Ο αθλητισμός, και κυρίως το ποδόσφαιρο, τις τελευταίες δεκαετίες έχει αποτελέσει ένα σημαντικό αντικείμενο προσεγγίσεων στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Το βιβλίο "Ποδόσφαιρο και κοινότητες οπαδών -Αντιπαλότητες και πολιτικές της ταυτότητας", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πλέθρον σε επιμέλεια του Γιάννη Ζαϊμάκη και του Νίκου Κοτταρίδη, αποτελεί μία διεπιστημονική προσέγγιση από Έλληνες και διακεκριμένους ξένους καθηγητές, που έχουν στόχο να "φωτίσουν" την αλληλοσυσχέτιση της κοινωνικής οργάνωσης του σύγχρονου καπιταλισμού με το επαγγελματικό ποδόσφαιρο και τις οικονομικές και πολιτισμικές τους λειτουργίες.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στην εισαγωγή τους οι κ. Ζαϊμάκης και Κοτταρίδης, "σήμερα το ποδόσφαιρο συνιστά σημαντική δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου, συμπυκνώνει σύνθετες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές λειτουργίες και συγκροτεί έναν ιδιαίτερο πολιτισμικό χώρο διαπραγμάτευσης νοήματος, συγκρότησης και επιτέλεσης ταυτότητας και έκφρασης συλλογικής δράσης".
Tο βιβλίο αποτελεί προϊόν ενός δικτύου ερευνητών γύρω από θέματα θεωρίας, μεθοδολογίας και έρευνας για τον αθλητισμό και τις ποδοσφαιρικές κουλτούρες. Διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί στην Ευρώπη παρουσιάζουν σύγχρονες προσεγγίσεις για τις λαϊκές κουλτούρες και τους πολιτισμούς της καθημερινότητας των οπαδικών κόσμων, υπερβαίνοντας προκαταλήψεις του παρελθόντος σχετικά με τη "σοβαρότητα" της επιστημονικής ενασχόλησης με τα λαϊκά αθλήματα.
Για τις νέες σχολές σκέψης, η μαζικότητα του ποδοσφαίρου, η διασύνδεσή του με την κοινωνία του θεάματος και την αγορά, τα συμβολικά και αξιακά συστήματα και οι τελετουργίες που το συνοδεύουν το καθιστούν προνομιακό χώρο κοινωνικής έρευνας. Στις προσεγγίσεις αυτές διαβάζουμε πολύ ενδιαφέρουσες αναλύσεις και για ελληνικές κοινότητες οπαδών, οι ζυμώσεις μέσα στις οποίες είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και αντανακλούν συμπεριφορές που βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τις εξελίξεις στην ευρύτερη κοινωνία.
Η συμμετοχή κορυφαίων ακαδημαϊκών, που μελετούν τις τελευταίες δεκαετίες το φαινόμενο στο εξωτερικό (ο Τζον Γουίλιαμς, ο Γκάρι Άρμστρονγκ και ο Ρίτσαρντ Τζουλιανότι στη Βρετανία και οι Νίκολας Χουρκέιντ και η Αναστασία Τσουκαλά στη Γαλλία), επιτρέπει έναν γόνιμο επιστημονικό διάλογο, που συνδέει τις εμπειρίες διαφορετικών χωρών και ομάδων και συνθέτει θεωρητικούς, μεθοδολογικούς και επιστημολογικούς προβληματισμούς που προέρχονται από διαφορετικές πειθαρχίες (κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, ψυχολογία, πολιτική επιστήμη, εγκληματολογία).
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζονται μελέτες και θεωρίες που αφορούν τις σύνθετες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβολές τις τελευταίες δεκαετίες στο άθλημα, με έμφαση στην πολιτική οικονομία του ποδοσφαίρου και την αποικιοποίησή του από τη λογική του ύστερου καπιταλισμού (Ζαϊμάκης), τις κοινωνικοοικονομικές και πολιτισμικές μεταβολές που βρίσκονται πίσω από τα νέα ρεύματα του οπαδισμού στην Ευρώπη (Γουίλιαμς), το κίνημα των Ultras και την πολιτική των αναπλάσεων των γηπέδων στη Γαλλία (Χουρκέιντ), τα αθλητικά θεάματα και τους δημοφιλείς ήρωες στο μεταπολεμικό ελληνικό ποδόσφαιρο (Γ. Νικολακάκης-Παπαγεωργίου) και το ποδόσφαιρο ως παιχνίδι και ως σχετική προσομείωση της πραγματικότητας (Κυπριανός).
Στο δεύτερο, η ανάλυση εστιάζει σε ζητήματα βίας και κοινωνικού ελέγχου στο ποδόσφαιρο. Σε αυτήν την κατεύθυνση εξετάζεται το παιχνίδι και ο φανατισμός της κερκίδας και η σχέση του με το σεξουαλικό ιδίωμα (Κοτραρίδης - Σιδέρης), η διαχείριση και ο έλεγχος των αστικών χώρων από τους χούλιγκανς (Τζουλιανότι και Αρμστρογκ), η κατασκευή της επικινδυνότητας της οπαδικής βίας και τα πολιτικά παιχνίδια εξουσίας σε Ελλάδα και Ιταλία (Τσουκαλά) και η κριτική κοινωνιολογική οπτική της παρέκκλισης και του κοινωνικού ελέγχου του ποδοσφαίρου (Γεωργούλας).
Στο τρίτο μέρος παρουσιάζονται έρευνες στον χώρο του ελληνικού ποδοσφαίρου, που αναδεικνύουν όψεις της κουλτούρας των συλλογικών υποκειμένων στις ποδοσφαιρικές κοινωνίες. Περιλαμβάνει μελέτες για τα πρώτα χρόνια δράσης του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών (Τσούμας και Χουμεριανός), για την πολιτική στον λόγο των οργανωμένων οπαδών του Παναθηναϊκού (Τζούκας), για τις ποιητικές της τοπικότητας στις οργανωμένες κοινότητες των οπαδών του Ατρόμητου στο Περιστέρι και του ΟΦΗ στο Ηράκλειο (Σπύρος), για τη διαχείριση και τη διαπραγμάτευση της ταυτότητας των οπαδών του Ολυμπιακού μέσω των γκράφιτι και των τραγουδιών (Τσιμπογιάννη), για τις επιτελεστικές λειτουργίες και την "καρναβαλικότητα" του συνθηματικού λόγου στα οπαδικά τραγούδια του ΠΑΟΚ (Δρένος) και για τους τρόπους συγκρότησης της ταυτότητας των οπαδικών κοινοτήτων του Άρη, μέσα από το αφήγημα της αυτονομίας των οπαδών (Αντωνιάδης και Μ. Νικολακάκης).
