμίζουν πως οι διεθνείς κανόνες αφορούν όχι μόνο τους Κινέζους αλλά και τους Αμερικανούς. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια για να αντισταθούν σε αυτή την επιθετικότητα αν δεν θέλουν να καταρρεύσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η αποφυγή μιας σχεδόν ολομέτωπης επίθεσης από την κυβέρνηση της παγκόσμιας υπερδύναμης θα είναι ένα πολύ δύσκολο καθήκον. Πόσο μάλλον όταν η Ε.Ε. χάνει τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της.
Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους. Η επιβίωσή της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσον μπορεί να βγει από τον βαθύ και ενοχλητικό πολιτικό λήθαργο στον οποίο βυθίστηκε τα τελευταία δέκα χρόνια. Πρέπει να λάβει πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις με ευελιξία, πραγματισμό και εξυπνάδα. Πάνω από όλα, το μέλλον της εξαρτάται από το ποιος θα είναι ο νικητής των αμερικανικών εκλογών το επόμενο έτος. Ο πιο σημαντικός όρος για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ίσως να μην είναι το είδος του Brexit, αλλά το κατά πόσον θα αποχωρήσει ο Τραμπ από τον Λευκό Οίκο.
* Η Miriam Gonzalez Durantez είναι νομικός για διεθνείς εμπορικές υποθέσεις και έχει διατελέσει σύμβουλος της Ε.Ε. και της βρετανικής κυβέρνησης. Από το 2010 είναι σύζυγός του Νικ Κλεγκ, πρώην ηγέτη των Βρετανών Φιλελεύθερων Δημοκρατών και αντιπροέδρου στην κυβέρνηση Κάμερον. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 25.8.2019
