161 χρόνια από τη γέννηση, 91 χρόνια από τον θάνατό του και η συζήτηση για αυτό το μοναδικό φαινόμενο του ελληνικού λόγου συνεχίζεται... Ο ερωτικός Καβάφης, ο ιστορικός στοχαστής Καβάφης, ο Καβάφης της υπαρξιακής μελαγχολίας αποτελούν πτυχές της λογοτεχνικής προσωπικότητάς του που εκφράστηκαν μόλις σε 154 ποιήματα - κατά το μάλλον «ελλιποβαρή». Όμως αυτά τα 154 ποιήματα, τα δεόντως θεωρημένα και έχοντα «τη βούλα» του ποιητή, είναι η χαλύβδινη θωράκιση του Αλεξανδρινού ενάντια στον όποιο φιλολογικό πετροπόλεμο.
Πέρα από αυτά, άλλα 75 παρέμειναν αδημοσίευτα γιατί δεν μπόρεσαν να διέλθουν πλήρως τις σκληρές εξετάσεις στις οποίες υπέβαλε τα δημιουργήματά του, ενώ μαζί με τα 27 που αποκηρύχθηκαν, ανέβασαν μετά βίας το σύνολο της παραγωγής του σε 256 «κομμάτια»...
Για τον Καβάφη μίλησαν συχνά κάποιοι που δεν ενστερνίσθηκαν τη λιτότητα του ποιητικού του λόγου. Μίλησαν για αυτόν φλύαροι, αρνητές της απλότητας, υπηρέτες της σπουδαιοφανούς ασάφειας, συστηματικοί μπουρδουκλωματίες εικόνων. Μίλησαν όσοι εμπνεύστηκαν από το υπόδειγμά του, αλλά και όσοι το έβλεπαν ως αντικατοπτρισμό: «Δεν θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά - να μου δοθεί ετούτη η χάρη» έλεγε ένας από τους τελευταίους, ονόματι Γιώργος Σεφέρης...
Ο πολιτικός οπορτουνισμός και ο καριερισμός ήταν από τα θέματα που του επέτρεπαν να είναι διακριτικά χωρατατζής... Στο ποίημα («Βυζαντινός Άρχων, εξόριστος, στιχουργών») αναφέρεται σε έναν «ψωνισμένο» Βυζαντινό που νομίζει (!) ότι του επέβαλαν την ποινή της εξορίας λόγω των στιχουργικών επιδόσεών του... Στο «Εν δήμω της Μικράς Ασίας» σκιαγραφεί έναν πολιτικό χαμαιλεοντισμό, μια τελευταίας στιγμής ένταξη στη «σωστή πλευρά της Ιστορίας», χρησιμοποιώντας απλά εκφραστικά μέσα χωρίς ηθικολογικά στοιχεία.
Στο ποίημά του «Ας φρόντιζαν» ο Καβάφης σαρκάζει τον ατομικό χαμαιλεοντισμό, την πολιτική μετανάστευση «από χωρίου εις χωρίον», την ενδότερη κυνική απέχθεια ενός φιλόδοξου νέου προς όλους τους αγοραστές της πολιτικής του δύναμης.
Ο Καβάφης όμως ήταν ικανός να δίνει το περιεχόμενο της «άλλης κοινωνίας», ήταν επικριτής της ιδιοκτησίας που έπρεπε να μην υπάρχει ανάμεσα στους συγγενείς: «Το δικό μου ή το δικό σου, αυτή η ψυχρή κουβέντα, δεν ειπώθηκε» («Ου το εμόν ή το σον -το ψυχρόν τούτο ρήμα- ερρήθη») έγραφε ένας ευγενής στη μητέρα του, την κυρία «Άννα Δαλασηνή»...
