Σε αντίθεση με το παραδοσιακό μοντέλο οικονομικής διείσδυσης της Δύσης μέσω παραρτημάτων πολυεθνικών και εξαγωγών καταναλωτικών αγαθών, η Κίνα ακολουθεί το δικό της "μονοπάτι" στην οικονομική επέκτασή της στον κόσμο.
Έχει γίνει σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους πιστωτές των αναπτυσσόμενων χωρών, ειδικά στην Αφρική και την Ασία, βοηθώντας φτωχές χώρες να κάνουν άλματα προόδου που διαφορετικά θα χρειάζονταν δεκαετίες για να πραγματοποιηθούν δεδομένης της αδυναμίας πρόσβασής τους σε διεθνή κεφάλαια που απαιτούν υψηλές εγγυήσεις.
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Λάος, όπου τα κινεζικά κεφάλαια χρηματοδοτούν σήμερα σε ποσοστό 70% τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου του -και όχι μόνον. Κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν στη γειτονική χώρα μεγάλα φράγματα, δημόσια κτήρια, σχολεία, νοσοκομεία, ενώ η κινεζική διαστημική υπηρεσία εκτόξευσε πρόσφατα έναν τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο για λογαριασμό του Λάος.
Τον Απρίλιο το Πεκίνο δάνεισε στην κυβέρνηση της Βιεντιάν άλλα 40 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή οδικού δικτύου, μια πίστωση που δόθηκε από την εδρεύουσα στο Πεκίνο Επενδυτική Τράπεζα Ασιατικών Υποδομών (ΑΙΙΒ), έναν πολυμερή διεθνή χρηματοπιστωτικό οργανισμό τον οποίο σύστησε η Κίνα το 2015 ως εναλλακτική επιλογή στην παγκόσμια κυριαρχία των δυτικών αναπτυξιακών οργανισμών.
Αν συνυπολογιστεί το Χονγκ Κονγκ, η Κίνα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος πιστωτής όχι μόνον του Λάος, αλλά και όλου του κόσμου. Τα δάνεια του Πεκίνου κυριαρχούν στις παγκόσμιες αγορές κεφαλαίων όπως ακριβώς γίνεται με τα κινεζικά προϊόντα τεχνολογίας, τα smartphones, τα παιχνίδια και τα ηλεκτρικά σκούτερ. Η πλημμυρίδα του κινεζικού χρήματος βοήθησε την παγκόσμια οικονομία να κρατηθεί σε κίνηση μετά το ιστορικό «κανόνι» της Lehman Brothers το 2008, που προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση μεταπολεμικά.
Από την Κένυα έως το Μαυροβούνιο και από τον Ισημερινό έως το Τζιμπουτί, τα κινεζικά κεφάλαια χρηματοδοτούν την κατασκευή δρόμων, φραγμάτων, σταθμών ηλεκτροπαραγωγής προς όφελος εκατομμυρίων ανθρώπων. Αλλά και προς όφελος του Πεκίνου, λένε κάποιοι αναλυτές, υπενθυμίζοντας ότι όλα αυτά τα δάνεια θα πρέπει να αποπληρωθούν τα επόμενα χρόνια, με τόκο φυσικά.
Όπως γράφει το “Der Spiegel”, για ορισμένους τα κινεζικά δάνεια έχουν ωθήσει τον μισό κόσμο σε οικονομική και πολιτική εξάρτηση από το Πεκίνο. Πέρυσι μάλιστα μια ομάδα Αμερικανών γερουσιαστών είχε στείλει επιστολή προς τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο κατηγορώντας την Κίνα ότι προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαιά της ως «όπλο» για παγκόσμια κυριαρχία.
Τα κινεζικά κεφάλαια που έχουν επενδυθεί στο εξωτερικό ανέρχονται σήμερα σε 6 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, πέραν της κινεζικής κυβέρνησης, κανείς άλλος δεν γνωρίζει πού ακριβώς έχουν τοποθετηθεί αυτά τα χρήματα, με ποιους όρους και βεβαίως με ποιους κινδύνους συνδέονται. Καθώς η κινεζική κυβέρνηση δεν αποκαλύπτει πλήρως τα στοιχεία για τις πιστώσεις της στο εξωτερικό, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο την κατηγορεί για «αδιαφάνεια».
Μια νέα μελέτη από μια αμερικανογερμανική ακαδημαϊκή ομάδα υπό την οικονομολόγο καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Κάρμεν Ρέινχαρτ προσπαθεί για πρώτη φορά να χαρτογραφήσει την κινεζική διεθνή δανειοδοτική δραστηριότητα. Με πληροφορίες από δώδεκα βάσεις δεδομένων που καταρτίστηκαν με τη βοήθεια οργανισμών παροχής αναπτυξιακής βοήθειας, τραπεζών αλλά και της CIA, η έκθεση συμπεραίνει ότι περίπου 5.000 δάνεια και πιστώσεις αναπτυξιακής βοήθειας έχουν δοθεί από την Κίνα σε 152 χώρες.
Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι πολλές από αυτές, ειδικά στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου, έχουν αποδεχθεί πολύ περισσότερες κινεζικές πιστώσεις από ό,τι ήταν γνωστό μέχρι σήμερα. Έτσι το εξωτερικό χρέος που διακρατεί η Κίνα υπολογίζεται ότι είναι περίπου 50% υψηλότερο απ’ ό,τι τεκμαιρόταν μέχρι τώρα βάσει των επίσημων στατιστικών.
Κατά τους αναλυτές, τα δάνεια αυτά δίνονται συχνά με όρους που είναι έντονα προσανατολισμένοι στην εξυπηρέτηση των στρατηγικών συμφερόντων του Πεκίνου και γι’ αυτό αυξάνουν τον κίνδυνο πολλά κράτη του αναπτυσσόμενου κόσμου να βυθιστούν σε οικονομική κρίση.
Οι συντάκτες της μελέτης σημειώνουν ότι η κατάσταση παραπέμπει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας χορηγούσαν αφειδώς, πίσω απ’ τα ραντάρ επιτήρησης των διεθνών οργανισμών, δάνεια δισεκατομμυρίων δολαρίων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, πλούσιες σε πρώτες ύλες.
Όταν οι τιμές των πρώτων υλών κατέρρευσαν στις διεθνείς αγορές, χώρες όπως το Μεξικό βρέθηκαν στη δύσκολη θέση να μην μπορούν πλέον να εξυπηρετούν την αποπληρωμή του χρέους τους. Μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου βυθίστηκε τα επόμενα χρόνια σε κρίση χρέους που τον στιγμάτισε για μια ολόκληρη γενιά.
