Κάθε μέρα περισσότεροι από 130 άνθρωποι πεθαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες από υπερβολική δόση οπιούχων ναρκωτικών. Ανάμεσά τους δεν είναι μόνον εξαρτημένοι χρήστες ηρωίνης αλλά και χρήστες νόμιμα συνταγογραφούμενων αναλγητικών φαρμάκων, των οποίων η σύνθεση βασίζεται σε οπιούχες ουσίες. Η εκτεταμένη χρήση και κατάχρηση οπιούχων αναλγητικών στις ΗΠΑ έχει πάρει τη μορφή σοβαρής και επείγουσας κρίσης δημόσιας υγείας, οι πραγματικές διαστάσεις της οποίας και ο καταστροφικός απολογισμός της μόλις τώρα έχουν αρχίσει να αποκαλύπτονται.
Σύμφωνα με το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Ασθενειών (CDC), το συνολικό οικονομικό κόστος της κρίσης εθισμού στα συνταγογραφούμενα οπιούχα φάρμακα ανέρχεται σήμερα σε 78,5 δισ. δολάρια ετησίως (!), συμπεριλαμβανομένου του κόστους υγειονομικής περίθαλψης, απώλειας παραγωγικότητας, αντιμετώπισης των προβλημάτων εθισμού και εμπλοκής της ποινικής Δικαιοσύνης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 80% των χρηστών ηρωίνης στην Αμερική ξεκίνησαν από την κατάχρηση νόμιμα συνταγογραφούμενων οπιούχων αναλγητικών. Το 2017, περίπου 1,7 εκατομμύρια Αμερικανοί υπέφεραν από διαταραχές κατάχρησης οπιούχων ουσιών που σχετίζονταν με συνταγογραφούμενα αναλγητικά, όταν ο αριθμός των εθισμένων χρηστών ηρωίνης ήταν 652.000.
Στα δικαστήρια, όπου πλέον έχουν καταφύγει με μαζικές αγωγές τα θύματα της κρίσης, το σκάνδαλο αρχίζει να αποκαλύπτεται στο πραγματικό μέγεθός του. Ο δικαστής Νταν Πόλστερ του περιφερειακού ομοσπονδιακού δικαστηρίου του Κλίβελαντ, στο Οχάιο, όπου εκδικάζονται περίπου 2.000 μηνύσεις απ’ όλη την Αμερική κατά φαρμακευτικών εταιρειών, έδωσε εντολή να δημοσιοποιηθούν μέχρι πρότινος μυστικά έγγραφα σε σχέση με την υπόθεση. Η εντολή δόθηκε ύστερα από μακροχρόνια νομική μάχη της τοπικής εφημερίδας "Charleston Gazette-Mail" της Δυτικής Βιρτζίνια, μιας από τις πολιτείες που επλήγησαν χειρότερα από την κρίση των οπιούχων, και της "Washington Post". Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέρχονται από την DEA, την αμερικανική υπηρεσία καταπολέμησης των ναρκωτικών, οι φαρμακοβιομηχανίες και οι διανομείς τους πλημμύρισαν την Αμερική με περισσότερα από 75 δισεκατομμύρια χάπια οπιούχων αναλγητικών στην κρίσιμη περίοδο 2006-2012 της κορύφωσης της επιδημίας και της αύξησης των θανάτων σε επίπεδα - ρεκόρ.
Αλλαγή στάσης
Η δημοσίευση των στατιστικών είναι ένα δυνατό χαστούκι στις μεγαλύτερες φαρμακευτικές της χώρας, οι οποίες έκτοτε πλήρωσαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, εν μέρει για να διατηρήσουν μυστικά τα αποδεικτικά στοιχεία ότι εκμεταλλεύτηκαν κερδοσκοπικά την αύξηση της ζήτησης οπιοειδών ακόμα κι όταν οι αρχές είχαν κηρύξει επιδημία.
Το πρόβλημα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Παρακινημένες από μια γενικότερη στάση και τάση εκείνη την εποχή ότι «ο πόνος είναι ανεπίτρεπτος», οι αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρείες διαβεβαίωναν την ιατρική κοινότητα ότι ασθενείς με προβλήματα χρόνιου πόνου δεν θα εθίζονταν σε οπιούχα αναλγητικά, φάρμακα που κατά γενική πρακτική χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση του μετεγχειρητικού πόνου αλλά και σε καρκινοπαθείς. Έτσι, γιατροί και πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης άρχισαν να τα συνταγογραφούν σε όλο και αυξανόμενα ποσοστά. Όμως, τα οπιούχα αναλγητικά δημιουργούν εξάρτηση και ανοχή, δηλαδή όσο τα συνηθίζει ο οργανισμός τόσο αυξάνεται η δοσολογία, με αναπόφευκτο αποτέλεσμα η χρήση να οδηγήσει σε κατάχρηση και από εκεί σε πλήρη και ισχυρό εθισμό.
Τα μέχρι πρότινος μυστικά αρχεία της DEA που δημοσιοποιήθηκαν χθες καλύπτοντας την επίμαχη περίοδο 2006-12 δείχνουν ότι η συνταγογράφηση οπιούχων έφτασε στο αποκορύφωμά της με 282 εκατομμύρια χάπια ετησίως, αρκετά για να εφοδιάσουν κάθε ενήλικα Αμερικανό με χάπια ενός μήνα. Έτσι οι ετήσιες πωλήσεις ναρκωτικών παυσίπονων ξεπέρασαν τα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι πωλήσεις σκευασμάτων των δύο συνηθέστερων οπιούχων, της υδροκωδόνης και της οξυκωδόνης, αυξήθηκαν περισσότερο από 50% στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, φτάνοντας τα 12,6 δισ. χάπια μόνον το 2012. Μάλιστα, μερικές από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις πωλήσεις οπιούχων καταγράφηκαν σε τμήματα της χώρας που είχαν ήδη πληγεί σοβαρά από την κρίση.
Σχεδόν εννέα στα δέκα χάπια οπιούχων σκευασμάτων παρασκευάστηκαν από τις θυγατρικές τριών μόλις αμερικανικών πολυεθνικών φαρμακευτικών, των Mallinckrodt, Endo και Actavis, πριν μετονομαστεί σε Allergan. Σύμφωνα ωστόσο με τον "Guardian", μια άλλη εταιρεία με πολύ μικρότερο μερίδιο αγοράς, η Purdue Pharma, φέρεται να ήταν εκείνη που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην καθιέρωση της μαζικής συνταγογράφησης οπιούχων επηρεάζοντας την πρακτική και την κουλτούρα της θεραπείας του πόνου. Η Purdue Pharma ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός οπιούχων σκευασμάτων αλλά με πολύ μικρότερο ποσοστό αγοράς, περίπου 3%.
Μαζικές αγωγές
Βέβαια, ο όγκος των πωλήσεων δεν αντανακλά απαραίτητα το μέγεθος της επιδημίας καθώς πολλά από τα πιο συνηθισμένα οπιούχα παυσίπονα ήταν περιορισμένης δράσης, που βοήθησαν όμως στη δημιουργία εξάρτησης και εθισμού αλλά δεν εμφάνιζαν τον ίδιο κίνδυνο υπερδοσολογίας όσο τα ισχυρότερα αλλά λιγότερο διαδεδομένα συνταγογραφούμενα ναρκωτικά. Η Purdue έκανε πωλήσεις 3 δισ. δολαρίων από το παυσίπονό της με την εμπορική ονομασία OxyContin, ποσό που το 2010 αντιστοιχούσε περίπου στο ένα τρίτο της αγοράς οπιούχων φαρμάκων στις ΗΠΑ. Το συγκεκριμένο σκεύασμα περιέχει οξυκωδόνη, ένα ισχυρό οπιοειδές που εξάγεται από την παπαρούνα του οπίου και το οποίο είναι ισχυρότερο και από τη μορφίνη! Το OxyContin έχει κατηγορηθεί ευρέως για την αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση οπιούχων κατά τη δεκαετία του 2000.
Όλες οι εταιρείες είναι σήμερα στόχοι μαζικών αγωγών από χρήστες που τις κατηγορούν ότι αύξαναν τις πωλήσεις τους λέγοντας ψέματα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων τους. Στο σκάνδαλο εμπλέκεται και μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διανομής φαρμάκων στις ΗΠΑ, η McKesson Corporation. Ο πρώην επικεφαλής της DEA στο τμήμα παρακολούθησης διανομής συνταγογραφούμενων φαρμάκων Τζόε Ρανασίζι είχε δηλώσει παλαιότερα στον "Guardian" ότι επιχείρησε να κινήσει διαδικασία ποινικής δίωξης κατά της McKesson και άλλων διανομέων αλλά ήρθε αντιμέτωπος με το πολιτικό λόμπι των φαρμακοβιομηχάνων. ενώ εμποδίστηκε και από αξιωματούχους του υπουργείου Δικαιοσύνης.
